نرخ مبادله ارز شناور چیست و چه تفاوتی با نرخ مبادله ارز ثابت دارد؟

نرخ مبادله ارز شناور به این معنا نیست که کشورها سعی نمی کنند در نرخ مبادله ارز مداخله و قیمت ارز خود را دستکاری کنند، زیرا دولت ها و بانک های مرکزی مرتباً سعی می کنند قیمت ارز خود را در شرایطی مطلوب برای تجارت بین المللی حفظ کنند.

نرخ مبادله ارز ثابت یکی دیگر از مدل‌های ارزی است که در آن ارزش یک ارز در مقدار ثابتی نسبت به ارز دیگر تثبیت می‌شود.

پس از شکست استاندارد طلا و توافق برتون وودز، نرخ مبادله ارز شناور محبوبیت بیشتری پیدا کرد.

نحوه عملکرد نرخ مبادله ارز شناور

نظام‌های نرخ مبادله ارز شناور به این معنی هستند که تغییرات بلندمدت قیمت ارز قدرت اقتصادی نسبی و تفاوت بین نرخ بهره کشورها را منعکس می‌کند.

حرکت های کوتاه مدت نرخ مبادله ارز شناور منعکس کننده سفته‌بازی، شایعات، بلایا و عرضه و تقاضای روزمره برای ارز هستند. اگر عرضه از تقاضا پیشی بگیرد، ارزش ارز کاهش می یابد و اگر تقاضا از عرضه پیشی بگیرد، ارزش ارز افزایش می یابد.

حرکت‌های کوتاه‌مدت شدید می‌توانند منجر به مداخله بانک‌های مرکزی، حتی در یک محیط نرخ مبادله شناور شوند. به همین دلیل، در حالی که نرخ‌های مبادله اکثر ارزهای اصلی جهان شناور در نظر گرفته می‌شوند اما در صورتی که ارزش پول یک کشور خیلی بالا یا خیلی پایین شود ممکن است بانک‌های مرکزی و دولت‌ها وارد عمل شوند.

ارزی که ارزش آن به شدت بالا یا پایین باشد می تواند تأثیر منفی بر اقتصاد کشور بگذارد و تجارت و توانایی پرداخت بدهی‌های دولت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. بدین ترتیب دولت یا بانک مرکزی تلاش می‌کنند تا اقداماتی را برای انتقال آن به قیمتی مطلوب‌تر انجام دهند.

نرخ مبادله ارز شناور در مقابل نرخ مبادله ارز ثابت

قیمت ارز را به دو صورت می توان تعیین کرد: نرخ شناور یا نرخ ثابت. همانطور که در بالا ذکر شد، نرخ شناور معمولا توسط بازار آزاد و از طریق عرضه و تقاضا تعیین می شود. بنابراین اگر تقاضا برای ارز زیاد باشد، ارزش آن افزایش می یابد. اگر تقاضا کم باشد، این مسئله باعث کاهش قیمت ارز می شود.

نرخ ثابت یا تثبیت شده توسط دولت و از طریق بانک مرکزی آن تعیین می شود. این نرخ نسبت به یکی دیگر از ارزهای اصلی جهان (مانند دلار آمریکا، یورو یا ین) تعیین می شود. دولت برای حفظ نرخ مبادله ارز خود، ارز خود را در برابر ارزی که به ارزش آن متصل شده است، خرید و فروش خواهد کرد. برخی از کشورهایی که ارزش ارزهای خود را به دلار آمریکا متصل کرده‌اند عبارتند از چین و عربستان سعودی.

پس از فروپاشی نظام برتون وودز بین سال‌های 1968 و 1973، نرخ مبادله ارزهای اکثر اقتصادهای بزرگ جهان آزادانه شناور شدند.

تاریخچه نرخ مبادله ارز شناور از طریق توافقنامه برتون وودز

کنفرانس برتون وودز که استاندارد طلایی را برای ارزها ایجاد کرد در ژوئیه 1944 برگزار شد. در مجموع 44 کشور در این کنفرانس گرد هم آمدند و تمام شرکت کنندگان آن به متفقین در جنگ جهانی دوم محدود می‌شدند. این کنفرانس به تاسیس صندوق بین المللی پول (IMF) و بانک جهانی منجر شد و دستورالعمل هایی را برای نظام نرخ مبادله ارز ثابت تعیین کرد. در این نظام قیمت طلا 35 دلار به ازای هر اونس تعیین شد و کشورهای شرکت کننده ارزش واحد پول خود را به دلار متصل کردند. تعدیل ارزش ارز به میزان مثبت یا منفی یک درصد از نرخ تعیین شده مجاز بود. بدین ترتیب، دلار آمریکا به ارز ذخیره‌ای تبدیل شد که بانک‌های مرکزی به کمک آن مداخلاتی را برای تعدیل یا تثبیت نرخ‌های مبادله ارز انجام می‌دادند.

اولین شکاف بزرگ در این نظام در سال 1967 ظاهر شد، که با هجوم برای برداشت ذخایر طلا و حمله به پوند انگلیس که منجر به کاهش 14.3 درصدی ارزش آن شد همراه بود. رئیس جمهور ریچارد نیکسون در سال 1971 ایالات متحده را از استاندارد طلا خارج کرد.

در اواخر سال 1973، این نظام سقوط کرد و ارزهای کشورها شرکت کننده اجازه پیدا کردند آزادانه تغییر کنند.

تلاش ناموفق برای مداخله در یک ارز

در نظام‌های نرخ مبادله ارز شناور بانک های مرکزی برای تعدیل نرخ ارز، ارزهای محلی خود را خریداری می‌کنند یا می فروشند. این مداخلات ممکن است با هدف تثبیت بازار پرنوسان یا ایجاد تغییر عمده در نرخ مبادله ارز انجام شود. گروه‌هایی از بانک‌های مرکزی، مانند بانک‌های کشورهای G-7 (کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، و ایالات متحده) اغلب با انجام مداخلات هماهنگ برای افزایش تأثیر آن‌ها با یکدیگر همکاری می‌کنند.

این مداخلات اغلب کوتاه مدت هستند و همیشه موفقیت‌آمیز نیستند. یک نمونه برجسته از یک مداخلات ناموفق در سال 1992 و زمانی رخ داد که جرج سوروس سرمایه دار حمله‌ای را به پوند انگلیس رهبری کرد. این ارز در اکتبر 1990 وارد مکانیسم نرخ مبادله ارز اروپایی (ERM) شده بود. این مکانیزم برای محدود کردن نوسانات ارز به عنوان مقدمه‌ای برای معرفی ارز یورو که هنوز در مراحل برنامه ریزی قرار داشت طراحی شده بود. سوروس معتقد بود که پوند با نرخ بسیار بالایی وارد این مکانیزم شده است و حمله ای هماهنگ را به این ارز انجام داد. بانک انگلستان مجبور به کاهش ارزش پول و خروج از مکانیسم نرخ مبادله ارز اروپایی شد. این مداخله ناموفق برای خزانه داری بریتانیا 3.3 میلیارد پوند هزینه در بر داشت. از سوی دیگر سوروس نیز بیش از یک میلیارد دلار درآمد کسب کرد.

بانک های مرکزی همچنین می توانند با افزایش یا کاهش نرخ بهره به طور غیرمستقیم در بازارهای ارز مداخله کنند تا بر جریان ورود و خروج سرمایه سرمایه گذاران به کشور تأثیر بگذارند. از آنجا که تلاش‌های گذشته برای کنترل قیمت‌ها در بازه‌های محدود پیوسته شکست خورده‌اند، بسیاری از کشورها ترجیح می‌دهند نرخ مبادله ارز خود را شناور و آزاد کنند و سپس از ابزارهای اقتصادی برای هدایت حرکت آن در یک جهت یا در جهت دیگر استفاده می‌کنند.