منطقه‌ی تجارت آزاد چیست؟
منطقه‌ی تجارت آزاد منطقه‌ای است که در آن تعدادی از کشورها موافقت‌نامه‌ی تجارت آزاد را امضا کرده‌اند و موانع کمی (یا هیچ موانعی) را در قالب تعرفه‌ها یا سهمیه‌بندی برای تجارت بین یکدیگر قرار نمی‌دهند.
مناطق تجارت آزاد، تجارت بین‌المللی و منافع حاصل از تجارت را همراه با تقسیم کار و تخصص بین‌المللی سهولت می‌دهند، اما از این مناطق به‌دلیل هزینه‌هایی که با افزایش یکپارچگی اقتصادی و مهار مصنوعی تجارت آزاد همراه است انتقاد شده است.
نکات کلیدی
یک منطقه‌ی تجارت آزاد به گروهی از کشورها گفته می‌شود که به‌طور متقابل توافق کرده‌اند که موانع تجاری بین خود را محدود یا حذف کنند.
مناطق تجارت آزاد تمایل به ترویج تجارت آزاد و تقسیم کار بین‌المللی دارند، اگرچه مفاد توافق‌نامه و دامنه‌ی نهایی تجارت آزاد تابع سیاست‌ها و روابط بین‌المللی است.
مناطق تجارت آزاد دارای مزایا و هزینه‌ها و همچنین موافقان و مخالفان مربوط هستند.
آشنایی با مناطق تجارت آزاد
یک منطقه‌ی تجارت آزاد به گروهی از کشورها گفته می‌شود که با هم توافق کرده‌اند تا موانع کمی برای تجارت در قالب تعرفه یا سهمیه بین خود ایجاد کنند یا اینکه این موانع را حذف کنند. مناطق تجارت آزاد تمایل به افزایش حجم تجارت بین‌المللی بین کشورهای عضو دارند و به آن‌ها اجازه می‌دهند تا تخصص خود در مزیت‌های نسبی مربوط به خود را افزایش دهند.
برای توسعه‌ی یک منطقه‌ی تجارت آزاد، کشورهای شرکت‌کننده باید قوانینی را برای نحوه‌ی عملکرد آن تعیین کنند. هر کشوری چه رویه‌های گمرکی را باید رعایت کند؟ چه تعرفه‌هایی، درصورت وجود، مجاز خواهند بود و هزینه‌های آن‌ها چقدر خواهد بود؟ کشورهای شرکت‌کننده چگونه اختلافات تجاری خود را حل خواهند کرد؟ حمل‌ونقل کالا برای تجارت چگونه خواهد بود؟ حقوق مالکیت معنوی چگونه محافظت و مدیریت خواهد شد؟ چگونگی پاسخ به این سؤالات در یک توافق‌نامه‌ی تجارت آزاد خاص براساس نفوذهای سیاسی داخلی و روابط قدرتی بین کشورها است. این امر دامنه و میزان «آزاد بودن» تجارت را تعریف می‌کند. هدف اصلی ایجاد یک سیاست تجاری است که تمام کشورهای واقع در منطقه‌ی تجارت آزاد بتوانند با آن به‌راحتی توافق کنند.
مزایا
مزایای مناطق تجارت آزاد شامل دسترسی بیشتر مصرف‌کنندگان به کالاهای خارجی ارزان تر و/یا با کیفیت بالاتر و کاهش قیمت‌ها از طریق کاهش یا حذف تعرفه‌ها از سوی دولت‌ها است. تولیدکنندگان می‌توانند بازار بسیار گسترده‌ای از مشتریان یا تأمین‌کنندگان بالقوه را به‌دست آورند. مناطق تجارت آزاد همچنین می‌توانند توسعه‌ی اقتصادی را در کل کشورها تشویق کنند و از طریق افزایش استانداردهای زندگی، برای برخی از مردم سودمند باشند.
هزینه‌ها
درمورد هزینه‌ها باید گفت که کارگران در برخی از کشورها و صنایع شغل خود را از دست خواهند داد و با مشکلات مرتبط با آن مواجه خواهند شد، زیرا تولید به مناطقی منتقل می‌شود که مزیت نسبی یا تأثیرات بازار داخلی باعث شود این صنایع هزینه‌ی کم‌تری داشته باشند و به‌طور کلی کارآمدتر شوند. برخی از سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه‌ی سرمایه‌ی فیزیکی ثابت و سرمایه‌ی انسانی سرانجام ارزش خود را از دست خواهند داد یا به‌عنوان هزینه‌های اتلاف‌شده تلقی خواهند شد. تولیدکنندگان ممکن است با رقابت بیشتری دست و پنجه نرم کنند.
استدلال‌هایی به‌نفع و علیه مناطق تجارت آزاد
تاریخچه‌ی توافق‌نامه‌های تجارت بین‌المللی طولانی است، اما پذیرش عمومی از توافق‌نامه‌های تجارت آزاد که امروزه دیده می‌شود، به کنفرانس برتون وودز بعد از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. برخی از اقتصادهای بازار آزاد حامی تجارت آزاد هستند زیرا از نظر آن‌ها این تجارت دسترسی به کالاهای باکیفیت و ارزان را افزایش می‌دهد، باعث رشد اقتصادی می‌شود، کارآیی و نوآوری را بهبود می‌بخشد، باعث تحریک رقابت می‌شود و عدالت را ترویج می‌دهد.
برخی دیگر نیز استدلال می‌کنند که مناطق تجارت آزاد با انتقال تولید به خارج از کشور مشاغل و صنایع داخلی را تهدید می‌کنند، می‌توانند اقتصاد را بیش از حد به تعداد کمی از محصولات وابسته کنند، از رشد صنایع نوپا که نیاز به حمایت اقتصادی دارند جلوگیری کند، امنیت کشوری که بیش از حد به واردات منابع حیاتی وابسته شده است را به خطر بیاندازند و می‌توانند کشورها را مجبور کنند تا برای رقابت کردن، استانداردهای زیست‌محیطی خود را کاهش دهند.
اخیراً رئیس‌جمهور ترامپ کشور خود را از توافق‌نامه‌های تجارت آزاد دور کرد و تعرفه‌ها را به‌عنوان نوعی جنگ اقتصادی قلمداد کرد. رئیس‌جمهور بایدن هنوز این تعرفه‌ها را لغو نکرده است.
توجه داشته باشید
براساس گزارش نیویورک تایمز، هر دو حزب سیاسی در ایالات متحده از حمایت بازتابی از سیاست‌های تجارت آزاد دور شده‌اند.
مناطق تجارت آزاد و ایالات متحده
ایالات متحده از سال ۲۰۲۲ در ۱۴ منطقه‌ی تجارت آزاد همراه با ۲۰ کشور دیگر مشارکت داشته است. یکی از شناخته‌شده‌ترین و بزرگ‌ترین مناطق تجارت آزاد با امضای توافق‌نامه‌ی تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) در ۱ ژانویه‌ی سال ۱۹۹۴ ایجاد شد. این توافق‌نامه که کشورهای کانادا، ایالات متحده و مکزیک آن را امضا کرده‌اند، تجارت بین این کشورهای آمریکای شمالی را تشویق می‌کرد.
در سال ۲۰۱۸، همین سه کشور توافق‌نامه‌ی ایالات متحده-مکزیک-کانادا (USMCA) را برای جایگزین کردن NAFTA امضا کردند. توافق‌نامه‌ی USMCA در ۱ ژوئیه‌ی سال ۲۰۲۰ اجرایی شد. علاوه بر USMCA، منطقه‌ی تجارت آزاد آمریکای مرکزی - جمهوری دومینیکن (CAFTA-DR) نیز وجود دارد که شامل کشورهای جمهوری دومینیکن، کاستاریکا، السالوادور، نیکاراگوئه، هندوراس و گواتمالا می‌شود. ایالات متحده همچنین با کشورهای استرالیا، بحرین، شیلی، کلمبیا، پاناما، پرو، سنگاپور، اسرائیل، اردن، کره، عمان و مراکش نیز قراردادهای تجارت آزاد انفرادی دارد.
ایالات متحده مذاکرات خود را در مارس سال ۲۰۱۰ برای همکاری ترانس پاسیفیک (TPP) آغاز کرد، که قرار بود یک «پیمان منطقه‌ای با استاندارد بالا و گسترده» برای یک توافق تجاری منطقه‌ای بین آسیا و اقیانوسیه ایجاد کند. بااین‌حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در ۳۰ ژانویه‌ی سال ۲۰۱۷، در طی یکی از اولین اقدامات رسمی خود، ایالات متحده را از این توافق خارج کرد و این توافق بدون مشارکت ایالات متحده ادامه پیدا کرد.
تلاشی برای مذاکره بر سر توافق تجارت آزاد با اتحادیه‌ی اروپا (EU)، یعنی تجارت و سرمایه‌گذاری ترانس آتلانتیک (T-TIP)، به‌عنوان یک همراه برای TPP در نظر گرفته شده بود. این تلاش در سال ۲۰۱۶، پس از افشا شدن ۲۴۸ برگه‌ی محرمانه از متن این مذاکرات به‌دست گروه فعال محیط زیست، Greenpeace، این موضوع بی‌فرجام باقی ماند. در حال حاضر، هیچ توافق تجارت آزاد بین اتحادیه‌ی اروپا و ایالات متحده وجود ندارد، اما در اوت سال ۲۰۲۰ یک کاهش تعرفه‌ای بین این دو نهاد اعلام شد که هدف از آن «افزایش دسترسی بازار به صادرات چندصد میلیون دلاری ایالات متحده و اتحادیه‌ی اروپا» بود.
منطقه‌ی تجارت آزاد چیست؟
یک منطقه‌ی تجارت آزاد به‌دست گروهی از کشورهای هم‌فکر تشکیل می‌شود که با هم توافق می‌کنند موانع تجاری، مانند تعرفه‌ها و سهمیه‌ها و غیره، را کاهش دهند. این مناطق تجارت بین‌المللی بین کشورهای عضو را تشویق می‌کنند.
مزایای منطقه‌ی تجارت آزاد چیست؟
مزایای این مناطق می‌تواند شامل دسترسی بیشتر به کالاهای ارزان قیمت و باکیفیت، قیمت‌های پایین‌تر، کارآیی و نوآوری بیشتر در تولید، افزایش توسعه‌ی اقتصادی و استانداردهای زندگی و رشد کلی اقتصادی باشد.
معایب منطقه‌ی تجارت آزاد چیست؟
این مناطق می‌توانند باعث مهاجرت مشاغل به کشورهایی شوند که هزینه‌ی تولید در آن‌ها کم‌تر است، به رشد صنایع نوپا که تازه شروع به توسعه کرده‌اند آسیب برسانند، اقتصاد را به تعداد کمی از محصولات وابسته سازند، درصورت وابسته شدن یک کشور به واردات منابع حیاتی، امنیت آن کشور را به خطر بیندازند و به دلیل ایجاد حس رقابت با کشورهای دیگری که استانداردهای پایین‌تری دارند، منجر به کاهش استانداردهای زیست محیطی شوند.
