جو بایدن پس از انفجار بیمارستان در غزه مسیر دشوار و پرخطری را در پیش دارد

اقتصادآنلاین-آرش نصیری؛ سفر جو بایدن برای مهار بحران در خاورمیانه تحت‌الشعاع انفجاری در بیمارستانی در غزه قرار گرفته که صدها غیرنظامی فلسطینی را به قتل رساند. اردن «جنایت جنگی شنیع» را محکوم کرد و نشستی را که قرار بود در امان با حضور آقای بایدن و همچنین رهبران فلسطین و مصر برگزار شود، لغو کرد.

با این وجود، بایدن به سفر خود ادامه داد و فقط از اسرائیل دیدن کرد. اما بدتر شدن وضعیت اسفبار فلسطینیان در غزه، و خطر تشدید تنش، دشواری مسیری را که او می‌کوشد مدیریت کند، به طرز تلخی نشان می‌دهد: نشان دادن عشق خود به اسرائیل در حین حفاظت از غیرنظامیان در نوار غزه. از انتقام اسرائیل حمایت کنید و در عین حال زیاده‌روی آن را مهار کنید. حماس را طرد کنید و در عین حال به راه دیگری برای تشکیل دولت فلسطین اشاره کنید. ایران و نیروهایی چون حزب الله را از ورود به درگیری باز دارد و در عین حال متحدان عرب را به کمک تشویق کند.

انفجار در بیمارستان اهلی عرب (المعمدانی) غزه، اندکی پس از ساعت ۷ بعدازظهر ۱۷ اکتبر، یک شوک بود اما غافلگیرکننده نبود. هزاران غیرنظامی در محوطه آن در کنار بیماران پناه گرفته بودند، به این امید که این نهاد از آنها محافظت کند. اسرائیل غزه را با خشونت بی‌سابقه‌ای بمباران کرده است، چون که حماس، گروه اسلام‌گرا که این منطقه را اداره می‌کند، در ۷ اکتبر به اسرائیلی‌ها در اطراف غزه حمله کرد و بیش از ۱۴۰۰ نفر را کشت و حدود ۲۰۰ نفر را به اسارت گرفت. بیش از ۳۰۰۰ فلسطینی تاکنون کشته شده‌اند. حدود ۶۰۰۰۰۰ شهروند غزه خانه‌های خود را ترک کرده‌اند که بخشی از آن در پاسخ به درخواست اسرائیل از فلسطینی‌ها برای ترک نیمه شمالی این سرزمین از جمله مرکز شهری اصلی، شهر غزه است. اسرائیل عرضه غذا، آب، برق و سوخت را قطع کرده است.

نیروهای مسلح اسرائیل اما ادعا کردند که انفجار در بیمارستان ناشی از یک موشک ناقص شلیک شده توسط جهاد اسلامی فلسطین، یک گروه شبه نظامی جداگانه بوده است. برخی از تحلیلگران اطلاعاتی باز فرض کردند که این اتفاق زمانی رخ داد که یک موشک فلسطینی در هوا منفجر شد، شاید توسط سیستم‌های دفاع هوایی اسرائیل رهگیری شد، و کلاهک بر روی بیمارستان افتاد. بیشتر کشورهای عرب اما متقاعد شده‌اند که این حمله اسرائیل بوده است.

هرج‌ومرج در شهرهای کرانه باختری، جایی که تظاهرات خیابانی بزرگ، ثبات تشکیلات خودگردان فلسطینی، رقیب ملی‌گرای حماس، و رهبر آن، محمود عباس را تهدید می‌کند، در حال ایجاد است. او دیدار خود با آقای بایدن در امان را لغو کرد. وی در بازگشت به رام الله سه روز عزای عمومی اعلام کرد. در عرض چند ساعت، ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن، گفت که «اکنون حرف زدن در مورد چیزی جز توقف جنگ» هیچ فایده‌ای ندارد.

آقای بایدن در بیانیه‌ای گفت که از مرگ‌هایی که در بیمارستان اهلی عرب رخ داده «خشمگین و عمیقاً اندوهگین» است. او با ادامه سفر خود، در واقع حسن نیت خود به اسرائیل را نشان می‌دهد، اما به مقامات دستور داده است که «به جمع آوری اطلاعات در مورد آنچه دقیقاً رخ داده است» ادامه دهند. یکی از مقامات کاخ سفید گفت که رئیس جمهور قصد دارد «به زودی» شخصاً با رهبران عرب مشورت کند و موافقت کرد که در روزهای آینده با آن‌ها تماس بگیرد.

آقای بایدن از این موضع شروع می‌کند که اسرائیل متحمل «بربریتی شده است که به اندازه هولوکاست پیامد دارد»، همانطور که او آن را در یک مصاحبه تلویزیونی در ۱۵ اکتبر بیان کرد. از نظر او این کشور حق و وظیفه دارد که حماس را نابود کند و آمریکا تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را تأمین خواهد کرد. یک گروه حمله ناو هواپیمابر آمریکایی در حال حاضر در شرق مدیترانه حضور دارد و یک ناو هواپیمابر دیگر در راه است. هواپیماهای باری در حال حمل تجهیزات نظامی هستند.

بایدن در اسرائیل محبوبیت بیشتری نسبت به داخل کشور دارد. مردم اسرائیل حتی قبل از این بحران اعتماد به رهبری خود را از دست داده اند و آن‌ها در بایدن به دنبال اطمینان خاطر می‌گردند. بیلبوردهای بزرگی با مضمون «متشکرم آقای رئیس جمهور» خطاب به بایدن در بزرگراه اصلی تل آویو ظاهر شده است. اسرائیلی‌ها همچنین متوجه شده‌اند که بایدن قبل از تماس نخست‌وزیر اسرائیل با خانواده‌های گروگان‌های آمریکایی که توسط حماس به گروگان گرفته شده‌اند، صحبت کرده است. آقای بایدن امیدوار بود با در آغوش گرفتن اسرائیل، از نظر احساسی و سیاسی، توانایی بیشتری برای مهار واکنش این کشور، کاهش تلفات غیرنظامیان و در نتیجه محدود کردن واکنش‌های منفی در جهان عرب و فراتر از آن داشته باشد.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه وی، پیش از سفر آقای بایدن به شدت در سراسر خاورمیانه در حال تردد بوده و طی پنج روز ده توقف در هفت کشور داشته است. بر اساس گزارش‌ها، وی از تایید ورود آقای بایدن تا زمانی که موافقت اسرائیل برای ایجاد یک کریدور بشردوستانه بین غزه و مصر و احتمالا ایجاد یک یا چند منطقه امن برای غیرنظامیان را تضمین نکرده باشد، خودداری کرد. با کمبود آب شیرین، هیچ یک از این موارد هنوز محقق نشده است. آقای بایدن امیدوار بود که موانع باقی مانده را برطرف کند.

با افزایش خشم اعراب، خطر تشدید تنش فراتر از غزه نیز افزایش می یابد. حتی قبل از انفجار بیمارستان، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که در حال سفر به منطقه بوده است، نسبت به تشدید قریب الوقوع تنش هشدار داد. او در ۱۶ اکتبر در تلویزیون دولتی ایران گفت: «زمان به سرعت در حال سپری شدن است. اگر جنایات جنگی علیه فلسطینیان فورا متوقف نشود، جبهه های متعدد دیگری باز می‌شود و این امری اجتناب‌ناپذیر است. او همچنین از «اقدام بازدارنده» نامشخصی صحبت کرد. اسرائیل به ویژه نگران خطر گشوده شدن جبهه شمالی در صورت پیوستن حزب الله، یک گروه شبه‌نظامی قدرتمند لبنانی است.

استقرار نیروی دریایی آمریکا، و حضور خود آقای بایدن، به عنوان یک سیگنال قوی از بازدارندگی برای ایران و نیروهایی چون حزب الله در نظر گرفته شده است. آقای بلینکن گفت که از دیگر اهداف آقای بایدن کمک به آزادی حدود ۲۰۰ نفری است که توسط حماس به گروگان گرفته شده بودند و دریافت «یک گزارش مختصر جامع درباره اهداف و استراتژی جنگی اسرائیل».

به عمد یا غیرعمد، سفر آقای بایدن به این معنی است که عملیات زمینی اسرائیل احتمالاً چند روز آغاز نخواهد شد، مبادا رئیس جمهور آمریکا به عنوان چراغ سبز برای مرحله‌ای به ویژه ویرانگر جنگ دیده شود. دیوید ماکوفسکی از مؤسسه واشنگتن، اندیشکده دیگر، می‌گوید: هدف ناگفته گفتگو با رهبران اسرائیل درباره «روز بعد» است. این شامل تقویت تشکیلات خودگردان فلسطینی است که تحت سلطه رقیب ملی‌گرای حماس، فتح است. در سال ۲۰۰۷ از غزه اخراج شد اما همچنان بخش‌های خودمختار کرانه باختری را اداره می‌کند. آقای ماکوفسکی می‌گوید: «شما به یک دولت موقت از سوی دولت‌های عربی نیاز دارید که در نهایت به تشکیلات خودگردان فلسطین واگذار شود. این برای آن‌ها آسان نخواهد بود.»

لغو اجلاس سران امان مشکلات را تشدید می‌کند. اکثر رهبران عرب از حماس، دل خوشی از حماس ندارند اما جرأت نمی‌کنند علیه فلسطینی‌ها عمل کنند، به ویژه در زمان خونریزی. آقای بایدن همچنین می‌خواهد تعهد خود را به «راه حل دو دولتی»، یعنی ایجاد یک کشور فلسطینی نشان دهد. آقای بایدن در مصاحبه خود جزئیات کمی از چشم انداز خود برای آینده منطقه ارائه کرد، اما او برخی از خطوط کلی را دنبال کرد. وی گفت: «اشتباه بزرگی» برای اسرائیل خواهد بود که پس از جنگ در غزه در اشغال خود بماند. او همچنین تصریح کرد که باید «راهی به سوی یک کشور فلسطینی» وجود داشته باشد، حتی اگر به زودی تشکیل نشود.

رئیس جمهور با فشارهای سیاسی متناقضی در داخل مواجه است. در حالی که مرکز حزب دموکرات از اسرائیل حمایت می کند، چپ با آرمان فلسطین همدل است. جمهوری خواهان تلاش‌های مختلف او برای بهبود روابط با ایران را محکوم می‌کنند و آماده خواهند بود تا در مورد هر گونه تردید در حمایت دولت از اسرائیل واکنش سختی نشان دهند.

اینکه آیا همدردی هر دو حزب برای اسرائیل به آمادگی برای جنگ نظامی در کنار اسرائیل گسترش می‌یابد، جای تردید بیشتری دارد. بایدن در پاسخ به این سوال که آیا به نیروهای آمریکایی در منطقه دستور داده می‌شود که وارد عمل شوند، گفت: «فکر نمی‌کنم این کار ضروری باشد. اسرائیل یکی از بهترین نیروهای جنگنده را در جهان دارد. او همچنین تاکید کرد که «هیچ مدرک روشنی» وجود ندارد که ایران حمله مرگبار حماس را برنامه‌ریزی کرده یا مجوز آن را داده باشد.

رهبران اسرائیل دوست دارند بگویند که انتظار ندارند سربازان دیگر کشورها به نیابت از آن بجنگند. و آقای بایدن، به نوبه خود، به دنبال پایان دادن به «جنگ های بی پایان» آمریکا در جهان اسلام بوده است، نه شروع جنگ جدیدی. با این وجود، اگر نبرد فراتر از غزه گسترش یابد، او ممکن است احساس کند مداخله مستقیم‌تر آمریکا ضروری است. به گزارش اکسیوس، سناریوهایی برای دخالت نظامی آمریکا بین مقامات آمریکایی و اسرائیلی مورد بحث قرار گرفته است و می افزاید که یکی از توجیهات قانونی ممکن است نیاز به حمایت از شهروندان آمریکایی در اسرائیل باشد. تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل گفت: «پرزیدنت بایدن [...] برای دشمنان ما روشن کرد که اگر به فکر پیوستن به حمله به اسرائیل باشند، آمریکا دخالت خواهد کرد و اسرائیل تنها نخواهد بود.»

آقای بایدن همچنین بحران را با توجه به رقبای قدرتمند آمریکا مدیریت خواهد کرد: روسیه، متحد سنتی چندین دولت عربی. و چین، شریک جدیدتری که بیشتر نفت منطقه را می خرد و دوست دارد خود را دوست جهان غیرغربی نشان دهد. هر دو امیدوارند از خشم عرب‌ها از اسرائیل و آمریکا بهره‌برداری کنند.

برای رقابت، آقای بایدن به کنگره نیاز دارد که خیلی زود به حالت عادی بازگردد. قوه مقننه به دلیل درگیری‌های داخلی میان جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان فلج شده است که هنوز بر سر جایگزینی برای کوین مک کارتی، رئیس برکنار شده به توافق نرسیده‌اند. تا آن زمان، آن‌ها احتمالاً نخواهند توانست هیچ گونه لایحه حمایتی از جمله کمک به اوکراین و اسرائیل را تصویب کنند.

آقای بایدن مطمئن است که آمریکا می‌تواند از دوستان خود در هر دو جنگ و فراتر از آن حمایت کند. «ما ایالات متحده آمریکا هستیم، به لطف خدا، قدرتمندترین کشور در تاریخ جهان [...] ما می‌توانیم از هر دوی این‌ها مراقبت کنیم و همچنان دفاع بین‌المللی خود را حفظ کنیم.»