شرکت‌ها چگونه می‌توانند در مقابل ریسک‌های ژئوپلتیک تاب بیاورند؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، مجمع کارآفرینان ایران در گزارشی به توسعه تاب آوری ژئوپلیتیکی پرداخته است. بر این اساس تنش‌های ژئوپلتیکی به طور روزافزونی در حال بیشتر شدن است و خطرات قابل توجهی را برای شرکت‌های تجاری و تولیدی، به ویژه آن‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند، ایجاد کرده است. اما تاب آوری ژئوپلتیکی چیست و چرا شرکت‌ها به آن نیاز دارند؟ در واقع ما شاهد افزایش تنش‌های ژئوپلیتکی هستیم. از تغییر نقش چین در جهان گرفته تا تیرگی روابط بین ایالات متحده و چین و همچنین حمله روسیه به اوکراین. همه کسانی که امروزه در حوزه تولید و تجارت فعالیت می‌کنند باید این دو واقعیت توجه کنند و بدانند که جهان در آستانه ورود به چندقطبی شدن است.

تقریبا از پایان جنگ جهانی دوم، کشورهای همسو با ایالات متحده، بیشترین بار فعالیت‌های مادی جهان را در کنار خیزش پیوسته اتحاد جماهیر شوروی بر دوش می‌کشیدند. پس از فروپاشی شوروی، این وضعیت به طور کامل تغییر کرد و از آن زمان چین در حال حرکت به سمت قله‌ها گام برداشته است.

هرچند اخیرا در رابطه با به پایان رسیدن فرایند جهانی شدن صحبت‌هایی به میان می‌آید، اما واقعیت این است که تجارت جهانی در ده سال گذشته، تقریبا همگام با تولید ناخالص داخلی در حال رشد بوده است و تجارت بین ایالات متحده و چین در سال گذشته به اندازه کل تاریخ پیش از آن قابل توجه بوده است.

آسیب‌پذیری شرکت‌های بزرگ

حدود چهل درصد از حجم تجارت جهانی دارای وضعیتی متمرکز است؛ به این معنی که مثلا یک واردکننده برای تامین کالاها یا خدمات خود به سه اقتصاد دیگر یا کمتر وابسته است. دو نوع تمرکز می‌تواند یک کشور و احتمالا شرکت‌های درون آن را در برابر اختلال آسیب‌پذیرتر کند. نوع اول، تمرکز جهانی است که درآن بیشتر یک کالای خاص توسط دو یا سه کشور عرضه می‌شود.  نوع دوم که حدود 30درصد از تجارت جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، «تمرکز ویژه اقتصاد» است که در آن، کشورها با وجود انتخاب‌های متعدد، تنها از دو یا سه کشور عرضه‌کننده خرید می‌کنند.

خطر اختلال و جایگزینی

در صورت بروز اختلال، تهیه برخی کالاها از جاهای دیگر یا یافتن جایگزینی برای آن آسان‌تر شده است؛ اما مدت زمانی که برای تغییر روند استفاده از یک کالا به کالای دیگر مورد نیاز است؛ بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، گندمی که از روسیه خریداری می‌شود تا حد زیادی با گندمی که از اوکراین، کانادا یا آرژانتین خریده می‌شود مشابه است؛ اما این مساله مثلا برای تراشه‌های کامپیوتری اینگونه نیست. شرکت‌های بزرگ و چندملیتی در مرکز چنین تلاطم‌های احتمالی قرار دارند. آن‌ها به طور نامتناسبی ارتباطات اقتصادی را در سراسر جهان فراهم می‌کنند و بنابراین به طور نامتناسبی هم تحت تأثیر «چندپارگی اقتصاد جهانی» و «عدم اطمینان» حاصل از آن قرار می‌گیرند.

برای روشن‌تر شدن این موضوع باید توجه کرد که شرکت های چندملیتی مسئول 32درصد جریان‌های ارزش افزوده جهانی و 64درصد از صادرات هستند. وقتی صحبت از کالاهای پیچیده، مانند لوازم الکترونیکی یا محصولات حوزه داروسازی می شود،  چیزهایی که کمترین قابلیت جایگزینی را دارند این عدد به 82 درصد افزایش می‌یابد.

بر اساس این گزارش، شرکت های چندملیتی را میتوان به چهار نوع اصلی تقسیم کرد: سازندگان و تحویل دهندگان، مانند شرکت‌های خودروسازی و خرده فروشی. تامین کنندگان سوخت، مانند شرکت‌های نفت و گاز؛ مخترعان و فناوران، جایی که دارو یا نیمه رساناها را تولید می کنند و همچنین تامین کنندگان مالی.

در نظرسنجی‌هایی که به موارد اصلی دستور کار هیئت‌ها و مدیران عامل پرداخته شده است؛ ژئوپلیتیک مولفه برجسته و مورد توجه آن‌ها است و حساسیت این مساله، از حوزه روابط دولتی و مدیران ارشد ریسک به مدیران اجرایی و هیئت مدیره منتقل شده است. صحبت کردن از خطرات کار آسانی است، اما در روندهای ژئوپلیتیکیِ در حال تغییر، فرصت‌هایی نیز وجود دارد. شکاف‌های اصلی جهان امروز، در حوزه  تجارت و موانع مختلف بر سر راه آن  فناوری بازتاب بیشتری پیدا کرده است و این دو، برای راهبردهای شرکت‌ها دارای اهمیت هستند. همچنین در این بین مسائل حقوق بشری حائز اهمیت است  که فقط به ارزش‌های انسانی مربوط نمی‌شود، بلکه پیامدهای تجاری سختی برای زنجیره های تامین دارد. سیاست داخلی نیز نه فقط در پایتخت‌های ایالات متحده و اروپا، بلکه در چین نیز مساله مهمی است.

ضرورت توسعه ابعاد تاب‌آوری

امروزه بسیاری از سازمان ها از بخش هایی مانند مدیریت ریسک های ژئوپلیتیک یا واحد سیاستگذاری استفاده می‌کنند . تمرکز بر کشورهایی که از نقطه نظر ریسک‌های ژئوپلیتیکی در وضعیت بحرانی قرار ندارند چندان مورد توجه شرکت ها قرار نمی‌گیرند اما شرکت‌ها باید با لنز دقیق‌تری به رد پای جهانی خود در مناطق مختلف جهان بنگرند. درجات و دسته بندی‌های گوناگونی از ریسک های ژئوپلیتیکی را باید ایجاد و آن ها را از یکدیگر متمایز کرد. همچنین ضروری است به کنترل هایی که الزام است در هر بازار اعمال شود توجه کرد تا در مدیریت ریسک به شرکت ها کمک بیشتری ارائه شود. سپس تیم رهبری یا هیئت مدیره به صورت ماهانه، این اسناد ژئوپلیتیکی را بررسی و ارزیابی کنند . این یک روش منضبط برای تحلیل ریسک ژئوپلیتیکی در مقابل تحت فشار قرار گرفتن شرکت ها توسط تیترهای رسانه ها یا رویدادهای تاثیرگذار آینده است که به زودی شاید بتواند تجارت و تولید شرکت ها را با مشکل مواجه کند.