سفر کوتاه پوتین به منطقه خلیج فارس / تداوم سیاست «موازنه مثبت»

اقتصاد آنلاین- محمد بیات؛ تزار روسیه در حالی سفر کوتاه به منطقه خلیج فارس را آغاز کرد که رژیم صهیونیستی با عدم قبول آتش‌بس در غزه، تجاوز زمینی- هوایی به جنوب این باریکه را از سر گرفته است. در چنین شرایطی امارات و عربستان سعودی امیدوارند تا با کمک قدرت‌های بی‌طرف همچون مسکو- پکن سازوکار جدیدی برای برقراری تماس با تل‌آویو- حماس برای رسیدن به نقطه آتش‌بس پایدار و صلح ایجاد کنند. دیگر هدف پوتین برای سفر به ابوظبی- ریاض بررسی آخرین تحولات جاری در بازارهای انرژی و مذاکره بر سر سقف تولید نفت براساس توافق «اوپک پلاس» بوده است. طی هفت سال اخیر کشورهای تولید کننده انرژی توانستند با کنترل مقدار تولید انرژی از کاهش قیمت نفت‌وگاز در بازارهای انرژی جلوگیری کنند. مسکو قصد دارد تا با بهره برداری از وضعیت پرتنش جنگ در منطقه شامات بدل به بازیگر «موازنه‌گر» در میان قدرت‌های منطقه غرب آسیا شود. در سوی مقابل عربستان سعودی و امارات عربی متحده نیز سعی دارند تا با دنبال کردن سیاست موازنه مثبت در قبال قدرت‌های منطقه‌ای- بین‌المللی، به حداکثرسازی منافع ملی خود بپردازند.

بحران فلسطین

سیاست‌های دوگانه آمریکا و کشورهای اروپایی در قبال مسئله فلسطین سبب شده است تا کشورهای خاورمیانه با عینک بدبینی به تلاش‌های میانجی‌گرایانه واشنگتن یا سازمان ملل متحد نگاه کنند. با گذشت بیش از  ۶۰ روز از جنگ غزه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه مدعی شد که آمریکا تنها به دنبال کمک اقتصادی به فلسطینی‌ها است و دیگر هیچ اراده‌ای برای تشکیل کشور مستقل فلسطین ندارد. در حالی که چهار سفر آنتونی بلیکن به سرزمین‌های اشغالی، ارمغانی جزء آتش‌بس چند روزه نداشته؛ حال مسکو امیدوار است با استفاده از روابط مثبت با جهان عرب و اسرائیل به عنوان بازیگر میانجی وارد صحنه شود و اعتبار خود در نظام بین‌الملل را بازیابی کند. روس‌ها برای متقاعد کردن صهیونیست‌ها برای پذیرش آتش‌بس از اهرم‌های مهمی همچون روس‌تباران ساکن فلسطین اشغالی، ارتباطات نزدیک با نتانیاهو، موقعیت خاص ژئوپلیتیکی در جنوب سوریه و روابط ممتاز با محور مقاومت بهره می‌برند.

دیدار محمدبن‌سلمان با ولادیمیر پوتین در ریاض

در جریان جنگ اوکراین، امارات و عربستان با اتخاذ سیاست «میانجی‌گری فعال» سیاست‌هایی همچون همکاری با مسکو برای کاهش سطح تولید روزانه نفت در قالب اوپک پلاس، رای ممتنع در محکومیت حمله روسیه به اوکراین و میانجی‌گری برای تبادل زندانی و اسرا میان روسیه و غرب را دنبال کردند. برگزاری نشست جده با حضور نمایندگان چهل کشور جهان یکی از آخرین تلاش‌های محمدبن‌سلمان برای میانجی‌گری میان مسکو- کیف و پایان دادن به بحران اوکراین قلمداد می‌شود. حال ابوظبی- ریاض امیدوارند که با کمک قدرت‌های فرامنطقه‌ای همچون چین و روسیه بتوانند با طرفین منازعه وارد گفتگو شده و به نقطه آتش‌بس دائم در باریکه غزه دست یابند.

همکاری مسکو- ریاض در قالب اوپک پلاس

با فرسایشی شدن بحران اوکراین، همکاری راهبردی دو کشور در قالب «اوپک پلاس» برای بالا نگه داشتن قیمت منابع هیدرو کربن و کاهش ۲ میلیون بشکه از تولید روزانه نفت این پیام را به غرب ارسال کرد که ریاض در مسئله تعیین قیمت نفت منافع خود را در هماهنگی با روس‌ها دنبال می‌کند. تا چهارم نوامبر ۲۰۲۲ قیمت هر بشکه نفت برنت ۹۵.۵۸ دلار در بازارهای انرژی معامله شده که نشان دهنده تداوم تاثیر توافق «اوپک پلاس» است. هنگامی که در مارس ۲۰۲۲، هر بشکه نفت ۱۳۰ دلار قیمت گذاری شد، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به رهبری ریاض با درخواست واشنگتن- بروکسل برای افزایش تولید نفت مخالفت کردند. البته در این بین اماراتی‌ها مخالف کاهش سهم تولید این کشور بودند و همین موضوع در مقطعی سبب تیرگی روابط ریاض- ابوظبی در شورای همکاری خلیج فارس شد. حال پوتین امیدوار است تا با دیدار مجدد با رهبران امارات و عربستان سعودی، بار دیگر بتواند ابتکار عمل را در بازارهای انرژی به دست گرفته و از این اهرم برای اعمال فشار بر دولت‌های غربی جهت رسیدن به نقش آتش‌بس و صلح در اوکراین بهره مند شود.

تداوم سیاست موازنه مثبت

مسکو- ابوظبی ضمن ارتقاء روابط دوجانبه به سطح مشارکت راهبردی در سال ۲۰۱۸، به دنبال تقویت روابط دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی، انرژی، نظامی- امنیتی و همکاری منطقه‌ای هستند. امارات بزرگ‌ترین شریک اقتصادی روسیه در خلیج فارس و دومین شریک تجاری مسکو در خاورمیانه با تراز تجاری ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ است. اماراتی‌ها خواهان دریافت جنگنده‌های نسل چهارپلاس، مشارکت در تولید جنگنده‌های نسل پنجم، انتقال تکنولوژی‌های پیشرفته و خرید موشک‌های ضد زره از روسیه هستند. پرواز جنگنده‌های سوخو- ۳۵ در آسمان امارات شاید نوعی چراغ سبز  از سوی مسکو برای فروش این سلاح پیشرفته به ابوظبی- ریاض باشد

تداوم توافق اوپک پلاس

به گفته دیمیتری پسکوف سخنگوی کاح کرملین یکی از اهداف اصلی سفر پوتین به ابوظبی- ریاض مذاکره بر سر سقف تولید نفت براساس توافق «اوپک پلاس» است. در سپتامبر ۲۰۱۶ مسکو و ریاض بر سر مقابله با مازاد عرضه جهانی انرژی و کاهش تولید روزانه نفت در قالب «اوپک پلاس» به تواق رسیدند . این تفاهم بار دیگردر سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ تمدید شد. کارشناسان معتقدند این سازوکار جدید کمک زیادی به جلوگیری از کاهش قیمت و افزایش سود کشورهای تولیدکننده انرژی کرده است. پیش از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، کینگدوم هولیدینگ بیش از ۵۰۰ میلیون دلار در سه شرکت گازپروم، روس نفت و لوک اویل سرمایه‌گذاری گذاری کرده بود.

روسیه در رویای بدل شدن به بازیگر «شماره یک» در خاورمیانه

در سوی دیگر سعودی‌ها تحت رهبری «ام بی اس» به دنبال سرمایه گذاری در اقتصاد روسیه، کنترل تهدید محور مقاومت، بومی سازی تسلیحات استراتژیک، سیاست گذاری در حوزه انرژی و ایجاد موازنه در روابط با قدرت‌های جهانی هستند. البته در این روند روابط راهبردی ریاض- واشنگتن به عنوان مانع جدی بر سر گسترش روسیه و پادشاهی عربی سعودی قلمداد می‌شود. طی یکسال اخیر توافق پکن و عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی سبب برداشته شدن یکی از موانع جدی در توسعه روابط مسکو- ریاض شده است. حال در دوران جدید روس‌ها این فرصت را دارند تا با استفاده از روابط نزدیک با چهار قدرت منطقه یعنی ایران، عربستان سعودی، ترکیه و رژیم صهیونیستی بدل به بازیگر «نظم ساز» و موازنه گر در تحولات غرب آسیا شوند.