ریسک عملیاتی چیست و چه تفاوتی با ریسک مالی دارد؟

 ریسک عملیاتی که نوعی ریسک تجاری است می‌تواند از خرابی در رویه‌های داخلی، افراد و سامانه‌ها ناشی شود- برخلاف مشکلات ناشی از نیروهای خارجی مانند رویدادهای سیاسی یا اقتصادی یا مشکلات ذاتی کل یا بخش بازار، که به عنوان ریسک ساختاری شناخته می‌شود.

ریسک عملیاتی را هم‌چنین می توان به عنوان نوعی ریسک غیرساختاری طبقه بندی کرد که مختص یک شرکت یا صنعت خاص است.

آشنایی با ریسک عملیاتی

ریسک عملیاتی بر نحوه انجام کارها در یک سازمان متمرکز است و نه لزوماً آنچه که در یک صنعت تولید می شود یا ویژگی ذاتی آن به حساب می‌آید. این خطرات اغلب با تصمیمات فعال مربوط به نحوه عملکرد سازمان و اولویت‌های آن مرتبط هستند. در حالی که با قطعیت نمی‌توان گفت این خطرات منجر به شکست، تولید کمتر یا هزینه های کلی بالاتر می‌شوند اما بسته به تصمیمات مختلف مدیران داخلی، ممکن است این خطرات بیشتر یا کمتر دیده شوند.

از آنجا که ریسک عملیاتی منعکس کننده رویه های ساخته دست بشر و فرآیندهای فکری بشری است، این ریسک را می توان به صورت ریسک انسانی خلاصه کرد یعنی خطر شکست عملیات تجاری به دلیل خطای انسانی را نشان می‌دهد. این خطر عملیاتی از صنعتی به صنعت دیگر تغییر می کند و یکی از ملاحظات مهم در هنگام بررسی تصمیمات بالقوه سرمایه گذاری است. صنایعی که به تعامل انسانی کمتری نیاز دارند احتمالاً ریسک عملیاتی کمتری نیز خواهند داشت.

ریسک عملیاتی در دسته ریسک تجاری قرار می گیرد. انواع دیگر ریسک تجاری شامل ریسک استراتژیک (عدم عملکرد بر اساس مدل یا طرح تعیین شده) و ریسک انطباق (عدم عملکرد بر اساس قوانین و مقررات صنعت) هستند.

نمونه هایی از ریسک عملیاتی

یکی از زمینه هایی که ممکن است شامل ریسک عملیاتی باشد، نگهداری سامانه‌ها و تجهیزات لازم است. اگر دو فعالیت تعمیر و نگهداری لازم باشند، اما مشخص می شود که در آن زمان شرکت فقط می تواند یکی از آنها را انجام دهد، انتخاب و ترجیح یک فعالیت بر فعالیت دیگر، ریسک عملیاتی را بسته به اینکه کدام سامانه در معرض خرابی قرار می گیرد، تغییر می دهد. اگر یک سامانه دچار خرابی شود، تأثیر منفی آن مستقیماً با ریسک عملیاتی مرتبط خواهد بود.

سایر حوزه‌هایی که واجد شرایط ریسک عملیاتی شناخته می‌شوند، معمولا به عناصر شخصی درون سازمان مربوط می‌شوند. اگر یک کسب و کار فروش محور، به دلیل کاهش هزینه حقوق و دستمزد یا هر عامل دیگری، متصدیان فروش سطح پایین‌تر را حفظ کند، این رفتار یک ریسک عملیاتی در نظر گرفته می شود. همین امر را می توان در مورد عدم نگهداری صحیح کارکنان برای جلوگیری از خطرات خاص نیز بیان کرد. به عنوان مثال، در یک شرکت تولیدی، تصمیم به عدم استخدام یک مکانیک واجد شرایط برای کار و اتکا به اشخاص ثالث برای انجام آن کارها را می توان به عنوان یک ریسک عملیاتی طبقه بندی کرد. این تصمیم نه تنها بر عملکرد روان یک سامانه تأثیر می گذارد، بلکه تأخیرهای زمانی بیشتری را ایجاد می‌کند.

مشارکت مشتاقانه کارکنان در فعالیت های متقلبانه نیز ممکن است به عنوان ریسک عملیاتی تلقی شود. در این مورد، این خطر به احتمال تحمل عواقب منفی ناشی از آشکار شدن این فعالیت مربوط می‌شود. از آنجایی که افراد آگاهانه تصمیم به ارتکاب رفتار متقلبانه می‌گیرند، این رفتار خطری برای نحوه عملکرد کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شود.

نکات کلیدی

ریسک عملیاتی به شدت به عامل انسانی بستگی دارد: اشتباهات یا قصورات ناشی از اقدامات یا تصمیمات اتخاذ شده توسط کارکنان یک شرکت را نشان می‌دهد.

ریسک عملیاتی یک نوع ریسک تجاری و متمایز از ریسک‌های ساختاری و مالی است.

ریسک عملیاتی در مقایسه با ریسک مالی

ریسک مالی در زمینه فعالیت شرکت‌ها، به احتمال ناکافی بودن جریان نقدی یک شرکت برای انجام تعهداتش یعنی بازپرداخت وام و سایر بدهی های آن اشاره دارد. اگرچه این ناتوانی ممکن است به تصمیماتی که مدیران (به ویژه متخصصان مالی شرکت) اتخاذ می‌کنند و همچنین عملکرد محصولات شرکت مربوط باشد یا از آن ناشی شود، اما ریسک مالی متمایز از ریسک عملیاتی در نظر گرفته می شود. این ریسک اغلب به استفاده شرکت از اهرم مالی و تامین مالی از طریق بدهی مربوط می شود، نه تلاش های روزمره شرکت برای تبدیل شدن به یک شرکت سودآور.