چرایی عدم پیوستن مصر و عربستان سعودی به ائتلاف دریایی آمریکا

اقتصاد آنلاین - محمد بیات: هنگامی که نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ایالات متحده آمریکا در حال فتح عراق و حذف رژیم یک از بزرگ‌ترین قدرت‌های منطقه غرب آسیا بودند؛ دولت‌های عربی برخلاف خواست افکار عمومی خود تصمیم گرفتند تا از عملیات نظامی واشنگتن در بغداد حمایت کنند. دو دهه بعد لوید آستین وزیر دفاع آمریکا برای تشکیل ائتلاف دریایی «نگهبانان سعادت» راهی منامه، محل استقرار ناوگان پنجم آمریکا در منطقه خلیج فارس شد. وی پس از بحرین برای ادامه رایزنی‌ها جهت تشکیل این ائتلاف دریایی راهی دوحه و تل‌آویو شد. ابتدا قرار بود تا این گشت امنیتی با حضور ۳۹ کشور تشکیل شود؛ اما آخرین اخبار پیرامون شکل‌گیری این ائتلاف نظامی از حضور ۹ الی ۱۰ کشور خبر می‌دهد. نکته جالب توجه آن است که تنها کشور مسلمان حاضر در این ائتلاف بحرین است. البته برخی منابع عبری اعلام کردند که ابوظبی نیز برای کمک به ناوگان دریایی آمریکا اعلام آمادگی کرده است. در چنین شرایطی سوال کلیدی بسیاری از کارشناسان مسائل خاورمیانه آن است که چرا قدرت‌های مهمی همچون عربستان سعودی، مصر یا ترکیه از همکاری با واشنگتن سر باز زدند؟ در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا به این سوال پاسخ دهیم.

مقاومت یمن شرط پایان عملیات در دریای سرخ را توقف جنگ در غزه اعلام کرد

پیش از انعقاد توافق پکن میان ایران و پادشاهی عربی سعودی، ائتلاف سعودی هشت سال برای محو مقاومت یمن و فتح صنعا تلاش کرد؛ اما توفیقی در این مسیر به دست نیاورد. در آن دوران عربستان سعودی با همراهی برخی دولت‌های عربی انصارالله، یمن را به عنوان گروهی شورشی و تهدیدی علیه امنیت کشتی‌رانی در دریای سرخ معرفی کرده بود. در حالی که جنگنده‌های سعودی در حال بمباران بی‌هدف زیرساخت‌های حیاتی در یکی از فقیرترین کشورهای جهان بودند، نیروهای مقاومت به وسیله حملات ترکیبی پهپادی- موشکی بارها موفق شدند تا تأسیسات نفتی آرامکو و پادگان‌های نظامی در خاک عربستان را هدف قرار دهند. با تثبیت جایگاه انصارالله در صنعا، تشدید اختلافات میان شورای انتقالی جنوب و دولت مستعفی منصور هادی و افزایش فشارهای حقوقی بشری غرب، سعودی‌ها تصمیم گرفتند تا مسیر دیگری را برای تأمین منافع ملی خود انتخاب کنند.

دست رد قاهره- ریاض برای پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا در دریای سرخ

عربستان جدید تحت رهبری محمد بن سلمان قصد دارد برای تحقق اهداف سند چشم انداز ۲۰۳۰ ابتدا تهدیدهای حیاتی علیه امنیت ملی، بقای حکومت و منافع حیاتی عربستان در سراسر جهان را به صفر برساند. برای تحقق این هدف دستگاه سیاست خارجی عربستان تصمیم گرفت تا با دنبال کردن سیاست «موازنه مثبت» نوعی روابط متوازن را با تمام قدرت‌های مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دنبال کند. برهمین اساس سعودی‌ها پس از عادی سازی روابط با ایران از کانال پکن، آشکارسازی روابط با رژیم صهیونیستی را با میانجی واشنگتن به سرانجام برساند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد عربستانی‌ها از حضور در هرگونه ائتلاف نظامی خودداری کنند. در عوض ریاض ترجیح می‌دهد تا با قرار گرفتن در موقعیت «بازیگر میانجی» علاوه بر افزایش اعتبار خود به عنوان «دولت موازنه ساز»، جلوی افزایش تنش‌ها در خاورمیانه عربی را بگیرد. علاوه بر این برخی منابع خبری اعلام کردند که عربستان نه تنها علاقه‌ای برای پیوستن به ائتلاف نظامی آمریکا در دریای سرخ ندارد بلکه قصد دارد تا در هفته آینده به توافق صلح پایدار با صنعا دست یابد.

دیگر بازیگر مهمی که از پیوستن به ائتلاف نظامی آمریکا خودداری کرد، بزرگ‌ترین کشور عربی یعنی مصر بود. با آنکه منطقه عملیاتی این نیروی دریایی در آستانه کانال سوئز قرار دارد؛ اما قاهره همچنان سعی دارد تا موضع «بی طرفی» خود در قبال مناقشات منطقه‌ای را حفظ کرده و بدون افزایش دامنه تنش به سمت تعریف روابط راهبردی با تمام بازیگران خاورمیانه حرکت کند. در جریان مذاکرات امنیتی بغداد گفته می‌شود که عراقی‌ها علاوه بر ایجاد کانال ارتباطی میان تهران- ریاض، زمینه گفتگوهای امنیتی میان مقامات ایرانی با مصر و اردن را نیز فراهم کرده‌اند. برخی منابع خبری مدعی شدند که در جریان سفر السیسی به عمان در ژوئن ۲۰۲۲ هیات ایرانی با رئیس جمهور مصر دیدار و گفتگو کرد. استقبال مقام معظم رهبری از بهبود روابط تهران-قاهره در دیدار با سلطان عمان، نشان دهنده نزدیکی تاریخی این دو قدرت منطقه‌ای به یکدیگر است.

حماس شرط آزادی اسرا اسرائیلی را پایان جنگ در غزه اعلام کرده است

پس از شعله‌ور شدن مجدد آتش جنگ در باریکه غزه، وزارت خارجه و سرویس امنیتی مصر بار دیگر برای کنترل تنش‌ها، جلوگیری از کوچ دسته‌جمعی ساکنان نوار غزه به صحرای سینا و حفظ حاکمیت فلسطینی در منطقه وارد عمل شد. پیش از این در جریان درگیری‌های میان حماس- اسرائیل، مصری‌ها در نقش کانال ارتباطی عمل کرده و زمینه آتش‌بس پایدار را در غزه فراهم کنند. در چنین شرایطی قاهره ترجیح می‌دهد تا به جای قرار گرفتن در ائتلاف دریایی آمریکا، همچنان تمرکز اصلی خود را بر روی مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا قرار دهد. به عنوان مثال اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس روز چهارشنبه بیستم نوامبر برای دیدار با مقامات اطلاعاتی مصر راهی قاهره شد. در این دیدار مصری‌ها پیشنهاد آتش‌بس یک هفته‌ای در ازای آزادی ده‌ها گروگان را مطرح کردند که از سوی مقامات حماس رد شد. به نظر می‌رسد صهیونیست‌ها قصد دارند تا با استفاده از کارت «اسرا» وقفه‌های کوتاه مدت ایجاد کرده و سپس کشتار غیرنظامیان در غزه را از سر بگیرند. رهبران سیاسی این گروه فلسطینی اعلام کردند که دیگر تن به توافقات «کم در برابر کم» نخواهند داد و هرگونه توافق با اسرائیل باید براساس قاعده آزادی تمام اسرا، پایان محاصره و توقف پایدار جنگ در غزه باشد.

دیگر متغیر کلیدی که سبب خودداری ریاض- قاهره برای پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا در دریای سرخ شده، خشم عمومی افکار عمومی مسلمانان جهان نسبت به اسرائیل و متحدان در جنگ غزه است. با گذشت هفتاد و شش روز از جنگ غزه قریب به ۲۰ هزار شهروند غیرنظامی به شهادت رسیدند. در چنین شرایطی خواسته اکثریت مسلمانان اتحاد کشورهای اسلامی و حمایت یکپارچه سیاسی، نظامی و اقتصادی از گروه‌های فلسطینی است. پیش از عملیات هفتم اکتبر، میانگین هفتاد درصد افکار عمومی کشورهای اسلامی مخالف عادی‌سازی روابط با اسرائیل بودند. حال پس از کشتار وسیع مردم غزه به نظر می‌رسد کشورهای منطقه، به‌ویژه عربستان سعودی هیچ علاقه‌ای برای دنبال کردن پرونده عادی‌سازی روابط با تل‌آویو ندارند. در چنین شرایطی ارتش ملی یمن با تمام قوا برای حمایت از مردم غزه و پایان جنگ در فلسطین اشغالی وارد عمل شده و منافع دولت‌های غربی در دریای سرخ را مورد حمله قرار می‌دهد. در چنین شرایطی اگر عربستان سعودی و مصر به ائتلاف دریایی «نگهبانان سعادت» بپیوندند باید آماده واکنش تند مسلمانان سراسر جهان باشند.