شوک‌درمانی به روش خاویر مایلی: دلاری شدن چه معنایی برای اقتصاد آرژانتین خواهد داشت؟

اقتصادآنلاین-آرش نصیری؛ خاویر مایلی، رئیس جمهوری جدید آرژانتین از جناح راست افراطی، اولین دوره ریاست جمهوری خود را این هفته با یک هشدار آغاز کرد: برای شوک‌درمانی اقتصادی آماده شوید.

در میان انبوهی از وعده‌های مبارزات انتخاباتی شدیدی که به عنوان داروی سخت برای تسکین اقتصاد بحرانی مطرح شده‌اند، یک وعده به‌ویژه در ایالات متحده مورد توجه قرار گرفته است: طرحی برای حذف کامل پزو آرژانتین و جایگزینی آن با دلار آمریکا.

در حالی که مایلی تلاش می‌کند تا برنامه‌های افراطی خود را به ثمر برساند، چند ماه آینده محدودیت‌های دستور کار او را در عمل آشکار خواهد کرد. یکی از اعضای حلقه درونی او به رویترز گفت که ممکن است به یک سال زمان نیاز داشته باشد تا این سیاست را اجرا کند، زیرا او به دنبال راه‌هایی برای کار با مجلس است.

وزیر اقتصاد آرژانتین، لوئیس کاپوتو، روز سه شنبه در پیامی تلویزیونی اعلام کرد که دولت - که به طور مصنوعی پزو را تقویت کرده است - ارزش پزو را به نصف کاهش می‌دهد. اکنون یک دلار آمریکا قدرت خرید ۸۰۰ پزو با نرخ رسمی را دارد. قبلاً این نسبت ۴۰۰ پزو به ۱ دلار بود.

۱. دلاری شدن چیست؟

این به معنای پذیرش دلار آمریکا به عنوان ارز قانونی و رایج کشور است. دلاری شدن کامل به این معنی است که تمام ارزهای محلی در گردش به دلار مبادله می‌شود و همه دارایی‌ها و قراردادها به دلار تبدیل می‌شوند. یک کشور می‌تواند به صورت یکجانبه و بدون مشورت با آمریکا دست به چنین اقدامی بزند. (اصطلاح نامربوط «دلارزدایی» به تلاش‌های دوره‌ای برای به چالش کشیدن تسلط دلار در تجارت بین‌المللی و موقعیت آن به‌عنوان ارز ذخیره واقعی جهان اشاره دارد.)

۲. چه کشورهایی غیر از آمریکا از دلار استفاده می‌کنند؟

چهار کشور مستقلی که ارزهای خود را به منظور پذیرش دلار کنار گذاشته‌اند عبارتند از:

پاناما، که پس از استقلال از کلمبیا در سال ۱۹۰۴، پزو را کنار گذاشت و دلار را به عنوان ارز قانونی انتخاب کرد. این کشور واحد پولی ملی به نام بالبوآ دارد، اما این سکه با دلار برابری می‌کند.

اکوادور که در سال ۲۰۰۰ سوکره را فدای دلار کرد و بزرگترین اقتصادی است که تا کنون دلاری شده است.

تیمور شرقی، که پس از استقلال در سال ۲۰۰۲ از اندونزی، که جزیره تیمور در جنوب شرقی آسیا با آن شریک است، روپیه را کنار گذاشت و دلار را جایگزین کرد.

السالوادور، که در سال ۲۰۰۱ عملاً کولون - که هنوز یک ارز رسمی است، اما در گردش نیست - را برای دلار کنار گذاشت. در سال ۲۰۲۱، السالوادور بیت‌کوین را به عنوان پول قانونی دیگر اضافه کرد.

زیمبابوه در سال ۲۰۰۹، پس از سقوط پول محلی و تورم شدید پس‌اندازها را به سمت دلار تغییر داد، سپس دلار زیمبابوه را مجدداً در سال ۲۰۱۹ معرفی کرد و موفقیت‌های متفاوتی کسب کرد. چندین کشور و قلمرو کوچک دیگر از دلار استفاده می‌کنند، در بیشتر موارد به این دلیل که اقتصاد آن‌ها بسیار کوچک است یا پیوندهای تاریخی قوی با ایالات متحده دارند. اینها شامل جزایر ویرجین بریتانیا و جزیره هلندی بونیر در دریای کارائیب، و ایالات فدرال میکرونزی، پالائو و جزایر مارشال در غرب اقیانوس آرام است.

۳. چرا یک کشور باید این کار را انجام دهد؟

با اتخاذ یک ارز دیگر، یک کشور قدرت چاپ پول بیشتر را از دست می‌دهد و در نتیجه عامل اصلی تورم را از بین می‌برد. به همین دلیل است که دلاری شدن تا حدی یک نوع تسلیم سیاسی است: این امر به کاهش ایمان به توانایی مقامات منتخب و منصوب برای حفظ یک سیاست مالی پایدار اذعان می‌کند. اقتصاددانان صندوق بین المللی پول در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۰ می‌گویند که جذابیت اصلی دلاری شدن کامل «از بین بردن خطر کاهش ناگهانی و شدید نرخ ارز کشور است. این ممکن است به کشور این امکان را بدهد که حق بیمه ناشی از استقراض بین المللی خود را کاهش دهد.

۴. تأثیر دلاری شدن بر دیگر کشورها چگونه بوده است؟

به عنوان مثال، اکوادور پس از دهه‌ای که میانگین تورم سالانه ۴۰ درصد بود، سوکر را با دلار جایگزین کرد. این به تثبیت شرایط مالی و در نهایت بازگرداندن اعتماد به بخش بانکی کمک کرد. اگرچه قیمت‌ها در ابتدا ۹۱ درصد در سال ۲۰۰۰ جهش کردند، تورم سپس به سرعت کاهش یافت. از سال ۲۰۰۳، میانگین تورم کمی کمتر از ۳ درصد بوده است. با این حال، رونق رشد بزرگی وجود نداشته است. از سال ۲۰۱۵، رشد اقتصادی به طور متوسط کمتر از ۳ درصد بوده است، به استثنای بحران همه‌گیری سال ۲۰۲۰. و آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی سرانه کاهش یافته است.

۵. چرا دلاری شدن در آرژانتین مطرح شده است؟

در اوایل قرن بیستم، آرژانتین یکی از ثروتمندترین کشورها بود و از نظر برخی معیارها، حتی ثروتمندتر از آلمان، فرانسه یا اسپانیا بود. اما برای چندین دهه در حال نزول اقتصادی بوده و در سال‌های اخیر با تورم سریع دست و پنجه نرم کرده است. در حالی که تورم در بسیاری از کشورها، از جمله با نرخ بالای ۳ درصد در ایالات متحده، نگرانی اصلی است، طبق آمار رسمی، تورم سالانه آرژانتین در ماه سپتامبر از ۱۲۴ درصد فراتر رفت و در نوامبر به ۱۶۰ درصد رسید.

در عمل برای آرژانتینی‌ها، این به معنای ذخیره مواد غذایی و کالاهای خانگی است، زیرا قیمت‌ها احتمالاً دفعه بعد که به فروشگاه می‌روند بسیار بالاتر خواهد بود. یک آرژانتینی سال گذشته به واشنگتن پست گفت که شامپوی کافی برای یک سال و نیم دارد. یکی دیگر گفت که در یک نقطه ۴۸ قوطی تن ماهی ذخیره کرده است. تورم سریع همچنین به این معنی است که دور انداختن پول بی‌ثمر است و تورم از نرخ‌های بهره پیشی می‌گیرد.

بر اساس آمارهای دولتی در سال جاری، بیش از ۴۰ درصد آرژانتینی‌ها در فقر زندگی می‌کنند.

در چنین شرایطی این پیشنهاد توسط رئیس جمهوری جدید آرژانتین، خاویر مایلی، در جریان مبارزات انتخاباتی‌ مطرح شد که در نهایت به برد او انجامید. مایلی که یک اقتصاددان آزادیخواه و پوپولیست پر زرق و برق بود، نامزدی خود را بر مهار تورم متمرکز کرد که در نوامبر به بالای ۱۶۰ درصد رسید. اما او در سخنرانی مراسم تحلیف خود در ۱۰ دسامبر به دلاری‌شدن اشاره نکرد و این بخشی از اقدامات اولیه «شوک درمانی» نبود که او اعلام کرد تا اقتصاد آرژانتین را از وضعیت بد خود خارج کند. آرژانتین در اوایل دهه ۱۹۹۰ پزو را به دلار به عنوان سلاحی در برابر تورم متصل کرد و کارلوس منم، رئیس جمهوری وقت، در سال ۱۹۹۹ قصد خود را برای دلاری کردن کامل اعلام کرد. اما پیوند دلار در طول یک رکود عمیق از هم پاشید و رئیس جمهوری ادواردو دوهالده این پیوند را در سال ۲۰۰۲ قطع کرد.

۶. آیا آرژانتین برای چنین حرکتی آماده است؟

دلاری شدن یک چالش مالی بزرگ خواهد بود. به این دلیل که بانک مرکزی نه تنها برای خرید تمام ارز در گردش بلکه برای ارائه تکیه‌گاهی معتبر به بانک‌ها برای مقابله با افزایش احتمالی برداشت، به ذخایر دلاری کافی نیاز دارد. تحلیلگران محلی ذخایر خارجی خالص را منفی ۶.۵ میلیارد دلار تا منفی ۱۰ میلیارد دلار تخمین می‌زنند، یا حدود ۵۰ میلیارد دلار کمتر از آنچه ممکن است برای دلاری شدن لازم باشد. (بانک مرکزی آرژانتین خالص ذخایر خارجی خود را منتشر نمی‌کند، فقط کل ذخایر خود را منتشر می‌کند که شامل انواع دارایی‌های غیرنقد می‌شود.) این کشور می‌تواند با جمع آوری پول در بازار اوراق قرضه از سرمایه‌گذاران خارجی و تضعیف بازار اوراق قرضه تلاش کند تا این شکاف را پر کند. حتی در آن زمان، تغییر مسیر به دلار می‌تواند توسط بانکی گسترده خنثی شود و کشور را به ابرتورم نزدیک‌تر کند.

۷. اشکالات دلاری شدن چیست؟

طرح مایلی برای دلاری کردن آرژانتین در میان آرژانتینی‌ها - اقتصاددانان بحث برانگیز است. بیانیه‌ای با امضای ده‌ها اقتصاددان هشدار داد که دلاری کردن اقتصاد آرژانتین باعث بدتر شدن تورم می‌شود. آن‌ها استدلال کردند که کمبود ذخایر خارجی به معنای نرخ ارز ضعیف برای آرژانتینی‌ها در هنگام تبدیل ارز است که منجر به کاهش دستمزدهای واقعی می‌شود و «بار تعدیل را بر دوش کارگران می‌گذارد.»

قتصاددانان نوشتند که پیشنهادهای اقتصادی مایلی، از جمله دلاری‌سازی، «پیچیدگی‌های اقتصادهای مدرن را نادیده می‌گیرد، درس‌هایی از بحران‌های تاریخی را نادیده می‌گیرد، و در را برای تأکید بر نابرابری‌های شدید باز می‌کند». مایلی این بیانیه را رد کرد و در X گفت که اقتصاددانان «شکست خورده‌اند» و به این دلیل است که راه حل او را به «کلاهبرداری پولی» محکوم می‌کنند.

پل کروگمن، اقتصاددان سه شنه در ستون خود در نیویورک تایمز نوشت: «تغییر ارز به ندرت اثرات جادویی دارد».

برخی از اقتصاددانان برجسته از طرح مایلی دفاع کرده‌اند. استیو هانکه، استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جانز هاپکینز و اقتصاددان در دولت ریگان، گفت که انتقادها از دلاری کردن آرژانتین «بیهوده» است و این اقدام درستی است که باید صورت گیرد. هانکه به سی‌ان‌بی‌سی گفت که در تماس نزدیک با تیم مایلی بوده و به عنوان مشاور غیر رسمی عمل می‌کند.

بزرگترین مشکل مرتبط با دلاری شدن از دست دادن یک سیاست پولی مستقل است. کشورهایی که دلار آمریکا را اتخاذ می‌کنند نمی‌توانند نرخ‌های بهره را برای تنظیم عرضه پول در واکنش به شرایط متغیر اقتصادی تنظیم کنند. این وظیفه اساساً به فدرال رزرو ایالات متحده برون سپاری می‌شود که نرخ‌ها را بر اساس نیازهای اقتصاد ایالات متحده تعیین می‌کند. گاهی اوقات، این می‌تواند به معنای عدم تنظیم اولویت‌ها باشد. به عنوان مثال، بر اساس نظرسنجی بلومبرگ، در حال حاضر، انتظار می‌رود اقتصاد آرژانتین در سال ۲۰۲۳ به میزان ۳ درصد کوچک شود، در حالی که فدرال رزرو برای مبارزه با تورم سیاست پولی سختگیرانه‌ای را حفظ می‌کند. همچنین دلاری شدن به خودی خود نظم مالی را بر رهبران دولت تحمیل نمی‌کند. این صرفاً توانایی جلوگیری از پیش‌فرض با چاپ پول را از بین می‌برد. به این دلایل، بسیاری از اقتصاددانان به این نتیجه می‌رسند که اگر کشوری بتواند نظم لازم برای جلوگیری از نکول را پیدا کند، بهتر است پول خود را با نرخ ارز شناور حفظ کند و یک سیاست معتبر برای هدف‌گذاری تورم در بانک مرکزی را دنبال کند.

۸. نظر مقامات مالی آمریکا و مقامات بین المللی چیست؟

مقامات خزانه‌داری ایالات متحده به طور سنتی به کشورهایی که دلاری شدن را در نظر می‌گیرند توصیه می‌کنند که جایگزینی برای سیاست‌های کلان اقتصادی صحیح از جمله مدیریت مالی مسئولانه نیست. پس از اینکه اکوادور دلار را در سال ۲۰۰۰ پذیرفت، هم ایالات متحده و هم صندوق بین‌المللی پول راهنمایی‌های فنی برای مدیریت این انتقال ارائه کردند و صندوق بین‌المللی پول به سرعت یک توافقنامه وام آماده به کار منعقد کرد که به تعهدات مربوط به محدودیت بودجه مرتبط بود.