در پی افزایش جاه‌طلبی‌های چین، بایدن روابط عمیق‌تری با ویتنام برقرار می‌کند
رییس جمهوری آمریکا با بازدید از هانوی، یک مشارکت استراتژیک جدید را برقرار کرد که خاطرات تلخ گذشته را پشت سر گذاشته و بر نگرانی‌های مشترک در مورد نفوذ پکن در منطقه تمرکز می‌کند
اقتصادآنلاین-آرش نصیری؛ پرزیدنت بایدن روز یکشنبه روابط استراتژیک جدیدی را با ویتنام برقرار کرد و دو دشمن تاریخی را بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک کرد. بدین ترتیب وقایع گذشته بین دو کشور به دلیل نگرانی مشترک از جاه‌طلبی‌های چین در منطقه به دست فراموشی سپرده شد.
رهبران حزب کمونیست ویتنام در طی سفر تاریخی رئیس جمهوری آمریکا به هانوی، رسماً روابط این کشور با ایالات متحده را به بالاترین سطح در سلسله مراتب دیپلماتیک هانوی ارتقا دادند، که معادل سطح روابطی است که این کشور با روسیه و چین دارد. آقای بایدن گفت که این پیشرفت، نیم قرن پس از خروج نیروهای آمریکایی، «آغاز دوران همکاری بزرگ‌تر بین دو کشور» است.
آقای بایدن در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از دیدار با نگوین فو ترونگ، دبیر کل حزب کمونیست ویتنام گفت: «امروز می‌توانیم رد یک پیشرفت ۵۰ ساله را در روابط بین ملت‌هایمان، از درگیری تا عادی‌سازی مشاهده کنیم». وی افزود: «این یک موقعیت جدید و عالی است که نیرویی برای رفاه و امنیت در یکی از مهم‌ترین مناطق جهان خواهد بود.»
در حالی که نه او و نه آقای ترونگ مستقیماً به چین در اظهارات عمومی خود استناد نکردند، چین تلویحاً انگیزه‌ای مهم برای این اقدام بود، زیرا آقای بایدن برای ایجاد شبکه‌ای از مشارکت در منطقه برای مقابله با اقدامات تهاجمی پکن تلاش می‌کند. در ماه‌های اخیر، او همکاری‌های خود را با استرالیا، هند و فیلیپین گسترش داده و رهبران ژاپن و کره جنوبی را در کمپ دیوید گرد هم آورده است تا قرارداد یک اتحاد سه جانبه را امضا کنند که در گذشته واشنگتن از رسیدن به آن ناکام مانده بود.
آقای بایدن روز یکشنبه گفت: «ایالات متحده یک کشور متعلق به حوزه اقیانوس آرام است و ما جایی نمی‌رویم».
اما در پاسخ به سؤالات خبرنگاران، آقای بایدن هرگونه نیت خصمانه که به یک جنگ سرد جدید در منطقه هند و اقیانوس آرام بینجامد را رد کرد. او گفت: «من نمی‌خواهم چین را مهار کنم. من فقط می‌خواهم مطمئن شوم که ما با چین رابطه‌ای داریم که رو به بهبود می‌رود، و همه می‌دانند موضوع از چه قرار است.»
پکن اما متقاعد نشد. در روزهای منتهی به سفر آقای بایدن، مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، از ایالات متحده خواست که در تعامل با آسیا، «ذهنیت جنگ سرد و بازی با حاصل جمع صفر را کنار بگذارد» و تأکید کرد که «واشنگتن باید از قواعدی که اساس روابط بین‌الملل را تشکیل می‌دهند پیروی کند.»
آقای بایدن پس از شرکت در نشست سالانه گروه ۲۰ در دهلی نو، وارد هانوی شد. غیبت رئیس جمهوری چین، شی جین پینگ، که معمولاً به شرکت در چنین نشست‌هایی اهمیت می‌دهد، قابل توجه بود. به جای او نخست وزیر لی کیانگ، نفر شماره ۲ این کشور حاضر شد.
آقای بایدن در کنفرانس خبری خود در هانوی فاش کرد که در حاشیه این اجلاس با آقای لی صحبت کرده است. او گفت: «ما در مورد ثبات صحبت کردیم و اصلاً تقابلی در کار نبود.»
گمانه‌زنی‌های شدیدی در دولت بایدن در مورد غیبت آقای شی صورت گرفته است. چهار نظریه برای عدم حضور او در جلسه وجود دارد: او فشار سیاسی داخلی در مورد مشکلات اقتصادی فزاینده کشور دارد. او می‌خواست در بحبوحه اختلافات مرزی یک سیگنال به هند ارسال کند. او در داخل کشور متهم به این است که زمان زیادی را در خارج از کشور گذرانده است. یا او می‌خواهد تمرکز را به گروه‌هایی معطوف کند که بیشتر هم‌سو با پکن هستند، مانند باشگاه کشورهای بریکس که شامل روسیه، برزیل و سایر قدرت‌ها می‌شود.
علیرغم توافق جدید ویتنام با آقای بایدن، چین با توجه به روابط اقتصادی دیرینه بین دو کشور، شریک خارجی شماره یک آن باقی مانده است و پکن نشان داده است که زمین را به ایالات متحده واگذار نخواهد کرد. همین هفته گذشته، آقای لی با فام مین چین، نخست وزیر ویتنام، در حاشیه یک نشست بین‌المللی دیگر در جاکارتای اندونزی ملاقات کرد.
اما ویتنام، یکی از معدود کشورهای آسیای جنوب شرقی که از نفوذ چین در حوزه دریای چین جنوبی حمایت نمی‌کند، به دنبال این است که کمی بیشتر از پکن فاصله بگیرد و فضای بیشتری برای خود باز کند. مقامات دولت بایدن انتظار ندارند ویتنام همکاری خود با چین را به طور کامل کنار بگذارد، اما امیدوارند که به مرور زمان به فکر جایگزین‌های بیشتری باشد.
به همین ترتیب، مقامات دولت پیش‌بینی می‌کنند که ویتنام نزدیک به روسیه باقی بماند که حامی تاریخی این کشور از زمان اتحاد جماهیر شوروی است. در همین راستا حتی با وجود میزبانی از آقای بایدن، آمریکایی‌ها هیچ نگرانی در مورد گزارش نیویورک تایمز درباره اینکه هانوی به طور مخفیانه به دنبال یک قرارداد تسلیحاتی جدید با مسکو است، ابراز نکردند.
بخش عظیمی از ارتش ویتنام مبتنی بر تجهیزات روسی است، بنابراین چاره‌ای جز ادامه خرید تسلیحات، تجهیزات و قطعات از مسکو ندارد. اما به نظر می‌رسد ویتنام به تدریج شروع به کنار گذاشتن تأمین‌کنندگان روسی خود کرده است. دولت آمریکا می‌تواند سفر آقای بایدن را با فروش هواپیماهای جنگی F-۱۶ و باتری‌های رادار نظامی، که مورد علاقه هانوی است، دنبال کند.
آقای بایدن در جریان نشستی که در حضور هیئت‌های دولت دو کشور برگزار شد، به آقای ترونگ گفت: «ویتنام و ایالات متحده در زمانی که به عقیده من بسیار بحرانی است، شرکای مهمی هستند». بایدن افزود: «این را از روی تعارف نمی‌گویم بلکه از اعماق قلبم بیان می‌کنم».
آقای ترونگ، رهبر سالخورده حزب کمونیست، پیشرفت روابط با ایالات متحده را بر مقاومت دیگر اعضای حزب ترجیح داده است، که میراث احتمالی او در آستانه غروب دوران تصدیش است. ایالات متحده و ویتنام در سال ۱۹۹۵ در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون روابط دیپلماتیک عادی برقرار کردند و در سال ۲۰۱۳ در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما به روابط همه جانبه ارتقا یافتند.
اکنون این کشور پیوندهایش با واشنگتن را به عنوان «روابط استراتژیک جامع» تعریف می‌کند که فقط با چین، روسیه، هند و کره جنوبی دارد. جان کری، کهنه سربازی که در جنگ ویتنام به یک معترض تبدیل شده بود، پشت سر آقای بایدن ایستاده بود. کسی که به عنوان یک سناتور به عادی‌سازی روابط در دهه ۱۹۹۰ کمک کرد و تقریباً دو دهه بعد به عنوان وزیر امور خارجه از ارتقاء سطح روابط حمایت کرد. او اکنون به عنوان نماینده ویژه امور اقلیمی آقای بایدن فعالیت می‌کند.
با این حال، رهبری در ویتنام پیچیده‌تر از تأثیرگذاری تنها یک شخص است و بیشتر از چین یا روسیه مبتنی بر یک رهبری جمعی است. در نتیجه، آقای بایدن قصد دارد روز سه‌شنبه دیدارهای جداگانه‌ای با چند شخصیت با نفوذ دیگر این کشور داشته باشد.
فعالان حقوق بشر دولت ایالات متحده را متهم کرده‌اند که تعهد خود را برای ترویج دموکراسی و حقوق بشر در خارج از کشور به نفع تقویت نفوذ ایالات متحده در منطقه کنار گذاشته است. ویتنام همچنان یکی از مستبدترین کشورهای آسیای جنوب شرقی است و دولت آقای ترونگ در سال‌های اخیر سرکوب شدیدی را علیه مخالفان و کنش‌گران سیاسی انجام داده است.
تفاوت بین آقای بایدن و آقای ترونگ در اظهارنظرهای آن‌ها پس از دیدارشان مشهود بود. در حالی که آقای ترونگ بر اهمیت «عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر» و «احترام به نظام سیاسی یکدیگر» تأکید کرد، بایدن گفت که «اهمیت احترام به حقوق بشر را مطرح کرده است.»
بایدن زمانی که بعداً از او پرسیده شد که آیا منافع استراتژیک آمریکا را بر حقوق بشر ترجیح می دهد اظهار کرد: «من این نگرانی را با هر یک از افرادی که با آن‌ها ملاقات داشتم مطرح کردم.
