زخمی بر دل جنگل‌های زاگرس / نابودی بانکول به چه قیمتی؟
بانکول، منطقه‌ای در دل زاگرس با درختان ارزشمند چند هزار ساله است که حال با سودای توسعه، در معرض نابودی است.
به گزارش اقتصادآنلاین، جاده‌ای به عرض ۵۰متر که در زاگرس کشیده شده است و برای احداثش، درخت‌های تنومند چند هزار ساله قطع شده‌اند؛ جایی که حتی یک عرض ده متری هم زیاد است. این‌ها مشاهدات یک فعال محیط زیست از بانکول است. بانکول، منطقه‌ای در دل زاگرس بوده که یکی از مهم‌ترین میراث محیط زیستی و باستانی ماست و شاید ته‌مانده‌هایی از محیط زیستی باشد که در این سال‌ها به مرز نابودی رفته‌است و به نظر می‌رسد که تخریب محیط زیست کشور با شعارهای مختلف پایان ندارد و حال قرار است برای یک پروژه گازی، جنگل‌های زاگرس را نیز به نابودی بکشند. ده‌ها کیلومتر جاده مرگ با نادرایتی و خشونت هرچه تمام‌تر علیه ارزشمندترین رویشگاه راهبردی کشور در زاگرس به بهانه انبار ذخیره گاز احداث شده و هزاران درخت تنومند بلوط، بنه، زالزالک و ... را به همراه زیستگاه سنجاب و خرس قهوه‌ای نابود و ریشه‌کن کرده‌اند. البته متولیان پروژه بانکول میگویند فعالان محیط اغراق می‌کنند و تنها ۸۰ درخت در بانکول قطع شده و چند برابر این ارقام درخت کاشته شده است؛ آن‌ها معتقدند برای توسعه چاره‌ای جز تخریب محیط زیست نیست و در تمام دنیا برای توسعه، همین کار را می‌کنند. به عقیده متولیان، در این پروژه هم محیط زیست در حداقلی‌ترین حالت ممکن تخریب شده است. اما مشاهدات فعالان محیط زیست، حاکی از چیز دیگری است. آنان میگویند برای یک پروژه گازی، جاده‌ای به عرض ۵۰متر، آن هم بدون اینکه پیچی به آن دهند تا درختان کمتری قطع شود، کشیده شده است. چطور می‌توان این تخریب عظیم و گسترده را، تخریب حداقلی محیط زیست دانست؟ به گفته فعالان محیط زیست، به فرض هم جای این درختان درخت بکاریم؛ آیا درختان هزار ساله، با کاشتشن چند درخت از سمت ما جبران خواهد شد؟ مگر می‌شود کودکی را از خانواده‌اش بگیرید و بگویید به جایش کودک دیگری می‌آوریم؟ قطع درختان چند هزار ساله زاگرس، چطور قرار است جبران شود؟ با همه این صحبتها، گوش مسئولان امر بدهکار نیست و بنا را به از بین بردن درختان تنومند زاگرس که زیستگاه ارزشمند گونه‌های جانوری است، گذاشته‌اند و نمایندگان شهر نیز به بهانه اشتغال زایی از پروژه حمایت می‌کنند.
یک تراژدی محیط زیستی دیگر
ارومیه خشک شد، زاینده رود آب ندارد، میلیون‌ها بلوط در زاگرس قطع شد، ۹۹درصد گاوخونی خشک شده است. این جملات تنها چند تیتر از میان هزاران تیتری است که در این سال‌ها، دل دغدغه‌مندان محیط زیست را به درد آورده است و حالا به نظر می‌رسد که مسئولان قرار است یک تیتر دیگر به این تیترها اضافه کنند. نابودی جنگل‌های زاگرس. چندماه است که شرکت توسعه گاز کشور، بدون رعایت پروتکلهای زیست محیطی، بخشی از منطقه جنگلی بانکول که سرچشمه سه رود مهم استان، کنگیر، مورت و آب زنگوان است و میراثی از گونه های ارزشمند گیاهی و جانوری رادر خود پرورانده و حفظ کرده و سرزمین بلوطهای کهنسال و ارزشمند است را با بلدوزر منفعت طلبی با خاک یکسان کرده است. مته های طمع پیمانکاران نفت و گاز تا اعماق هزاران متری کوه بانکول فرو رفته است و به زودی بانکول «ذخیره گاه گاز» خواهد شد و بر کسی پوشیده نیست که به احتمال قوی گاز به منابع آب سه شهرستان ایوان، سیروان و چرداول نفوذ کرده و مایه حیات را از این مردمان خواهد گرفت. داستان به پروژه‌ای گازی در منطقه بانکول برمی‌گردد. مسئولان این پروژه با وعده اشتغال و توسعه این پروژه را در دل جنگل‌های تنومند و باارزش زاگرس آغاز کرده‌اند و دیگر نیازی نیز نمی‌بینند که به مردم، رسانه‌ها و فعالان محیط زیست پاسخ دهند. آنان میگویند در همه جای دنیا برای توسعه، بخشی از محیط زیست تخریب می‌شود؛ هرچند نمی‌توان منکر شد که گاهی توسعه، نیازمند تخریب بخشی از محیط زیست است، اما آیا در بانکول چنین بوده است؟ آیا مسئولان راه دیگری نداشتند؟ آیا اصلا وجود چنین پروژه‌ای در منطقه بانکول به توسعه می‌انجامد؟ فعالان محیط زیست به تمام این سوالات پاسخی منفی می‌دهند. به گفته فعالان محیط زیست، فارغ از اینکه این پروژه در چنین مکانی، هیچ توجیهی ندارد، حتی مسئولان برای تخریب حداقلی محیط زیست نیز تلاشی نکردند و با تبر به جان تمام درختنی افتادند که بر سر راهشان قرار داشته است. «اقتصاد آنلاین» تلاش داشته تا در مصاحبه با فعالان محیط زیست و مسئولان به ابعاد مختلف این پروژه بپردازد. البته باوجود اعلام آمادگی فعالتان میط زیست، مسئولان پروژه حاضر به گفت‌وگو نشدند.
این پروژه قانونی نیست
منصوره محمدیان، یکی از فعالان محیط زیستی در خصوص بانکول به «اقتصادآنلاین» می‌گوید: بانکول، یک منطقه کوهستانی جنگلی است که بین سه شهرستان استان ایلام قرار گرفته است. این منطقه، زیستگاه سنجاب ایرانی، خرس قهوه‌ای و صدها گونه گیاهی و جانوری ارزشمند بوده در طرف دیگر قطب کشاورزی و دامداری است. یعنی همین منطقه جنگلی محل ارتزاق عشایر منطقه نیز هست. از سوی دیگر به لحاظ گردشگری چون در ایلام امکانات تفریحی خاصی وجود ندارد، بانکول چشم‌اندازها و صحنه‌های ویژه‌ای برای گردشگری دارد و گردشگری مردم نیز به این منطقه وابسته است. با این وجود، لوله کشی گاز از چند سال پیش در بانکول آغاز شد و ۵هزار درخت بلوط برای لوله‌کشی در بانکول قطع شد.
او ادامه می‌دهد: ما فعالان محیط زیست، تلاش زیادی کردیم و گفتیم این منطقه از نظر حیاتی و زیستی مهم است و باید بدان پرداخته شود. سال ۹۷ نیز در جلسه‌ای با حضور فرمانداران، روسای دادگستری، محیط زیست و منابع طبیعی، معاونین محیط زیست و... مصوب شد که هرگونه راه سازی جدید و آسفالت راه در بانکول ممنوع شود. با این وجود شرکت توسعه گاز ایران، در سکوت کامل خبری، به منظور حفر یک حلقه چاه، جاده سازی کرد. تنها مجوزی هم که گرفتند، مجوز حفر یک حلقه چاه از محیط زیست استان بود. در صورتی که طبق مصوبه مجلس، هرگونه طرح گاز و نفت در هر مقیاسی باید پیوست زیست محیطی کامل داشته باشد. اما این طرح چنین پیوستی را ندارد.
او با تاکید بر اینکه نکته دردآور ماجرا آنجاست که این افراد ۱۵کیلومتر را مستقیم، آن هم بدون اینکه پیچ و خمی ایجاد کنند که درختی کمتر قطع شود، ساخته‌اند، می‌گوید: عرض این جاده ۱۴ تا ۱۵متر است که بعضا تا ۵۰متر هم رسیده است. درختان کهنسال بلوط که در دنیا ارزشمند است، قطع شده است. ما به محض اینکه متوجه شدیم این اتفاق افتاده است، کمپینی با عنوان کمپین نجات بانکول راه انداختیم و با ادله علمی و قانونی خواستار توقف این پروژه شدیم. اقتصاددانان، جامعه شناسان، متخصصان محیط زیست، نفت و گاز و... معتقدند این طرح نباید انجام شود. اما آقای نوشادی که مدیرعامل شرکت است می‌گوید طرح باید انجام شود. این در حالی است که ایلام هم پالایشگاه دارد و هم کلانشهری نیست که اصلا به این پروژه نیاز داشته باشد.
محمدیان می‌گوید: اکنون هم در استان ایلام پتروشیمی وجود دارد؛ اگر اشتغال برایشان مهم است است، چرا پالایشگاه ایلام اکنون با نصف ظرفیت خود، کار می‌کند و اصلا خوراک لازم برایش ندارند؟ پتروشیمی هم نمی‌توانند بزنند. چون اصلا ایلام استان کم آبی است. مگر می‌شود پتروشیمی را با آب زیرزمینی اداره کرد؟ در منطقه ایوان تمام رودها خشکیده شده است. ما تا الان با تمام مسئولین استان مخالفت کردیم. این کار نباید انجام شود و طبق قانون اساسی ممنوع است. زیرا حیات نسل‌های آینده را به خطر می‌اندازد. با این وجود آقایان به حرف مردم بی اعتناع بودند. بانکول یک منطقه باستانی است و مربوط به قبل دوره ساسانیان است؛ تمدن عظیمی زیر بانکول وجود دارد. باستان شناسان هم بر روی اسن مساله کار می‌کنندو بانکول با این طرح آن منطقه باستانی را نیز از دست می‌دهد. با همه این اوصاف برای حفر چاه انتخاب شده است، آیا اصلا ارزش دارد که به خاطر چنین کاری، جنگل را که زیستگاه حیات وحش است، نابود کنیم؟
مدیر پروژه تمایلی به گفت‌وگو نداشت
در ادامه، برای بررسی بیشتر ماجرا به سراغ نوشادی رفتیم و از او خواستیم تا در صورتی که پروژه از نظر محیط زیستی مشکلی ندارد، یک گفت‌وگو و با حضور فعالان محیط زیستی، به دغدغه‌های آنان، مردم و رسانه‌ها پاسخ دهد. اما نوشادی، در واکنش به این صحبتها گفت: ما مجوز قطع ۲۳۰درخت داشتیم؛ اما تنها ۸۰درخت قطع کردیم و آسیبی با این پروژه به محیط زیست وارد نشده است. نوشادی باوجود تمام اصرارهای خبرنگار «اقتصاد آنلاین» حاضر به گفت‌وگو با فعالان محیط زیست نشد و گفت پیشتر آنان را قانع کرده است و دیگر تمایلی با صحبت با درویش و سایر فعالان محیط زیستی ندارد. او گفت: خواسته محمد درویش، فعال محیط زیست، توقف پروژه است و لزومی ندارد که با او صحبت کند!
هنر مدیریت، معادله برد برد است
محمد درویش، فعال محیط زیست نیز در این رابطه به خبرنگار «اقتصاد آنلاین» گفت: این افراد در ابتدای امر گفتند ۲۰درخت قطع می‌کنیم؛ بعد گفتند ۸۰ تا، بعد گفتند مجوز قطع ۲۳۰درخت داریم و این اعداد مدام در حال تغییر است. مشاهدات نشان می‌دهد تعداد درختان قطع شده بسیار بالاتر از ۲۳۰درخت است.
او ادامه داد: مساله دیگر این است که برای این پروژه یک جاده کشیده شده است با عرض ۵۰متر؛ بدون اینکه هیچ پیچ و تابی به جاده بدهند تا درخت کمتری قطع شود. چرا عرض چنین جاده‌ای باید ۵۰متر باشد؟ ۸متر کافی است. مساله دیگر هم این است که به راحتی می‌شد جاده را از بین درختان رد کرد که نیازی به قطع درخت نباشد؛ اما چنین نکردند. ما مخالف توسعه نیستیم؛ اما چرا مخزن گاز باید دقیقا در بانکول و زاگرس احداث شود؟ آن هم وقتی درختانی به این عظمت دارد؟
درویش گفت: میگویند به جایش درخت می‌کاریم. رویشگاه زاگرس اکوسیستم است. اینکه بگویید درخت می‌کاریم؛ مثل این است که به پدر و مادری بگویید بچه شما را می‌بریم و یک بچه دیگر جایش می‌آوریم. مگر منطقی است؟ هنر مدیریت این است که معادله را برد برد تعریف کنیم. اما اکنون محیط زیست تبدیل به حیات خلوت افراد شده است و تنها برای اینکه برای پروژه پول ندهند، تصمیم گرفتند پروژه را در چنین جای مهم و استراتژیکی دنبال کنند.
او معتقد است: از کنار تراژدی بانکول حق نداریم به سادگی عبور کنیم. آنچه به نام توسعه، کارآفرینی و تولید ثروت و با عاملیت وزارت نفت و سکوت شرم‌آور دستگاه‌های متولی محیط‌زیست و منابع‌طبیعی استان ایلام رخ داده، قابل پیگیری و مصداق بارز جنایت علیه نسل امروز و فردایی است که حق دارد از یک زندگی باکیفیت همراه با آب شیرین و هوای مطلوب بهره‌مند باشد.
