چرا "بورس" سکته زد؟

به گفته یک کار‌شناس در بازارهای سرمایه کشورهای پیشرفته هم کسی حق ندارد بازار را کنترل کند اما مکانیسم‌هایی برای جلوگیری از واکنش‌های شدید فعالان وجود دارد. اما چه شد که دوران بورس طلایی نه تنها ادامه دار نشد بلکه به سقوط‌های اینچنینی هم انجامید؟ بورس؛ کوهنورد خسته

حسن خزلی خرازی گفت: «اگر اقتصادی وضعش خراب است و یا در صنعتی وضع خراب است و یا حتی در شرکتی، باید قیمت‌ها پایین بیاید و خلاف این نیست. هر کسی بخواهد بر خلاف جریان عمومی بازار عمل کند به نوعی قیمت‌ها را دستکاری کرده است.» وی افزود: «اما در بازارهای پیشرفته مکانیسم‌هایی برای بازار وجود دارد. در زمانی که وحشتی در بازار به وجود می‌آید که فعالان واکنش‌های شدیدی به آن نشان می‌دهند و یا خبری منتشر می‌شود که صحت ندارد، وحشتی ایجاد می‌شود که ممکن است بورس را در جهت مثبت و یا منفی قرار دهد.» وی با بیان اینکه ممکن است واکنش‌ها در این مواقع بیش از اندازه باشد افزود: «برنامه‌هایی وجود دارد تا از این واکنش‌ها جلوگیری کند. مثلا در اردیبهشت امسال، بورس مسکو فقط در یک ماه ۱۷ درصد به خاطر مشکلاتی که در تحریم روسیه وجود داشت ریزش کرد.» وی ادامه داد: «اما هیچ کس نمی‌گوید که بورس مسکو از بین رفته در حالی که بورس ما ظرف ۱۴ ماه ۲۵ درصد کاهش یافت و حال صحبت از سقوط و از بین رفتن می‌شود.» وی توضیح داد: «به هرحال ما در یکسال اخیر سال سختی را گذراندیم. سال ۹۲ سال بی‌نظیری در کل تاریخ بورس ایران بود. بازار هم از لحاظ بازدهی، هم از لحاظ حجم معاملات، هم از لحاظ تعداد دفعات و گردش معاملات و به کل در همه شاخص‌ها سال استثایی‌ای را گذراند.» وی تصریح کرد: «اما آنچه اهمیت دارد آن است که بررسی کنیم که در بورس چه اتفاق می‌افتد که ظرف ۹ ماه بازار ۱۲۰ درصد رشد می‌کند. و از آن مهم‌تر در آن دوران چه باید کرد که شاهد چنین نزول و رکودی نباشیم.» حسین خزلی خرازی بورس را به کوهنوردی تشبیه کرد و گفت: «وقتی شما از شیبی به سرعت بالا بروید و بار و بنه زیادی هم داشته باشید، قطعا سریع خسته می‌شوید و کُپ می‌کنید. اگر بخواهید بیشتر به خودتان فشار بیاورید ممکن است عوارض بدتری هم داشته باشید که باعث سقوط و یا مرگتان شود. چنین اتفاقی برای بورس افتاد.» وی توضیح داد: «بورس ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی در دی ماه سال ۹۲، ۱۲۰ درصد ظرف ۹ ماه رشد کرد. این اتفاقاتی که بعد از آن افتاد نتیجه کپ کردن و سکته قلبی اوست.» وی ادامه داد: «طبیعی است که عوامل بیرونی هم به او فشار می‌آورد. انگار آن کوهنورد آذوقه ندارد، فشار هوا به آن فشار می‌آورد. اما اگر بورس کوهنورد تحریم هم نبود، دولت هم عوض نمی‌شد، فشار‌های جهانی هم وجود نداشت، خود به خود آن صعود تند یک نزول تند بعد از آن باید می‌داشت که داشت.» به گفته وی ما باید فکر می‌کردیم که در آن ۹ ماه طلایی بورس که در تاریخ ۴۴ سال بورس بی‌نظیر بود باید چه کاری می‌کردیم که شاهد آن اتفاقات بعد نمی‌بودیم. این کار‌شناس بازار سرمایه تصریح کرد: «در بورس کشورهای پیشرفته دولت‌ها و نهادهای ناظر بر بورس برنامه‌های مفصل دارند. اما ما بعد از صعود‌ها تنها سوت و کف زدیم و خوشحال بودیم که پرتفو‌ها مثبت بودند، کارمزدهای عالی ساخته و سودهای شگفت انگیزی شناسایی می‌شد.» وی افزود: «در آن دوران متاسفانه دولت در حال دست به دست شدن بود و مسئولین و تیم اقتصادی دولت جدید هنوز مستقر نشده بودند و کارهای اساسی‌ای که باید انجام می‌شد و نشد به همراه سیل نقدینگی باعث رشد شدید شد.» وی ادامه داد: «مهم‌ترین کاری که باید انجام می‌شد آن بود که وقتی که به هر دلیلی نقدینگی وارد بورس می‌شود و شاهد رشد قیمت‌ها هستیم، باید عرضه سهام را زیاد کنیم و نقدینگی جذب شده به بورس صرف خرید سهام کنیم، نه صرف بالا رفتن تند قیمت‌های فعلی و شاخص‌ها.» خزلی خرازی با بیان آنکه باید جلوی هیجانات چه در زمان مثبت و چه در زمان منفی گرفته شود ادامه داد: «تجربه هم نشان داده که رکود‌ها و سقوط‌های شدید بعد از یک دوره رونق طلایی و یک دوره صعود طلایی ایجاد می‌شود. اما آنجا برای صعود برنامه‌ای نداشتیم و حال برای این سقوطی که اتفاق افتاده و طولانی هم شده هم برنامه‌ای نداریم.» وی تصریح کرد: «اگر بازار ما بازار باز و جریان اطلاعات و مکانیسم باز بود، این سقوط ۲۵ درصدی از شاخص ۸۹ هزار به ۶۳ هزار یعنی حدود ۲۷ هزار واحد سقوط شاخص ظرف ۱۴ ماه، باید ظرف یکی و دو ماه اتفاق می‌افتاد و پس از آن بازار به حالت عادی بازمیگشت.» وی با تاکید بر آنکه باید مکانیسم‌ها و ترمز‌های کند کننده‌ای در داخل بورس وجود داشته باشد افزود: «با طولانی شدن روند مذاکرات و عدم اعلام خبر (چه خبر کاملا مثبت و یا منفی) نزول بازار ما را و سردرگمی فعالین بازار را طولانی کرده است.» وی افزود: «به این ترتیب پیش بینی‌ای که شرکت‌ها برای سودشان در سال آینده می‌دهند بسیار محتاطانه است. شرکت‌ها هم تجربه کرده‌اند که باید پیش بینی‌هایشان برای سال‌های آینده بیشتر از گذشته محتاطانه باشد.» این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: «حداقل‌هایی که اعلام می‌شوند چیزهای عجیبی نیستند و افت‌های سنگینی هم وجود ندارد. این نشان می‌دهد اگر اندکی تحریم‌ها باز شود و فضای کسب و کار بین المللی و داد و ستد بهبود پیدا کند، شرکت‌ها آمادگی رشد بلافاصله در سود‌هایشان را دارند.»