یک قرارداد آتی چیست؟
یک قرارداد آتی یک توافق قانونی برای خرید یا فروش یک دارایی کالایی یا یک اوراق بهادار خاص با قیمتی از پیش تعیین‌شده در زمان مشخصی در آینده است.
قراردادهای آتی برای تسهیل تجارت در بورس آتی، از نظر کیفی و کمی استاندارد می‌شوند.
خریدار یک قرارداد آتی متعهد به خرید و دریافت دارایی پایه در زمان انقضای قرارداد آتی است. فروشنده‌ی قرارداد آتی متعهد به تهیه و تحویل دارایی پایه در تاریخ انقضا می‌باشد.
نکات کلیدی:
قراردادهای آتی مشتقاتی مالی هستند که خریدار را ملزم به خرید یک دارایی پایه (یا فروشنده را ملزم به فروش آن دارایی) در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده در آینده می‌کند.
یک قرارداد آتی به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد تا با استفاده از اهرم، درمورد جهت یک اوراق بهادار، کالا یا ابزار مالی، چه خرید باشد و چه فروش، گمانه‌زنی کند.
معاملات آتی همچنین اغلب برای محدود کردن حرکت قیمت دارایی پایه، جهت کمک به جلوگیری از زیان ناشی از تغییرات نامطلوب در قیمت، استفاده می‌شوند.
برای تقریباً هر کالایی که قابل تصور باشد، ازجمله غلات، دام، انرژی، ارزها و حتی اوراق بهادار، قراردادهای آتی قابل معامله وجود دارد.
در ایالات متحده، قراردادهای آتی را کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) تنظیم می‌کند.
آشنایی با قراردادهای آتی
معاملات آتی، قراردادهای مالی مشتقه‌ای هستند که طرفین را ملزم به معامله‌ی یک دارایی در تاریخ و قیمتی آتی و از پیش تعیین‌شده می‌کند. در این قراردادها، خریدار باید بدون توجه به قیمت فعلی بازار در تاریخ انقضا، دارایی پایه را به قیمت تعیین‌شده خریداری کند یا فروشنده باید آن دارایی را به همین شکل بفروشد.
دارایی‌های پایه شامل کالاهای فیزیکی یا سایر ابزارهای مالی می‌شوند. قراردادهای آتی مقدار دارایی پایه را به تفصیل بیان می‌کنند و برای تسهیل تجارت در بورس آتی استاندارد می‌شوند. از معاملات آتی می‌توان برای محدود ساختن ریسک یا سفته‌بازی در معاملات استفاده کرد.
«قرارداد آتی» و «معاملات آتی» به یک چیز اشاره دارند. به‌عنوان مثال، ممکن است از فردی بشنوید که می‌گوید معاملات آتی نفت را خریده است، که به معنای همان قرارداد آتی نفت است. وقتی فردی می‌گوید «قرارداد آتی»، معمولاً به نوع خاصی از معاملات آتی، مانند نفت، طلا، اوراق قرضه یا معاملات آتی شاخص S&P ۵۰۰ اشاره می‌کند. قراردادهای آتی همچنین یکی از مستقیم‌ترین راه‌ها برای سرمایه‌گذاری در نفت است. اصطلاح «معاملات آینده» عمومی‌تر است و اغلب برای اشاره به کل بازار استفاده می‌شود، مانند این جمله که: «آن‌ها یک معامله‌گر آتی هستند.»
قراردادهای آتی، برخلاف قراردادهای سلف، استانداردشده هستند. قراردادهای سلف گونه‌های مشابهی از قرارداد هستند که قیمت آتی را در زمان حال قفل می‌کنند، اما این قراردادها در خارج از بورس (OTC) معامله می‌شوند و دارای شرایط سفارشی‌سازی هستند که بین طرفین قرارداد توافق می‌شوند. ازسوی‌دیگر، هرکدام از قراردادهای آتی، بدون توجه به هویت طرف مقابل، دارای شرایط یکسانی هستند.
موارد استفاده از قراردادهای آتی
قراردادهای آتی مورد استفاده‌ی دو دسته از فعالان بازاری هستند: افرادی که به دنبال پوشش ریسک هستند و سفته‌بازان.
پوشش‌دهندگان ریسک
تولیدکنندگان یا خریداران یک دارایی پایه، قیمتی را که کالا با آن فروخته یا خریداری می‌شود را تضمین می‌کند و ریسک ناشی از نوسان آن را محدود می‌کنند. آن‌ها از قراردادهای آتی استفاده می‌کنند تا از داشتن یک خریدار و یک قیمت رضایت‌بخش مطمئن باشند و خود را از هرگونه تغییر در بازار محافظت کنند.
یک تولیدکننده‌ی نفت باید نفت خود را بفروشد. او ممکن است از قراردادهای آتی برای قفل کردن قیمتی که قرار است نفت او به‌فروش برود استفاده کند و پس از انقضای قرارداد آتی، نفت را به خریدار تحویل دهد. به‌طور مشابه، یک شرکت تولیدی ممکن است برای ساخت ویجت به نفت نیاز داشته باشد. ازآنجایی‌که آن‌ها دوست دارند از قبل برنامه‌ریزی کنند و هر ماه به نفت دسترسی داشته باشند، ممکن است آن‌ها نیز از قراردادهای آتی استفاده کنند. بدین‌ترتیب آن‌ها قیمتی که برای نفت پرداخت خواهند کرد (قیمت قرارداد آتی) را از قبل می‌دانند و می‌دانند که پس از انقضای قرارداد، نفت خود را تحویل خواهند گرفت.
سفته‌بازان
ازآنجایی‌که بسیاری از قیمت‌های کالاها معمولاً با الگوهایی قابل پیش‌بینی در حال حرکت هستند، می‌توان با انجام معاملات آتی سود کسب کرد، حتی اگر فرد علاقه‌ی مستقیمی به کالای پایه نداشته باشد. معامله‌گران و مدیران صندوق از معاملات آتی برای شرط‌بندی روی قیمت دارایی پایه استفاده می‌کنند.
به‌عنوان مثال، اگر یک معامله‌گر انتظار داشته باشد که قیمت غلات قبل از تاریخ تحویل افزایش خواهد یافت، ممکن است معاملات آتی غلات را خریداری کند. هرگونه تغییر غیرمنتظره در آب‌وهوا یا شرایط رشد ممکن است باعث افزایش یا کاهش قیمت آتی شود.
انواع قراردادهای آتی
از قراردادهای آتی می‌توان برای تعیین قیمت هر نوع کالا یا دارایی استفاده کرد، البته تا زمانی که بازار آن کالا یا دارایی به اندازه‌ی کافی بزرگ باشد. برخی از متداول‌ترین انواع معاملات آتی به شرح زیر می‌باشند:
معاملات آتی کشاورزی: این معاملات قراردادهای آتی اولیه‌ای هستند که در بازارهایی مانند بورس کالای شیکاگو وجود داشتند. علاوه بر معاملات آتی غلات، قراردادهای آتی قابل معامله‌ای برای الیاف (مانند پنبه)، الوار، شیر، قهوه، شکر و حتی دام نیز وجود دارد.
معاملات آتی انرژی: این معاملات فرد را در معرض رایج ترین سوخت‌ها و محصولات انرژی، مانند نفت خام و گاز طبیعی قرار می‌دهند.
معاملات آتی فلزات: این قراردادها برای تجارت فلزات صنعتی، مانند طلا، فولاد و مس، استفاده می‌شوند.
معاملات آتی ارز: این قراردادها فرد را در معرض تغییرات در نرخ ارز و نرخ بهره‌ی ارزهای ملی مختلف قرار می‌دهند.
معاملات آتی مالی: قراردادهایی که ارزش آتی یک اوراق بهادار یا شاخص را مورد معامله قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال، معاملاتی آتی برای شاخص‌های S&P ۵۰۰ و Nasdaq وجود دارند. همچنین معاملاتی آتی برای محصولات بدهی، مانند اوراق قرضه‌ی خزانه‌داری، وجود دارند.
مقایسه‌ی قرارداد آتی با قرارداد سلف
یک قرارداد آتی مشابه با یک قرارداد سلف است، که در آن خریدار و فروشنده بر سر تعیین قیمت و مقدار محصولی که در تاریخی در آینده تحویل خواهد گرفت، توافق می‌کنند. هر دو نوع قرارداد را می‌توان برای سفته‌بازی و همچنین پوشش ریسک استفاده کرد.
بااین‌حال، تفاوت‌های مهمی نیز بین آن‌ها وجود دارد. درحالی‌که یک قرارداد آتی یک قرارداد استاندارد است که می‌تواند در بورس معامله شود، یک قرارداد سلف صرفاً یک توافق خصوصی بین خریدار و فروشنده است. اگرچه امکان دادوستد قراردادهای سلف در بازارهای خارج از بورس وجود دارد، اما این قراردادها مقررات کمتری دارند و کمتر مورد دسترس خرده سرمایه‌گذاران قرار دارند. این همچنین بدان معناست که فرصت‌های بیشتری برای سفارشی کردن یک توافق سلف طبق نیازهای خریدار و فروشنده وجود دارد.
کارکردهای یک قرارداد آتی
تصور کنید که یک تولیدکننده‌ی نفت قصد دارد در سال آینده یک میلیون بشکه نفت تولید کند. این محصول ۱۲ ماه دیگر آماده‌ی تحویل خواهد بود. فرض کنید که قیمت فعلی برای هر بشکه ۷۵ دلار باشد. تولیدکننده می‌تواند نفت را تولید کند و سپس یک سال پس از امروز، آن را به قیمت فعلی بازار بفروشد.
با توجه به نوسانات قیمت نفت، قیمت بازار در آن زمان می‌تواند بسیار متفاوت از قیمت فعلی باشد. اگر تولیدکننده‌ی نفت فکر می‌کند که نفت در یک سال آینده بالاتر خواهد رفت، ممکن است در حال حاضر تصمیم به قفل کردن قیمت نگیرد. اما اگر او فکر می‌کند که ۷۵ دلار قیمت خوبی است، می‌توانند با عقد یک قرارداد آتی، یک قیمت فروش تضمین‌شده را برای خود قفل کند.
یک مدل ریاضی برای قیمت‌گذاری معاملات آتی استفاده می‌شود که قیمت لحظه‌ای فعلی، نرخ بهره‌ی بدون ریسک، زمان سررسید، هزینه‌های ذخیره‌سازی، سود سهام، سود سهام و بازده تسهیلات را درنظر می‌گیرد. فرض کنید قیمت قراردادهای آتی یک‌ساله‌ی هر بشکه نفت، ۷۸ دلار باشد. تولیدکننده، با انعقاد این قرارداد، متعهد می‌شود که در عرض یک سال یک میلیون بشکه نفت تحویل خواهد داد و به‌طور تضمینی ۷۸ میلیون دلار دریافت خواهد کرد. قیمت ۷۸ دلار به ازای هر بشکه، بدون توجه به اینکه قیمت‌های بازار لحظه‌ای در آن زمان در کجا قرار دارند، دریافت خواهد شد.
این قراردادها استاندارد شده هستند. به‌عنوان مثال، یک قرارداد نفتی در بورس کالای شیکاگو (CME) برای ۱،۰۰۰ بشکه نفت است. بنابراین، اگر فردی بخواهد قیمت (فروش یا خرید) را برای ۱۰۰،۰۰۰ بشکه نفت قفل کند، باید ۱۰۰ قرارداد را خریداری کند/بفروشد. برای قفل کردن قیمت برای یک میلیون بشکه نفت، او باید ۱،۰۰۰ قرارداد خریداری کنند/بفروشد.
بازارهای آتی را کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) تنظیم می‌کند. این کمیسیون یک آژانس فدرال است که کنگره آن را در سال ۱۹۷۴ برای اطمینان یافتن از یکپارچگی قیمت‌گذاری بازار آتی، ازجمله جلوگیری از شیوه‌های تجاری سوءاستفاده گرانه، کلاه‌برداری، و تنظیم شرکت‌های کارگزاری فعال در زمینه‌ی تجارت آتی، ایجاد کرد.
تجارت قراردادهای آتی
معامله‌گران خرد و مدیران سبد سهام علاقه‌ای به تحویل یا دریافت دارایی پایه ندارند. یک تاجر خرده‌فروش نیاز چندانی به دریافت ۱،۰۰۰ بشکه نفت ندارد، اما ممکن علاقه‌ای به کسب سود از حرکت قیمت نفت داشته باشد.
قراردادهای آتی را می‌توان صرفاً برای سود معامله کرد، البته تنها در حالتی که معامله قبل از انقضا بسته شده باشد. بسیاری از قراردادهای آتی در سومین جمعه‌ی ماه منقضی می‌شوند، اما قراردادها باهم متفاوت هستند، بنابراین قبل از انجام معامله، مشخصات تمام قراردادها را بررسی کنید.
به‌عنوان مثال، فرض کنید که اکنون ماه ژانویه است و قراردادهای ماه آوریل با قیمت ۵۵ دلار معامله می‌شوند. اگر تاجری معتقد باشد که قیمت نفت قبل از پایان قرارداد در ماه آوریل افزایش خواهد یافت، می‌تواند قرارداد را با قیمت ۵۵ دلار خریداری کند. این امر به او امکان کنترل ۱،۰۰۰ بشکه نفت را می‌دهد. اگرچه، او برای کسب این اختیار، ملزم به پرداخت ۵۵،۰۰۰ دلار (۵۵ دلار ضربدر ۱،۰۰۰ بشکه) نخواهد بود. بلکه، کارگزار تنها به یک پرداخت حاشیه‌ای اولیه، معمولاً چند هزار دلار برای هر قرارداد، نیاز دارد.
با حرکت قیمت قرارداد آتی، سود یا زیان این موقعیت در حساب او نوسان پیدا می‌کند. اگر زیان بیش از حد بزرگ شود، کارگزار از معامله‌گر می‌خواهد که پول بیشتری برای پوشش ضرر سپرده‌گذاری کند. به این پول حاشیه‌ی نگهداری گفته می‌شود.
سود یا زیان نهایی معامله در هنگام بسته شدن معامله محقق می‌شود. در این حالت، اگر خریدار قرارداد را به قیمت ۶۰ دلار بفروشد، ۵،۰۰۰ دلار ((۶۰-۵۵ دلار) ضربدر ۱،۰۰۰) کسب می‌کند. از سوی دیگر، اگر قیمت به ۵۰ دلار کاهش یابد و او موقعیت را در آنجا ببندند، او ۵،۰۰۰ دلار از دست خواهد داد.
چرا به آن قرارداد آتی گفته می‌شود؟
قرارداد آتی نام خود را از این واقعیت گرفته است که خریدار و فروشنده‌ی قرارداد، امروز برسر قیمتی از یک دارایی یا اوراق قرضه توافق می‌کنند که قرار است در آینده تحویل داده شود.
آیا معاملات آتی و معاملات سلف یکسان هستند؟
این دو نوع از قراردادهای مشتقه تقریباً به یک شکل عمل می‌کنند، اما تفاوت اصلی بین آن‌ها این است که معاملات آتی در بورس انجام می‌شوند و دارای مشخصات قراردادی استانداردی هستند. این مبادلات به‌شدت تنظیم می‌شوند و داده‌های شفافی درمورد قرارداد و قیمت ارائه می‌دهند. درمقابل، معاملات سلف، خارج از بورس (OTC) و با شرایط و مشخصات قراردادی که از سوی طرفین مربوطه سفارشی‌سازی شده‌اند، معامله می‌شوند.
اگر قرارداد آتی تا زمان انقضا حفظ شود چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر موقعیت قرارداد قبل از انقضای آن بسته نشده باشد، طرف فروش موظف به تحویل دادن به طرف خرید و طرف خرید موظف به دریافت آن خواهد بود. بسته به نوع قرارداد، ارزش‌های مبادله شده می‌تواند به‌صورت نقدی تسویه شود. اغلب مواقع، معامله‌گر بسته به افزایش یا کاهش دارایی پایه در طول دوره‌ی نگهداری سرمایه‌گذاری، تنها یک تسویه‌ی نقدی را پرداخت یا دریافت می‌کند. اما در برخی از موارد، قراردادهای آتی نیاز به تحویل فیزیکی دارند. در این حالت، سرمایه‌گذاری که قرارداد را نگه داشته است، در زمان انقضا مسئول نگهداری کالا خواهد بود و باید هزینه‌های جابجایی مواد، ذخیره‌سازی فیزیکی و بیمه را پوشش دهد.
چه کسی از قراردادهای آتی استفاده می‌کند؟
سفته‌بازان می‌توانند از قراردادهای آتی برای شرط‌بندی روی قیمت آتی یک دارایی یا اوراق بهادار استفاده کنند. افرادی که به دنبال پوشش ریسک هستند، از معاملات آتی برای قفل کردن قیمت امروزی استفاده می‌کنند تا نااطمینانی بازاری بین امروز و زمان تحویل یا دریافت کالا را کاهش دهند. دلالان بین‌بازاری قراردادهای آتی را در داخل یا بین بازارهای مرتبط معامله می‌کنند و از قیمت‌گذاری‌های نادرست نظری که ممکن است به‌طور موقت وجود داشته باشند، سود می‌برند.
چگونه می‌توانم معاملات آتی انجام دهم؟
بسته به کارگزار شما و وضعیت حساب شما نزد آن کارگزار، شما ممکن است واجد شرایط معاملات آتی باشید. شما برای انجام این کار به یک حساب حاشیه‌ای نیاز خواهید داشت و باید برای این کار تأیید شوید. معامله‌گران واجد شرایط در ایالات متحده اغلب می‌توانند معاملات آتی را در بورس‌های مختلف، مانند بورس کالای شیکاگو (CME)، ICE Futures U.S. (بورس بین‌قاره‌ای) و بورس معاملات آتی CBOE (CFE)، انجام دهند.
