"چین نقطه‌یی نیست که بتوانیم از آن بگذریم"

چشم‌بادامی‌ها در سال‌های اخیر بیش از همیشه مهمان ایران بوده‌اند. سال‌های تحریم و نبود گزینه‌های متنوع در شراکت تجاری برای کشور، چینی‌ها رفیق گرمابه و گلستان ایران محسوب می‌شدند. اما آنها در خیلی از موارد رسم رفاقت را به‌جا نیاورده و بدقولی به خرج دادند. بدقولی‌هایی که در یک مورد به اخراج آنها از میدان نفتی آزادگان جنوبی که برای ایران اهمیت زیادی داشت منجر شد. اکنون ذهنیت مردم این است که ما در نبود کشورهای دیگر «اسیر دست چینی‌ها» هستیم. اما وزیر نفت اعتقاد دیگری دارد. بیژن زنگنه روز گذشته در کنفرانس خبری خود در پاسخ به این سوال درباره ماهیت رابطه تجاری ایران با چین و این مساله که آیا این رابطه منفعتی دوطرفه دارد، گفت: «ما به دنبال حداکثری کردن منافع خود هستیم اما چین نقطه‌یی نیست که بتوانیم از آن بگذریم» زنگنه معتقد است که چینی‌ها بعد از تحریم‌ها نیز شریک راهبردی مهمی برای ما محسوب می‌شوند. او برای این اعتقاد استدلال‌های جدی و منطقی‌ای نیز دارد. زنگنه تصریح کرد: «چین بزرگ‌ترین برداشت‌کننده نفت ما تاکنون بوده و در آینده نیز خواهد بود و وجه‌تمایز چین با کشورهای اروپایی یا ژاپن این است که درخواست این کشور رو به افزایش است و ما باید از این نکته استفاده کنیم» به هر حال شواهد نشان می‌دهد چین فعلا شریک مهم راهبردی و تجاری کشور محسوب می‌شود که طبق گفته وزیر نفت در برخی از پروژه‌های نفتی برای آنها «اولویت» قایل خواهیم شد. وی با تاکید بر اینکه دنیا، دنیای رفیق‌بازی نیست و هر کسی به دنبال منافع خود است، اظهار کرد: «نگفتم که می‌خواهیم به شرکت‌های چینی انحصار بدهیم ما پس از تحریم‌ها آنقدر کار داریم که چینی‌ها متقاضی این حجم کار نیستند» البته او در ادامه درباره اینکه آیا شراکت راهبردی ایران با چین مانع تعامل با دیگر کشورها خواهد بود، گفت: «این‌طور نیست، هر چه دست ما بازتر باشد راحت‌تر کار خواهیم کرد اما تعامل ما با دیگر کشورها مانعی برای تعامل با چین نیست و برعکس» زنگنه در ادامه گفت: «چین قدرت بزرگ اقتصادی است و نقطه‌یی نیست که ما بتوانیم از آن بگذریم. ما نمی‌توانیم از فاینانس چین استفاده نکنیم» زنگنه البته جزییات و میزان این فاینانس را فاش نکرده و می‌گوید مذاکرات بر سر فاینانس توسط مسوولان بانک مرکزی با چینی‌ها انجام شده است. زنجانی از اول هم قصد پس دادن پول‌ها را نداشت بیش از چهارصد روز از 9دی ماه 1392 می‌گذرد. روزی که بابک زنجانی تاجر ایرانی شناخته‌شده با شکایت نمایندگان مجلس و به اتهام فساد اقتصادی دستگیر شد. از آن زمان میزان بدهی‌ او به دولت همواره محل سوال بوده است و اکنون با گذشت یک سال و نیم این بدهی‌ها که بخش اعظم آن به وزارت نفت بوده هنوز وصول نشده است. زنجانی هنوز در بازداشت به سر می‌برد و آن‌طور که بیژن زنگنه وزیر نفت می‌گوید کیفرخواست او که پیچیدگی‌های فراوانی دارد هنوز تنظیم نشده است. زنجانی در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد نفت ایران را برای دور زدن تحریم‌ها می‌فروخت و اکنون طبق گفته وزیر نفت، هنوز بیش از 2700میلیون دلار از پول‌های وزارت نفت را پس نداده است. زنگنه البته معتقد است که زنجانی «از اول هم قصد پس دادن پول‌ها را نداشته است» اخباری که پیش از این درباره اموال بابک زنجانی منتشر شده بود از این حکایت می‌کرد که اموال او در ایران به اسم دیگران ثبت شده است و در نتیجه مصادره آنها به عنوان بدهی‌های زنجانی با مشکل روبه‌رو است. وزیر نفت نیز با اشاره به اینکه قوه قضاییه و دادستانی تهران، هفته گذشته به وزارت نفت وکالت انتقال اموال زنجانی را داده‌اند، بیان کرد: «زمین‌هایی در الهیه و شهرک غرب هست که همه هم می‌گویند برای ما است و داستان بسیار پیچیده‌یی دارد» اما به هر حال اکنون مجوز انتقال این اموال که زنگنه اعتقاد دارد همه به 500 میلیون دلار هم نمی‌رسد به وزارت نفت داده شده است. وزیر کرمانشاهی کابینه روحانی می‌گوید که کارشناسی این اموال شروع شده است و روزی که انتقال انجام شود به قیمت روز صورت خواهد گرفت. زنگنه با تاکید بر اینکه این اموال آنقدری نیستند که بدهی‌های زنجانی را پوشش دهند، تصریح کرد: «بیشتر این اموال مربوط به قبل از گرفتن پول نفت توسط زنجانی است و او هنوز نگفته که با پول‌های نفت چه کرده است؟» تست تولید نفت انجام شده زنگنه در این نشست به مهم‌ترین دستاورد وزارتش در این دوره که افزایش تولید گاز در پارس جنوبی بوده نیز اشاره کرد و از برنامه‌های وزارت نفت برای اولویت‌بندی فازهای گازی پارس جنوبی در سال پیش رو سخن گفت. طبق این اظهارات وزیر که پیش از این نیز مطرح شده بود امسال فازهای 19 که شامل دو فاز متعارف است و 20 و 21 در اولویت وزارت نفت قرار خواهند گرفت. البته وزیر نفت در کنفرانس خبری بیان کرد که بقیه فازها را نیز با تامین منابع مالی از طریق صندوق توسعه ملی پیش خواهیم برد. «این برنامه‌ها در صورت ادامه یافتن تحریم‌ها برای ایران است» زنگنه با بیان این جمله تصریح کرد که اگر تحریم‌ها برداشته شوند کارهای ما در این زمینه ساده‌تر و روان‌تر خواهد بود. اما اکنون مساله افزایش تولید نفت برای افکار عمومی بسیار بااهمیت است. زنگنه در این کنفرانس با اشاره به طرح‌های وزارت نفت در میادین مشترک غرب کارون گفت: «ما ظرف 3سال در این میادین می‌توانیم 700هزار بشکه تولید داشته باشیم. اکنون بخش مهمی از این تولید فعال شده است و همچنین مجوزهای لازم را برای استفاده 20میلیارد دلاری از بند ق برای توسعه این میادین اخذ کرده‌ایم، همچنین از صندوق توسعه ملی نیز تخصیص قطعی منابع داده شده است» زنگنه درباره تردیدهایی که کارشناسان بین‌المللی درباره زمان اضافه شدن عرضه نفت ایران به بازار مطرح می‌کنند، بیان کرد: «آنها که می‌گویند باید چند سال صبر کرد اکنون باید منتظر باشند و عملکرد ما را ببینند» او در ادامه تصریح کرد که اشاره این قسمت از صحبت‌هایش به اظهارات روز یک‌شنبه فاتح بیرول رییس آتی آژانس بین‌المللی انرژی بوده است. او در اظهارنظری مبهم مطرح کرده بود که ایران برای افزایش چشمگیر تولید نفت به 3 تا 5 سال زمان احتیاج دارد. البته وزیر نفت برای این ادعای خود به تست تولید نفتی که سال گذشته انجام داده‌اند اشاره کرد و گفت: «ما پارسال تست تولید کردیم و محدودیت‌های چاه‌ها را برداشتیم، در نتیجه به این رسیدیم که ما با برداشته شدن تحریم‌ها خیلی سریع و چندماهه به تولید قبلی باز می‌گردیم» به‌راحتی از سهم‌مان در بازار نمی‌گذریم البته نگرانی‌ها بر سر افزایش تولید نفت ایران تنها به ماهیت آن باز نمی‌گردد. بازار پر پیچ‌‌وخم نفت به شکلی است که طبق تجربه کشورهایی که برای مدتی تولید خود را کاهش می‌دهند برای بازپس‌گیری سهم بازار با مشکلاتی مواجه می‌شوند. ایران عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت‌خام (اوپک) است؛ سازمانی که پایه آن تعامل است و برای انجام یک طرح همه اعضا باید با آن موافقت کنند. درنتیجه اکنون چالشی که برخی از بابت آن نگران هستند چالش ایران با اعضای این سازمان برای کاهش تولید و بازپس دادن جای سابق ایران است. وزیر نفت روزگذشته در این باره بیان کرد: «اوپک آنقدر باتدبیر است که وقتی ایران به سهم قبلی خود بازگردد وضعیت را تنظیم کرده و سهم ما را قبول کند.» او ادامه داد: «از این بابت نگرانی نداریم و به‌راحتی هم از سهم خود در اوپک نمی‌گذریم. حتی محافظه‌کارترین اعضای اوپک نیز نمی‌گویند که باید بیش از 30میلیون بشکه در روز تولید کنیم. ما می‌گوییم باید 5درصد از این 30میلیون بشکه کم ‌شود اما به هر حال آنها برای ما جا باز خواهند کرد.» زنگنه در ادامه بیان کرد: «البته نباید فراموش کنیم که در اوپک قدرت اعضا تابع میزان تولید و ظرفیت تولید آنهاست، هر کشوری بیشتر تولید کند و توان فنی و دانش بیشتری داشته باشد اثرگذاری بیشتری نیز خواهد داشت.» ابراز ناراحتی وزیر از ناتوانی بخش خصوصی از ابتدای واگذاری اموال دولت بسیاری از این واگذاری‌ها نه به بخش خصوصی بلکه به اصطلاح «خصولتی‌ها» واگذار شد. این شرکت‌ها از صندوق‌های بازنشستگی و تامین‌اجتماعی و امثالهم تشکیل شده بودند و قدرت مالی زیادی داشتند. البته که چنین واگذاری‌هایی رقابت در میان بخش خصوصی را کند و درنتیجه هر روز این بخش را ضعیف‌تر کرد. حالا این کوچک شدن و ضعیف شدن بخش خصوصی به جایی رسیده که طرح وزارت نفت برای واگذاری 8واحد پالایشگاه سیراف به بخش خصوصی در انتها باز هم به 6شرکت خصوصی و 2شرکت خصولتی رسید. طرح احداث فراگیر پالایشی سیراف در قالب ۸پالایشگاه میعانات گازی مستقل هر یک به ظرفیت ۶۰هزار بشکه در روز به‌همراه تاسیسات یوتیلیتی، پشتیبان و واحدهای فرآیندی مشترک در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس‌جنوبی توسط وزارت نفت به بخش خصوصی فراخوان داده شد. وزیر نفت در این باره بیان کرد: «بخش خصوصی اکنون واقعا منابع مالی قوی ندارد و برای همین به‌طور مطلق نمی‌توانیم بگوییم که خصولتی‌ها نیایند.» او ادامه داد: «من در سیراف حجم واحدها را کم کردم اما باز هم این امکان وجود نداشت که همه را به بخش خصوصی واگذار کنیم چراکه واقعا توان مالی کمی دارند.» قیمت‌گذاری درازمدت عاقلانه نیست بخش دیگر صحبت‌های وزیر نفت به مبحث پرداستان نرخ خوراک پتروشیمی‌ها مربوط بود. او در پاسخ به سوال خبرنگاری که ‌پرسید آیا با این شیوه قیمت‌گذاری فعلی که ثباتی در آن نیست به شیوه رانتی سابق باز نمی‌گردیم، گفت: «به‌نظر من گذاشتن قیمت درازمدت برای خوراک پتروشیمی اصلا کار عاقلانه‌یی نیست. به‌طور کلی معتقدم زندگی اقتصاد کشور باید بدون رانت باشد و همه از تلاش خودشان استفاده کنند.» زنگنه بااشاره به اینکه خوراک‌های مایع در قانون با اختیار وزیر با 5درصد تخفیف عرضه می‌شود، گفت یکی از این موارد پالایشگاه بهمن گنو متعلق به ستاد اجرایی فرمان امام بود که تعهد کردند آن را از بندرعباس به جاسک منتقل کنند و من با این شرط، با این تخفیف موافقت کردم و قرار شد در طول چهار سال این تخفیف به آنها داده شود و به این ترتیب این اقدام زمینه توسعه بیشتری برای جاسک را فراهم کند. همچنین یک مجوز برای پالایشگاه آناهیتا صادر کردیم که البته توجیه اقتصادی نداشت اما تاکید نظام بود که این را صادر کنیم. زنگنه در ادامه بیان کرد: «بهتر است بدانید که سالانه 3/0میلیارد دلار تخفیف به این واحدها داده می‌شود.» به همه عالم بدهکاریم زنگنه اعتقاد دارد که وزارت نفت در گذشته پولدار بوده اما اکنون جزو فقراست. اشاره او به فشار سنگین پرداخت یارانه‌ها بر این وزارتخانه است که طبق گفته وزیر در سال گذشته روزانه معادل 125میلیارد تومان بوده است. او می‌گوید وضعیت در سال93 نسبت به سال92 بهتر بوده اما به هر حال فشار له‌کننده است. او اضافه کرد: «شرکت نفت اکنون به همه عالم بدهکار است و برای نخستین‌بار در سال گذشته بعدازظهر 28اسفند حقوق پرداخت کردیم، آن‌هم مجبور شدیم برای این ‌کار با سختی از بانک مرکزی برای پرداخت حقوق‌ها پول قرض کنیم.» عجیب است که در چنین وضعیتی طبق گفته زنگنه حتی ناجا نیز که از این وزارتخانه نفت خریده، هنوز 200میلیون دلار از بدهی خود را پرداخت نکرده است.