جاده بن‌بست نتانیاهو به سمت عربستان
نتانیاهو خواهان یک توافق عادی‌سازی روابط با سعودی‌ها است، اما شرکای راست‌گرای او در ائتلاف برنامه‌های او را تضعیف خواهند کرد.
اقتصادآنلاین-آرش نصیری؛ در حالی که نتانیاهو مسیری را برای رسمی کردن روابط بین کشورش و پادشاهی عربستان سعودی طراحی می‌کند، به نظر می‌رسد که ناامیدانه در حیاط خلوت خود گم شده است. در حالی که او رویای صلح منطقه‌ای را در سر می‌پروراند، ائتلاف حاکم او برای تضعیف برنامه‌هایش آماده می‌شود.
توافق عربستان و اسرائیل، پیامد مهم دیپلماسی معاصر خاورمیانه است. مقامات دولت بایدن به طور مکرر بین ریاض و اورشلیم رفت و آمد می‌کنند تا معامله‌ای را انجام دهند که در آن ایالات متحده نقشی اساسی ایفا می‌کند و منافع آشکاری برای هر سه کشور به همراه خواهد داشت.
محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، اقلامی که در «فهرست خرید» خود دارد شامل یک پیمان امنیتی با ایالات متحده و در اختیار داشتن ظرفیت هسته‌ای غیرنظامی است. او همچنین به دنبال ترمیم تصویری است که از او به جهان ارائه شده، پس از آنکه سرویس اطلاعاتی ایالات متحده مطلع شد که او «عملیاتی را تأیید کرده» که منجر به قتل وحشیانه یک مقاله‌نویس واشنگتن‌پست در سال ۲۰۱۸ شد.
برای نتانیاهو، توافق با عربستان سعودی نقطه عطفی خواهد بود که به باز کردن پتانسیل افق‌های اقتصادی و دیپلماتیک از آفریقا تا آسیا کمک می‌کند که قبلاً از دسترس اسرائیل خارج بود. او همچنین می‌تواند اعتبار خود را به‌عنوان یک دولتمرد در زمانی که توجه به برنامه‌های بحث‌برانگیز دولتش برای قوه قضاییه اسرائیل معطوف است، بهبود بخشد.
جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحده، یک پیروزی مهم در سیاست خارجی به دست می‌آورد و ادغام بیشتر در آن منطقه را تسریع می‌کند و شاید مهم‌تر از آن، پیروزی پکس آمریکانا را در برابر گسترش نفوذ چین در شبه جزیره عربستان به دست آورد. به خدمت درآوردن اوپک برای جبران افزایش سرسام‌آور قیمت‌های انرژی یک امتیاز اضافی خواهد بود (او می‌تواند این چاشنی اضافی را برای مبارزات انتخاباتی مجدد خود به کار بگیرد.)
اما با وجود جذابیت آن بر روی کاغذ برای دو کشور، موانع بر سر راه توافق اسرائیل و عربستان بسیار زیاد است. راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای رسیدگی به برخی از این موانع ارائه می‌شوند. ممکن است از «راه‌های فن‌آوری مخفی» استفاده شود تا اطمینان حاصل گردد که برنامه هسته‌ای مجاز عربستان نمی‌تواند برای اهداف نظامی استفاده شود. همچنین پیشنهاد شده که نتانیاهو قانون‌گذاران جمهوری‌خواه که روابط دوستانه‌ای با آنها دارد را مجاب کند تا کاخ سفید را برای کسب آرای دو سوم اکثریت سنا یاری دهند. چرا که این میزان رای برای انعقاد یک معاهده دفاعی با عربستان سعودی ضروری است. اما حتی اگر همه این تدابیر سودمند واقع شوند، همچنان برای عبور از خط پایان کافی نخواهند بود.
اما برای موفقیت، هر یک از طرفین باید تصمیمات دشوارتری بگیرند. بایدن باید امتیازات ارزشمندی را به کشوری بدهد که در جریان مناظره‌های ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۹ راجع به آن گفت که «اسلحه‌های بیشتری به آنها نمی‌فروشد» بلکه «باید آنها بهای بیشتری را بپردازند و از این که هست منفورتر و منزوی‌تر شوند.» از طرفی ولیعهد سعودی باید اسرائیل را به رسمیت بشناسد، کشوری که حتی نام آن در نقشه‌های رسمی پادشاهی سعودی دیده نمی‌شود. این برای اسرائیل مفت و مجانی به دست نخواهد آمد.
دولت بایدن به صراحت اعلام کرده است که از اسرائیل انتظار می‌رود در ازای عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی، «امتیازات قابل توجهی به فلسطینی‌ها اعطا کند.» سعودی‌ها که ولیعهد آن زمان و بعداً پادشاهشان، عبدالله بن عبدالعزیز، برای اولین بار در سال ۲۰۰۲ ابتکار صلح عربستان با اسرائیل را مطرح کرد، نمی‌خواهند برتری خود را در مسئله فلسطین در مقابل امارات متحده عربی از دست بدهند. امارات متحده عربی امضای توافق‌نامه ابراهیم را معامله موافقت اسرائیل با توقف «الحاق بیشتر سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل» نامید. امتیاز دادن به فلسطینی‌ها که مدت‌ها خواهان تشکیل کشور مستقل بوده‌اند، به‌منظور جلب حمایت گروه محتاط دموکرات برای هرگونه موافقت با خواسته‌های عربستان، به همان اندازه حیاتی خواهد بود.
مشکلی که ریاض به تازگی آن را درک کرده است این است که نتانیاهو اختیاری برای برآورده کردن حداقل شرایط برای امتیاز دادن به فلسطینی‌ها ندارد. این مشکل اخیراً زمانی تقویت شد که بایدن در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک در ۲۰ سپتامبر با نتانیاهو دیدار کرد. بایدن، طبق روایت کاخ سفید از آن دیدار، «از همه طرف‌ها خواست به تعهدات خود در نشست‌هایی که در اوایل سال جاری در عقبه اردن و شرم‌الشیخ مصر برگزار شد، عمل کنند و از اقدامات یکجانبه بیشتر خودداری نمایند.»
(در بیانیه عقبه در ۲۶ فوریه ۲۰۲۳ «تعهد اسرائیل برای توقف بحث در مورد هرگونه شهرک‌سازی جدید به مدت ۴ ماه و توقف مجوز هرگونه پایگاه به مدت ۶ ماه» تصریح شده است. نتانیاهو با سرکشی تمام به سرعت پاسخ داد که «ساخت و مجوز در یهودیه و سامره طبق برنامه‌ریزی اولیه و بدون تغییر ادامه خواهد یافت.»
مشکل، که البته ریاض به وضوح با آن کنار آمده، این است که نتانیاهو هیچ اختیاری برای برآوردن حداقل شرایط لازم برای حرکت قابل تشخیص در برابر فلسطینی‌ها ندارد. علی‌رغم اصرار او مبنی بر اینکه «سیاست‌های اصلی [دولت] توسط من تصمیم‌گیری می‌شود»، واقعیت‌ها چیز دیگری را نشان می‌دهند.
بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی تندرو اسراییل معتقد است که سرنوشت فلسطینیان در کرانه باختری خارج از محدوده این گفتگوها با عربستان سعودی و ایالات متحده است. اسموتریچ از اجرای تعهدات متعدد اسرائیل برای کاهش محدودیت‌های اقتصادی بر تشکیلات خودگردان فلسطین جلوگیری کرده است. او از انتصاب خود به عنوان وزیر در وزارت دفاع اسرائیل استفاده کرد تا رونق شهرک‌سازی را آغاز کند و در برابر هرگونه امکان سازش ملموس با فلسطینی‌ها ممانعت نماید.
هیچ رویداد معجزه‌آسایی که سازش با فلسطینی‌ها را به تعویق بیندازد، نمی‌تواند نتانیاهو را از این بن بست ایدئولوژیک خارج کند. به گفته رسانه‌های اسرائیلی، خطوط پیشنهادی عربستان سعودی برای فلسطینی‌ها یک راه حل موقت است که شامل عناصری مانند توقف شهرک سازی، انتقال برخی مناطق تحت کنترل کامل اسرائیل (منطقه C) به حوزه اختیارات فلسطین (منطقه A) ، پذیرش حق فلسطینی‌ها برای ایجاد پایتخت در اورشلیم شرقی و بازگشایی کنسولگری جداگانه ایالات متحده برای فلسطینیان در آن شهر می‌شود. پذیرش همه این‌ها توسط جبهه اسموتریچ دور از انتظار به نظر می‌رسد. از دیدگاه اسموتریچ، امتیازات اسرائیل باید منحصراً به حوزه اقتصادی محدود شود، بدون اینکه حتی یک اینچ از خاک را واگذار کند.
کابینه کنونی نتانیاهو و یک پیشرفت تاریخی با عربستان سعودی به سادگی قادر به هم‌زیستی نیستند
بدون وجود هیچ گزینه آشکاری برای جایگزینی اسموتریچ و متحدانش در اطراف اردوگاه نتانیاهو، وی بعید است که در زمینه پیشرفت با عربستان به این زودی‌ها راه به جایی ببرد. مگر اینکه تمایل داشته باشد قماری را انجام دهد که بر حمایت خارجی مخالفان و فروپاشی سریع حکومتش استوار باشد.
محمد بن سلمان در مصاحبه‌ای که پس از دیدار نتانیاهو و بایدن پخش شد به فاکس نیوز گفت: «هر روز به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نزدیک‌تر می‌شویم. مسیر مثبت روابط عربستان و اسرائیل مسلماً اجتناب‌ناپذیر است، اما توافق واقعی احتمالاً برای آینده قابل پیش‌بینی مبهم باقی خواهد ماند، و حتی ممکن است تحت نظر نتانیاهو اتفاق نیفتد.»
