معمای صلح / آتش‌بس موقت به سوی ناکجا

اقتصاد آنلاین - محمد بیات: با میانجی‌گری فعال قطر، آمریکا، مصر و نقش سازنده جمهوری اسلامی ایران، سرانجام پس از قریب به پنجاه روز جنگ و تبادل آتش میان ارتش اسرائیل و گروه‌های مقاومت در نوار غزه و جنوب لبنان، آتش بسی چهار روزه در جغرافیای باریکه غزه برقرار شده است. براساس این توافق آتش‌بس موقت قرار است تا پنجاه اسیر اسرائیلی و صدوپنجاه اسیر فلسطینی آزاد شوند. هم‌زمان دولت مصر اعلام کرده است که روزانه ۱۳۰ هزار لیتر سوخت وارد نوار غزه خواهد شد. در حالی که فلسطینی‌ها از روز جمعه بیست‌وچهارم در حال بازگشت به خانه‌های خود در شمال باریکه غزه هستند، صهیونیست‌ها با انتشار اعلامیه‌هایی مردم را از بازگشت به محل ‌زندگی‌شان در مناطق شمالی منع کرده و آن را اقدامی خطرناک توصیف می‌کنند. به گزارش المیادین ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرده است که برای جلوگیری از بازگشت مجدد فلسطینی‌ها به خانه‌هایشان تدابیر جدیدی اتخاذ خواهد کرد. تنها با گذشت چند ساعت از اعلام رسمی آتش‌بس موقت میان اسرائیل و حماس بسیاری از تحلیلگران به دنبال پاسخ به این سوال هستند که برنده اصلی این وقفه کوتاه کدام طرف است؟ آیا اسرائیل به دنبال تجدید قوا و کاهش فشار افکارعمومی است یا حماس به دنبال ایجاد فرصتی برای برداشتن سایه تهدید و بازگشت مجدد به سپهر سیاسی فلسطین می‌باشد؟ دیگر سوال کلیدی در خصوص این آتش‌بس موقت آن است که آیا این «پیروزی دیپلماتیک» می‌تواند زمینه لازم برای «آتش‌بس پایدار» فراهم کند یا آنکه باید منتظر قدرت آتش ماشین جنگی صهیونیست‌ها در منطقه باشیم.

تصاویر سیزده اسیر آزاد شده اسرائیل در جریان توافق آتش‌بس موقت

با آنکه نسیم صلح در سرزمین زیتون وزیدن گرفته است اما جنگ سالاران صهیونیست از ادامه جنگ در نوار غزه سخن می‌گویند. یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل روز پنج شنبه بیست‌وسوم نوامبر با بیان اظهاراتی تند مدعی شد که ممکن است جنگ در نوار غزه حداقل تا دوماه دیگر ادامه پیدا کند! وی در ادامه با اشاره مجدد به اهداف رژیم در جنگ «شمشیرهای آهنین» اعلام کرد که هدف اصلی اسرائیل حذف فرماندهان نظامی و میدانی حماس در غزه است. پیش از این نخست وزیر و فرماندهان عالی رتبه اسرائیلی وعده ترور یحیی سنوار و محمد ضیف را داده بودند اما تا این لحظه توفیقی در این مسیر به دست نیاوردند. برخی کارشناسان معتقدند اگر رژیم صهیونیستی نتواند وعده‌های اصلی خود در جنگ غزه یعنی از بین بردن حاکمیت سیاسی حماس و ترور مقامات عالی‌رتبه سیاسی- فرماندهان نظامی حماس را محقق کند، آنگاه موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه به نفع تهران و اعضای شبکه محور مقاومت تغییر خواهد کرد. در این سناریو رژیم صهیونیستی تنها با هدف کاهش فشار افکار عمومی داخلی- بین‌المللی و تجدید قوا آتش‌بس چهار روزه جنگ با حماس را پذیرفته است.

آزادی صدوپنجاه اسیر فلسطینی در جریان توافق آتش‌بس موقت

در روایتی متفاوت رژیم صهیونیستی و حماس گزینه ادامه جنگ را به نفع خود نمی‌دانند؛ برهمین اساس با اعلام آتش‌بس موقت سعی دارند تا شوک جدی به جریان جنگ وارد کرده و افکار عمومی را آماده صلحی پایدار کنند. اگر این سناریو را صحیح بدانیم آنگاه باید تشدید تحرکات دیپلماتیک از سوی بازیگران میانجی مانند قطر، مصر، آمریکا، چین، روسیه، اتحادیه اروپا و حتی شورای همکاری خلیج فارس باشیم. «العربیه» در خبری اعلام کرد که یک هیات قطری برای تمدید آتش‌بس در ازای آزادی تعداد بیشتری از اسرا وارد سرزمین‌های اشغالی شده است. پیش از این داوید برنع رئیس موساد برای مذاکره با مقامات قطری راهی دوحه شده بود. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد گزینه پایان جنگ از اقبال بسیار زیادی در میان اکثر بازیگران منطقه‌ای- بین‌المللی برخوردار باشد. البته برخی بازیگران مانند روسیه و چین ترجیح می‌دهند تا جنگ در نوار غزه به صورت فرسایشی اما کنترل شده ادامه یابد و تمرکز واشنگتن از منطقه شرق اروپا و جنوب‌شرق آسیا منحرف شود. در سوی مقابل آمریکایی‌هایی انگیزه زیادی برای پایان دادن به جنگ دارند. پس از اعلام آتش‌بس موقت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا از شانس بالای تمدید آتش‌بس در غزه خبر داد. وی در عین حال با استخدام ادبیاتی محافظه‌کارانه اعلام کرد که نابودی حماس ماموریتی مشروع اما دشوار است! اعتراف به دشوار بودن نابودی حماس در باریکه غزه، آن هم از سوی بالاترین مقام سیاسی آمریکا نشان دهنده شکست ارتش اسرائیل برای از بین بردن نقاط و افراد استراتژیک حماس در باریکه غزه است.

ناکامی ارتش اسرائیل برای ترور یحیی سنوار و محمد ضیف

با وجود قوت و ضعف استدلال‌ها و دلایل فوق اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین متغییر در مسیر کند شدن «شمشیر جنگ» در سرزمین‌های اشغالی، فشار اقتصادی ناشی از جنگ بر اقتصاد اسرائیل باشد. به گزارش بلومبرگ جنگ اخیر تاکنون ۴۸ میلیارد دلار یا ۱۸۰ میلیارد شکل (میانگین روزی ۲۷۰ میلیون دلار) برای تل‌آویو هزینه در بر داشته است. همین موضوع دولت اسرائیل را مجبور کرده است تا با انتشار اوراق قرضه‌ در بازارهای داخلی و بین‌المللی درصدد جبران بخشی از این هزینه برآید. به گفته معاون پژوهشی «لیدر کپیتال مارکت» ایالات متحده به عنوان متحد استراتژیک اسرائیل یک‌سوم این خسارت مالی را جبران خواهد کرد. کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند اگر اسرائیل به دنبال ادامه جنگ در نوار غزه باشد باید خود را آماده فشار مالی بسیار شدیدتری در مقایسه با پاندمی کرونا کند. اگر جنگ همین امروز پایان یابد، دولت اسرائیل باید به اندازه ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این رژیم دست به استقراض بزند. همچنین به نظر می‌رسد رژیم صهیونیستی در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ با کسری بودجه ۹ درصدی دست‌وپنجه نرم خواهد کرد.

اگر قرار باشد تا از «برندگان» و «بازندگان» نبرد طوفان الاقصی و آتش‌موقت میان رژیم صهیونیستی و جنبش حماس نام ببریم؛ بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در صدر لیست بازندگان جنگ اخیر قرار دارد. کابینه راست‌گرای «بی بی» طی یک‌سال اخیر با پیشبرد هم‌زمان دو پرونده توسعه شهرک‌سازی و مداخله در امور کرانه باختری و لوایح اصلاحات قضائی زمینه «دو قطبی» شدن جامعه اسرائیل و وقوع درگیری جدی میان فلسطینی‌ها و یهودیان را فراهم آورد. در چنین شرایط اعلام اتش‌بس چهار روزه، آن هم در حالی که هنوز بیش از ۱۰۰ اسرائیلی اسیر هستند، می‌تواند اپوزیسون اسرائیل را در موقعیت بسیار مناسبی برای تشدید فشارها علیه نتانیاهو قرار دهد. همچنین جریان‌های افراطی در کابینه فعلی اسرائیل تهدید کردند که اگر آتش‌بس پایداری میان صهیونیست‌ها و حماس برقرار شود، بی‌انکه اهداف اعلامی دولت محقق شود آنگاه از دولت خارج شده و زمینه برگزاری انتخاب مجدد را در سرزمین‌های اشغالی فراهم خواهند کرد. برآورد وضعیت حامیان و منتقدان نتانیاهو اثبات کننده این فرضیه است که اگر نخست وزیر کنونی اسرائیل قصد باقی ماندن بر کرسی قدرت و فرار از محاکمه کمیته حقیقت‌یاب را داشته باشد، باید بر طبل جنگ بکوبد و امکان هرگونه صلح و سازش را از بین ببرد. در این سناریو پذیرش آتش‌بس موقت از سوی «بی‌ بی» تاکتیک سیاسی برای ادامه جنگ با قدرت بیشتر و دامنه گسترده‌تر است.