رشد تلخ یک بیماری شیرین در خراسان شمالی
قند خون یا دیابت یکی از بیماری‌هایی است که آمار ابتلا به آن در حال افزایش است و حتی بسیاری از افراد از بیماری خود آگاهی ندارند، در حالی که ممکن است اثرهای بسیار بدی در بیمار ایجاد کند که با خودمراقبتی می‌توان آنها را کنترل کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، دیابت، اختلال یا بیماری مزمن محسوب می‌شود. افرادی که مبتلا به این بیماری‌اند، بدن‌شان دچار اختلال عدم مصرف گلوکز است. گلوکز ماده‌ای است که از مصرف غذاها می‌گیریم و سلول‌های بدن با استفاده از آن، انرژی کافی را برای زنده ماندن و فعالیت به‌دست می‌آورند.
این بیماری در افرادی بروز می‌یابد که بدن‌شان توانایی جذب و ذخیره گلوکز را ندارد. گلوکز دریافتی از طریق تغذیه یک نوع از قندها به‌شمار می‌رود که داخل خون جمع و از این رو سبب افزایش قند خون می‌شود.
از دیابت یا قند خون به‌عنوان «بیماری شیرین» نیز یاد می‌شود. این بیماری شیرین در خراسان شمالی رشد چشم‌گیری در چند سال اخیر داشته و اکنون به یکی از دغدغه‌ها در حوزه بهداشت و درمان تبدیل شده است.
پیش‌بینی ابتلای ۵۰ هزار نفر از مردم استان به دیابت
روح‌الله یزدانی، مدیر گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی اظهار کرد: براساس مطالعات کشوری پیش‌بینی می‌شود ۵۰ هزار نفر در این استان به دیابت مبتلا باشند.
وی گفت: تعداد بیماران شناسایی‌شده مبتلا به دیابت در خراسان شمالی بیش از ۱۷ هزار نفر است.
او با اشاره به افزایش تعداد بیماران مبتلا به دیابت در سال‌های اخیر افزود: درصد ابتلا به بیماری دیابت در خراسان شمالی به ۹.۶۵ درصد رسیده، این در حالی است که این عدد در سال‌های گذشته ۴.۸۸ درصد بوده است.
یزدانی ادامه داد: ۵۰ درصد بیماران دیابتی از بیماری خود آگاهی ندارند و این امر سبب می‌شود آنها دیرتر برای درمان به پزشک مراجعه کنند و زمانی به مراکز درمانی می‌روند که بیماری‌شان پیش‌رونده شده و عوارض بیماری روی آنها اثر گذاشته است.
به گفته او، در حال حاضر در این استان سه هزار نفر از انسولین استفاده می‌کنند.
درصد پایین مراقبت‌های مؤثر در بیماران دیابتی
وی تصریح کرد: درصد مراقبت‌های مؤثر از بیماری دیابت در این استان بسیار پایین است، به طوری که بسیاری از بیماران دیابتی با وجود اینکه از بیماری خود آگاهی دارند، یا به پزشک مراجعه نمی‌کنند یا مراجعه آنها نامنظم است و یا رژیم مناسبی ندارند.
او خاطرنشان کرد: این وضعیت در بیماران شناسایی‌شده در روستاها بدتر است و آنها اهمیت چندانی به کنترل بیماری‌شان نمی‌دهند.
وی گفت: توصیه می‌شود افرادی که علائمی مانند پرخوری، پرنوشی، خستگی مزمن، گزگز دست و پا و پرادارای دارند، به مراقبان سلامت در مراکز بهداشتی مراجعه کنند.
وی افزود: در حال حاضر پنج تا ده درصد از مبتلایان به بیماری دیابت در خراسان شمالی دیابت نوع یک و ۹۰ درصد دیابت نوع دو دارند.
کنترل دیابت با تغییر سبک زندگی
دکتر فلوریا انفرادی، مدیر گروه مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به نقش مهم تغییر سبک زندگی و الگوی صحیح تغذیه در کنترل بیماری دیابت اشاره و عنوان کرد: ۴۰ درصد افراد بزرگسال مبتلا به دیابت نوع دو و ۹۰ درصد مبتلایان دارای اضافه وزن هستند.
وی سبک زندگی و عادت‌های غذایی مناسب را برای کنترل دیابت مهم دانست و افزود: علم ثابت کرده که سبک زندگی سالم مانع از ابتلا به دیابت می‌شود. چهار عامل خطر در بروز بیماری دیابت دخیل هستند که نداشتن تحرک بدنی اولین عامل است. بنابراین توصیه می‌شود افراد در هفته دست کم ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند.
او با بیان اینکه شیوه غذایی ارتباط زیادی با چاقی دارد، خاطرنشان کرد: روزانه باید ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم میوه و سبزی مصرف، از پرخوری کربوهیدرات پرهیز و به مصرف بیشتر لبنیات هم توجه شود.
به گفته انفرادی، تغذیه باید متعادل باشد و نیمی از بشقاب غذایی شامل سبزی‌ها باشد. برنج هم به‌صورت مخلوط با حبوبات باشد، زیرا حبوبات دارای فیبر و تنظیم‌کننده قند خون است.
او با اشاره به اینکه دیابت انواع مختلفی دارد، افزود: دیابت نوع یک، نوع دو، دیابت بارداری و دیابت ناشی از داروها از انواع دیابت هستند که نوع یک شایع در کودکان و نوع دو شایع در بزرگسالان است.
وی ادامه داد: مبتلایان به دیابت نوع یک به انسولین وابسته‌اند؛ اما افراد مبتلا به دیابت نوع دو با خودمراقبتی، مصرف دارو، تغییر سبک زندگی و الگوی صحیح تغذیه می‌توانند بیماری را کنترل کنند.
انفرادی اضافه کرد: دیابت بارداری مختص زمان باردار است. مادران باردار در هفته بیستم بارداری باید آزمایش دیابت بدهند، زیرا دیابت در بارداری می‌تواند سبب ایجاد مشکلاتی برای مادر و جنین شود.
وی عنوان کرد: دیابت بارداری پس از تولد نوزاد و شش هفته بعد از زایمان برطرف می‌شود؛ اما مادرانی که در بارداری دچار دیابت می‌شوند، نسبت به سایر مادران، با احتمال بیشتری ممکن است در آینده به دیابت مبتلا شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ابتلا به دیابت ارثی است؟ گفت: ژنتیک در این بیماری، بسیار مهم است و مشخص شده که در دیابت نوع دو اگر بیمار سابقه دیابت در اقوام درجه یک خود داشته باشد، احتمال بروز دیابت در او بیشتر خواهد بود. این امر، زنگ خطری برای این فرد است و باید بیشتر مراقب شیوه زندگی‌اش باشد و نیاز است آزمایش‌های کامل را انجام دهد.
مدیر گروه بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با بیان اینکه قند خون در حالت ناشتا باید کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد و اگر قند خون ناشتا ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد به دیابت مبتلاست، توصیه کرد: افراد بالای ۱۸سال هر شش‌ماه آزمایش‌های کامل را انجام دهند.
وی تاکید کرد: قند ناشتای بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ به‌عنوان پیش‌دیابت تعریف شده است. در این حالت فرد باید از فرصت استفاده کند و با تحرک بدنی، اصلاح سبک زندگی و تغذیه درست از مرز عبور نکند.
او گفت: با استناد به آمار سال ۱۴۰۰ آمار دیابت در خراسان شمالی در افراد بالای ۲۵ سال پایین‌تر از متوسط کشوری است؛ اما نسبت به سال ۱۳۹۵ دو برابر افزایش یافته که این امر، نگرانی‌هایی ایجاد کرده است.
انفرادی اعلام کرد: پویش ملی غربالگری دیابت و فشار خون از ۲۰ آبان ماه در کشور و استان آغاز شده است. در این طرح، افراد بالای ۱۸ سال از نظر بیماری دیابت و فشار خون غربالگری می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه افراد می‌توانند با مراجعه به مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی و خانه‌های بهداشت در این پویش شرکت کنند، افزود: آزمایش‌های قند خون برای افراد بالای ۴۰ سال رایگان انجام می‌شود. افراد بالای ۱۸ سال نیز متناسب با شرایط ارجاع و از خدمات بهره‌مند می‌شوند.
سکته‌های قلبی از اثرهای ابتلا به دیابت
وی با بیان اینکه یکی از اثرات این بیماری روی عروق و رگ‌های بدن است که سبب تخریب آنها می شود، گفت: بروز سکته‌های قلبی یکی از اثرهای ابتلا به بیماری دیابت است، حتی سکته‌های قلبی در افراد مبتلا به دیابت دو برابر سایر افراد است. اگر دیابت روی عروق مغز تأثیر گذاشته باشد موجب سکته مغزی می‌شود.
او با اشاره به اینکه دیابت بر عروق، چشم و کلیه نیز اثر می‌گذارد، ادامه داد: کم‌بینایی، نابینایی و نارسایی کلیه از عوارض بیماری دیابت است.
وی تصریح کرد: تخریب عروق سبب می‌شود خون‌رسانی در رگ‌ها کندتر و در نتیجه، حس در پوست کاهش یابد. این امر موجب می‌شود اگر زخمی در کف پا ایجاد شود یا فرد دچار زخم‌های قارچی و عفونی شود، متوجه آنها نشود که نتیجه آن، گسترش زخم و عفونت است.
مدیر گروه بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی تأکید کرد: بیماران مبتلا به دیابت از پوشیدن کفش‌های تنگ و نوک تیز خودداری کنند؛ کفش‌های تنگ سبب ایجاد زخم در لای انگشت‌های پا می‌شود و یکی از شایع‌ترین علت‌های قطع پا و انگشت‌های پا همین شرایط است.
وی ادامه داد: این بیماران باید هر روز پاهای خود را با آب گرم بشویند و از آنجا که تعریق در پوست آنها بسیار اندک است، باید با کرم‌های نرم‌کننده پوست پاهای خود را نرم کنند تا از ترک‌خوردگی، ایجاد زخم و ایجاد شدن عفونت جلوگیری شود.
او با تأکید بر اینکه بیماران باید همیشه میزان قند خون را بررسی و مرتب به پزشک قلب و عروق مراجعه کنند، گفت: بیماران مبتلا به دیابت شاید در طول سال حدود چهار بار به پزشک مراجعه کنند؛ اما بخش مهم در این زمینه موضوع خودمراقبتی است که باید به آن توجه جدی داشته باشند.
سن ابتلا به دیابت در حال کاهش است
نسیم سراج، کارشناس بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی همچنین با اشاره به اینکه ۹۰ درصد مراقبت‌های این بیماری برعهده خود بیمار است، اظهار کرد: پزشک، دارو و راهنمایی لازم را به بیماران می دهد، اما نحوه انجام آن به خود بیمار بازمی‌گردد که متأسفانه بیماران به نحوه دقیق آنها توجه زیادی ندارند.
وی تأکید کرد: باید آموزش و آگاهی‌های لازم ارائه شود که بیماران مبتلا به دیابت، بیماری خود را جدی بگیرند و بدانند چگونه با آن رفتار کنند.
او با بیان اینکه یکی از علل بروز بیماری دیابت کم‌تحرکی است، تصریح کرد: طبق پیمایش ملی صورت‌گرفته، میزان کم‌تحرکی در این استان ۵۱ درصد و میانگین کشوری ۴۹ درصد است. میانگین کنترل بیماری قند خون در خراسان شمالی کمتر از میانگین کشوری است.
افراد چاق در خراسان شمالی، چاق‌تر از میانگین کشوری‌اند
وی افزود: تعداد افراد چاق در این استان کمتر از میانگین کشوری است؛ اما افراد چاقی که در این استان زندگی می‌کنند از میانگین کشوری چاق‌ترند.
او تأکید کرد: سنگ بنای بروز بیماری‌هایی مانند فشار خون و قند خون، رژیم غذایی نامناسب است. اگر افراد رژیم غذایی را به خوبی رعایت کنند و میزان قند، نمک و چربی را در غذاها کاهش دهند، از مصرف دخانیات و الکل خودداری کنند و تحرک کافی با هدف جلوگیری از چاقی داشته باشند، احتمال بروز این بیماری‌ها در آنها کاهش می‌یابد.
جلوگیری از روند پیشرفت دیابت با تغییر سبک زندگی
نسرین علیزاده، مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی ظهار کرد: افراد دیابتی با تغییر سبک زندگی و کنترل مداوم و منظم قند خون می‌توانند از روند پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند.
وی گفت: بیماران دیابتی تا قبل از بروز علائم شدید، متوجه عوارض این بیماری نمی‌شوند. اگر دیابت به خوبی کنترل نشده باشد می‌تواند منجر به مسائل عصبی و مشکلاتی در بینایی، کلیه‌ها، رگ‌های خونی و در نهایت قلب و مغز شود.
او در ادامه به چند روش ساده برای کاهش سطح قند خون اشاره کرد و گفت: تهیه یک دفتر برنامه غذایی، پیاده‌روی بعد از شام، کنترل قند خون قبل و بعد از صرف وعده غذایی، رژیم غذایی مناسب، خوردن صبحانه، مصرف میوه و سبزی‌های تازه، تنفس عمیق در طول روز به مدت ۱۰ دقیقه از جمله راه‌های کاهش سطح قند خون است.
علیزاده درباره تهیه یک دفتر برنامه غذایی بیان کرد: برای مصرف متعادل هریک از گروه‌های غذایی شامل کربوهیدرات‌ها (نان و غلات)، چربی‌ها، پروتئین‌ها (گوشت، مرغ و ماهی)، میوه‌ها و سبزی‌ها باید هر چیزی را که می‌خورید در دفتر تغذیه ثبت کنید، چون یادداشت هر آنچه در طول روز مصرف می‌کنید می‌تواند در تعیین رژیم غذایی به شما کمک کند.
وی عنوان کرد: سعی کنید مواد غذایی جدیدی را به برنامه خود اضافه و از میوه‌ها و سبزی‌های متنوعی از جمله میوه‌ها و سبزی‌های سفید مثل سیر، پیاز، موسیر، توت ها، خربزه، هویج، انگور، میوه های هسته دار، سبزیجات برگ سبز، تره فرنگی و غیره استفاده کنید.
وی ادامه داد: بیماران دیابتی باید همه وعده‌های غذایی به ویژه صبحانه را میل کنند و صبحانه آن ها باید شامل پروتئین زیاد (تخم مرغ، پنیر کم نمک و کم چرب، ماست) و میوه باشد چرا که مصرف غذاهای پروتئینی به بیماران دیابتی کمک می‌کند تا احساس سیری بیشتری کنند و همچنین باعث عضله سازی نیز می شود.
این مقام مسئول پیاده روی و داشتن فعالیت بدنی در هر مکان و زمانی را سودمند خواند و افزود: ورزش حساسیت سلول های بدن را به انسولین افزایش و سطح قند خون را کاهش می دهد، بنابراین بیماران دیابتی باید ورزش را در اولویت برنامه خود قرار دهند.
وی همچنین اندازه گیری قندخون، قبل و بعد از مصرف وعده غذایی را مهم دانست و گفت: به منظور کنترل دیابت برای آن‌که بدانید کدامیک از غذاها، مقدار قند خون را تحت تأثیر قرار می دهد باید مقدار قند خون را قبل از غذا خوردن و دو ساعت بعد از آن اندازه گیری کنید.
وی توصیه کرد: بیماران دیابتی باید پزشک خود را دو تا چهار بار در سال ملاقات کرده و در هر ویزیت فشارخون، وضعیت پاها و وزن بدن خود را کنترل کنند؛ هم چنین باید تست‌های آزمایشگاهی را حداقل دو بار در سال، انجام دهند.
علیزاده خاطرنشان کرد: استرس می تواند قند خون را افزایش دهد و کنترل دیابت را مشکل‌تر کند؛ بنابراین مدیریت استرس یک بخش ضروری در کنترل دیابت است و برای کنترل دیابت نوع دو، انجام فعالیت‌هایی مانند تنفس عمیق یا یوگا توصیه می‌شود.
