شیرین هانتر: عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل ادامه پیدا نمی‎کند / جز آمریکا هیچ کشوری نمی‎تواند اسراییل را مجبور به آتش‌بس کند

اقتصادآنلاین - پرستو بهرامی راد؛ تنش میان فلسطین و اسراییل ادامه دارد. در غزه کودکان زیادی کشته شده‌اند. جهانیان نیز نگران ادامه این شرایط هستند.

برای بررسی این جنگ اقتصادآنلاین با شیرین هانتر، استاد دانشگاه جورج تاون به گفتگو پرداخته است.

ما شاهد شکل‌گیری تنش جدی بین اسرائیل و فلسطینی ها هستیم، از نظر شما این جنگ چه تبعاتی برای خاورمیانه دارد؟ برخی تحلیل می‌کنند که ما باید منتظر یک خاورمیانه جدید باشیم؟

مسلماً آنچه که در غزه اتفاق می‌افتد، یک فاجعه انسانی است. این را هیچ کس نمی‌تواند منکر شود و رفتار قدرت‌های بزرگ در این مورد واقعاً شرم‌انگیز است. اما برخی خبرنگارها و تحلیلگران صحبت از خاورمیانه جدید می‌کنند. مثلاً وقتی که ایران و عربستان رابطه سیاسی دوباره برقرار کردند، گفتند این یک خاورمیانه جدید ایجاد خواهد کرد. خیلی زیاد این کلمه را به کار می‌برند. در مورد جنگ غزه نیز به نظر من مسئله مهم عکس‌العمل بازیگران اصلی یعنی کشورهای عربی است. تا امروز من اثری از اینکه کشورهای عربی بخواهند در این جنگ در حمایت از فلسطینی‌ها وارد شوند، ندیده‌ام. یا اینکه روابط خودشان را با کشورهای بزرگ بخصوص با ایالت متحده و کشورهای اروپای غربی ارزیابی دوباره کنند و تا وقتی که اینها این کار را نکردند انتظار به وجود آمدن یک خاور میانه جدید به نظر من قدری هنوز زود است که ازش صحبت شود.

در خصوص عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل فکر می‌کنید جنگ چقدر روی این روند تاثیر گذاشته است؟

مسئله فلسطین و اثرش در سیاست‌های دولت های عربی و همچنین اثرش در تعیین ماهیت روابط آنها با همدیگر و همچنین با اسرائیل، سال‌ها است که دنبال می‌کنم. مشکل اساسی در این زمینه این بوده که اعراب به خصوص بعد از اینکه مصر معاهده صلح جداگانه با اسرائیل را منعقد کرد، در واقع اعراب فلسطین را به حال خود رها کردند. همیشه از مسئله فلسطین در مبارزات خودشان برای کسب قدرت بیشتر و یا نفوذ بیشتر استفاده می‎کردند. ولی تا آنجایی که من خاطر دارم در این ۵۰ سال دیگر ندیدم که هیچ دولت عربی دغدغه سرنوشت فلسطینی‌ها را داشته باشد. کشورهای بزرگ هم همینطور از مسئله فلسطین استفاده کردند. اتحاد شوروی از مسئله فلسطین برای گرفتن نفوذ در خاورمیانه استفاده کرد. کشورهای غربی بخاطر سوابق اروپا در جنگ جهانی دوم در قبال یهودی‌ها صد در صد از اسرائیل حمایت کردند. اما آنچه که مسلم است روند عادی‌سازی به خصوص عادی‌سازی روابط بین عربستان و اسرائیل دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند، لااقل برای یک چند ماهی و چه بسا دو الی سه سالی به تاخیر خواهد افتاد. ولی من هیچ نشانی از این نمی‌بینم که هیچ کدام از کشورهای عربی دست به کاری بزنند که به نفع اسرائیل باشد که امنیت آنها یا منافع دیگرشان مورد تهدید قرار دهد.

برخی مطرح می‌کنند که اسرائیلی‌ها به دنبال زمین سوخته هستند و می‌خواهند شمال غزه را از دست فلسطینی‌ها خارج کنند و آنجا مستقر شوند. بعضی‌ها هم می‌گویند این جنگ ادامه دار خواهد بود. نظر شما در خصوص آینده این جنگ چیست؟

این برمی‌گردد به این که آیا کشورهای عربی حاضرند غیرتی از خود نشان دهند و زیرا این یک مسئله انسانی است. آیا واقعاً حاضرند غیرت بخرج بدهند و دست به کارهایی بزنند که ممکن است باعث شود اسرائیل و حامیانش در سیاست‌های خودشان تجدید نظر بکنند یا خیر؟ زمانی که قرارداد مصر و اسرائیل منعقد شد و اسرائیلی‌ها شروع به جا به جایی فلسطینی‌ها کردند و اسامی توراتی این سرزمین‌ها را گفتند، مسئله مذهب وارد این ماجرا شد و این موضوع خیلی وخیم‌تر خواهد شد. منظورم این است که وقتی به طور کلی مسئله مذهب در مسائل سیاسی و سرزمینی وارد شود، حل و فصل مشکلات سخت‌تر خواهد شد. مسئله این است که هم فلسطینی‌ها یک سرزمینی باید داشته باشند و هم یهودی‌ها خواهان سرزمینی هستند. راه‌حل این موضوع آسان است و باید این سرزمین را تقسیم بکنند. قطعنامه تقسیم فلسطین که در سال ۱۹۴۸ در سازمان ملل به تصویب رسید را اعراب قبول نکردند که اگر قبول کرده بودند این مسائل به وجود نمی‌آمد. البته این مشکل است که بشود گفت چرا قبول نکردند، ولی منظورم این است که اگر این مسئله را در یک قالب مذهبی نگاه کنیم، حل و فصلش بسیار مشکل‌تر خواهد شد. حکومت تندروی نتانیاهو می‌خواهند که همه فلسطین را داشته باشند، کرانه باختری را هم می‌خواهند. در واقع می‎خواهند غزه را خالی کنند، یعنی می‌خواهند زندگی به طوری برای مردم سخت شود که از آنجا بروند. در حال حاضر مصر و اردن مقاومت می‌کنند، ولی اگر این کشتار ادامه پیدا کند ممکن است آنها هم مجبور شوند قدری از خودشان در این زمینه نرمش نشان دهند. این مسئله خیلی پیچیده است و به عقیده من تا وقتی که ایالات متحده آمریکا به حمایت بیشمار خود از اسرائیل ادامه دهد، روند به همین شکل خواهد بود.  هیچ دولت دیگری در دنیا نیست که قادر باشد به اسرائیل فشار وارد کند و هیچ کس هم حاضر نیست. یعنی کشورها قدرتمند گرفتار کار خودشان هستند، چین هم که به هیچ وجه حاضر نیست وارد این ماجرا شود. در واقع مردم فلسطین قربانی بی‌غیرتی اعراب و بی‌تفاوت کشورهای بزرگ شدند.

ما شاهد سفر آقای بلینکن و مقامات آمریکا به خاورمیانه هستیم و در این سفرها صحبت از آتش‌بس نمی‌شود، صحبت از توقف حملات برای ساعاتی یا روزهایی می‌شود. فکر می‎کنید این سفرها حتی به توقف چند برای ساعاتی بیانجامد؟

من گمان نمی‌کنم که اسراییل به آتش‌بس راضی بشود. همانطور که عرض کردم آمریکا حاضر نیست فشار زیادی به اسراییل برای آتش‌بس وارد کند. ممکن است توقف‌هایی صورت گیرد و  مقداری کمک‌های بشردوستانه به غزه برسد؛ ولی مسئله این است که در غزه امروز همه چیز از بین رفته و تمام زیرساخت‌ها نابود شده است، حالا کمک‌های بشردوستانه نیز چند بسته غذایی یا چند بسته پتو و ... خواهد بود که دردی را درمان نمی‌کند. اسرائیل می‌خواهد غزه را به کلی از بین ببرد و من فکر می‌کنم می‌خواهند در غزه یک منطقه حائل ایجاد بکنند و حالا بقیه غزه چطور شود و چه کسی اداره بکنند روشن نیست. از سوی دیگر بین فلسطینی‌ها هم اختلاف وجود دارد. مثلاً حماس با دولت فلسطین به رهبری محمود عباس رابطه خوبی ندارند. اختلافات داخلی فلسطین این امکان را به قدرت های خارجی داده که از این شرایط استفاده کنند. آنچه که مسلم است بعد از این ماجرا مسئله فلسطین خیلی پیچیده تر خواهد شد. می‌خواهم یادآوری کنم که تا قبل از جنگ ۱۹۶۷ غزه تحت کنترل مصر بود و بعد از آن این ماجراها شروع شد. در حقیقت مسئله فلسطین با تمام رقابت‌ها در خاورمیانه چه بین بازیگران محلی و چه تمام قدرت های بزرگ مخلوط شده است. دو کشوری که واقعاً بیشتر از همه قربانی این ماجراها شدند، مردم فلسطین و لبنان هستند. به نظر من این شرایط به بی‌غیرتی اعراب و اختلافات بین خودشان برمی‌گردد. من اصلاً ندیدم که محمد سلمان کلمه‌ای درباره مسائلی که به جنگ غزه است به صورت جدی صحبت کند. علت هم روشن است زیرا می‌خواهد پادشاه شود و می‌ترسد. اگر عربستان سعودی فقط حاضر باشد که میزان فروش نفت خودش را کاهش دهد، قیمت نفت سرسام‌آور می‎شود و  جهان مجبور می‌شود دیدگاه تازه‌ای داشته باشد. همچنین الان به نظر می‌رسد خیلی به نفع ترکیه نیست وارد این ماجرا شود. ترکیه هیچ وقت حاضر نبوده کوچیک‌ترین هزینه‌ای در خصوص فلسطین بدهد. فکر می‌کنم ایران هم در این مورد باید مواظب خودش باشد. بعد از پایان این ماجرا اعراب و اسرائیل باهم توافق می‌کنند و این به ضرر ایران خواهد بود.

قبل از این اتفاق ها ما شاهد شروع مذاکرت ایران و آمریکا بودیم و به نظر می‌رسد که جنگ فلسطینی‌ها و اسرائیل باعث شده که مذاکرات ایرآن وآمریکا متوقف شود. از سوی دیگر بارها از سمت مقامات آمریکایی اعلام شد که ایران در حمله حماس نقشی نداشته و ایران هم تا امروز به نظر می آید خویشتن‌داری کرده و روند دیپلماسی را برای شرایط غزه در پیش گرفته است. نظرتان در خصوص این شرایط چیست؟

در واقع نمی‎توان گفت که به آن معنی بین ایران و آمریکا مذاکراتی بوده است، من همیشه گفته‌ام که با پیغام کار حل نمی‌شود. البته مسئله جنگ فلسطین هم این تماس‌ها را تعطیل کرده است. در مورد حمله حماس و نقش ایران، من فکر می‌کنم حماس خودش این کار را کرده اما آنهایی که می‌خواهند ایران تحت فشار بماند و از این آب گل آلود ماهی بگیرند و باعث شوند که حتی یک نوع درگیری نظامی هم با ایران صورت بگیرد. حماس هیچ وقت آنطور که باید به ایران نزدیک نبوده است. من یادم می‌آید در ۲۰۰۶ موقعی که حماس انتخابات فلسطین را برد اولین جایی که خالد مشعل رفت عربستان سعودی بود. در واقع همیشه اعراب از ایران به عنوان یک اهرم در اختلافات خودشان استفاده کردند. اگر مسئله به جایی برسد که ایران دست از احتیاط بردارد و بعضی‌ها بخواهند از این ماجرا سواستفاده بکنند، اینکه ایران در حمله ی ۷ اکتبر حماس نقشی نداشته کافی نخواهد بود.

فکر می‌کنید اسرائیل برای اینکه روند جنگ را به کل منطقه بکشاند و برای اینکه آمریکا را وارد جنگ منطقه‌ای بکند به ایران یا حزب‌الله حمله کند؟

هیچ بعید نیست. بستگی به این دارد که جنگ غزه به چه صورتی پیش برود و اسرائیل به چه سرعتی بتواند به اهداف خود در غزه برسد. ولی من فعلاً کوچکترین اشتهایی در حزب‌الله نمی‌بینم که وارد این ماجراها شود. اگر جنگ به ایران برسد اثر زیادی در موقعیت خود دولت همخواهد داشت و ایران هم نمی‌خواهد وارد جنگ شود. به هر حال همانطور که گفتم فلسطین وجه المصالحه می‌شود. حماس وارد این ماجرا شد و فکر می‌کنم اشتباه بزرگی بود. البته ممکن است برای مدت کوتاهی احساس رضایت کردند. اما آنها یک نبرد را بردند، ولی جنگ را خواهند باخت. بهای این قضیه را هم مردم غزه و فلسطین دادند.