جریان وجوه نقد چیست و انواع آن کدام اند؟

توانایی شرکت برای ارزش‌آفرینی برای سهامداران اساساً با توانایی آن در ایجاد جریان های نقدی مثبت یا به بیان دقیق‌تر، به حداکثر رساندن جریان وجوه نقد آزاد بلند مدت (FCF) تعیین می شود. جریان وجوه نقد آزاد پول نقدی است که پس از کسر مبالغ صرف شده برای مخارج سرمایه ای  (CapEx)  از پول نقدی که شرکت‌ها از عملیات عادی تجاری خود تولید کرده‌اند در دست آن‌ها باقی می‌ماند.

نکات کلیدی

صورت جریان وجوه نقد یکی از صورت‌های مالی است که منابع شرکت و نحوه استفاده آن از وجه نقد را در طول مدت زمان مشخصی گزارش می دهد.

جریان وجوه نقد شرکت‌ها معمولاً به عنوان جریان های نقدی ناشی از عملیات، سرمایه گذاری و تامین مالی طبقه بندی می شود.

روش های مختلفی برای تجزیه و تحلیل جریان وجوه نقد شرکت وجود دارد، از جمله نسبت پوشش هزینه‌های بازپرداخت اصل و فرع وام، جریان وجوه نقد آزاد و جریان وجوه نقد بدون اهرم.

شناخت جریان وجوه نقد

جریان وجوه نقد مقدار وجه نقدی است که به یک شرکت وارد و از آن خارج می شود. کسب و کارها پول حاصل از فروش را به عنوان درآمد به داخل شرکت وارد می‌کنند و این پول را صرف هزینه ها می کنند. آنها همچنین ممکن است از محل بهره، سرمایه گذاری، حق امتیاز و قراردادهای صدور مجوز درآمدی کسب کنند و محصولاتی را به صورت اعتباری بفروشند و انتظار داشته باشند که مبلغ وجه نقد فروش را از مشتریان بدهکار در زمانی بعد در آینده دریافت کنند.

ارزیابی مقادیر، زمان‌بندی و عدم قطعیت جریان‌های نقدی به همراه محل مبدا و مقصد آنها، یکی از مهم‌ترین اهداف گزارش‌گری مالی است. این ارزیابی‌ها برای ارزیابی نقدینگی، انعطاف پذیری و عملکرد مالی کلی شرکت ضروری هستند.

جریان مثبت وجوه نقد نشان می‌دهد که دارایی‌های نقدی شرکت در حال افزایش است که به شرکت اجازه می‌دهد تا تعهدات بدهی خود را پوشش دهد، در کسب‌وکار خود سرمایه‌گذاری مجدد انجام دهد، پول سهامداران را به آن‌ها بازگرداند، هزینه‌ها را پرداخت کند و حائلی در برابر چالش‌های مالی آتی برای خود ایجاد کند. شرکت هایی که انعطاف پذیری مالی قوی دارند می‌توانند از سرمایه گذاری های سودآور استفاده کنند. آنها همچنین با اجتناب از هزینه های ناشی از مشکلات مالی، در شرایط رکود اقتصادی عملکرد بهتری خواهند داشت.

جریان های وجه نقد را می توان با استفاده از صورت جریان وجه نقد تحلیل کرد. صورت جریان وجه نقد یکی از صورت‌های مالی استاندارد است که منابع شرکت و نحوه‌ی استفاده آن از وجه نقد را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد. مدیران شرکت‌ها، تحلیلگران و سرمایه گذاران می توانند از این صورت مالی برای تعیین میزان کارایی عملکرد شرکت در کسب پول نقد برای پرداخت بدهی‌ها و مدیریت مخارج عملیاتی خود استفاده کنند. صورت جریان وجوه نقد یکی از مهم ترین صورت های مالی است که شرکت‌ها به همراه ترازنامه و صورت سود و زیان منتشر می‌کنند.

مهم

جریان وجوه نقد زمانی ممکن است منفی باشد که جریان خروجی وجه نقد بیشتر از جریان ورودی به شرکت باشد.

ملاحظات ویژه

همانطور که در بالا ذکر شد، صورت های مالی شرکت‌ها سه بخش مهم دارند:

ترازنامه که یک تصویر لحظه‌ای یک‌باره از دارایی ها و بدهی های یک شرکت ارائه می دهد.

صورت سود و زیان که نشان دهنده سودآوری کسب و کار در یک دوره معین است.

صورت جریان نقدی که به عنوان دفتر ثبت محاسبات شرکتی عمل می کند و دو صورت دیگر را با یکدیگر تطبیق می دهد. این صورت مالی معاملات نقدی شرکت (ورودی ها و خروجی ها) را در طول یک دوره معین ثبت می کند. این صورت مالی نشان می دهد که آیا تمام درآمدهای ثبت شده در صورت سود و زیان وصول شده است یا خیر.

اما جریان وجوه نقد لزوماً تمام هزینه های شرکت را نشان نمی دهد. علت این است که تمام هزینه هایی که شرکت متحمل می شود بلافاصله پرداخت نمی شوند. اگر چه ممکن است شرکت تعهداتی بدهی داشته باشد، اما هرگونه پرداختی در قبال این بدهی ها تا زمانی انجام معامله به عنوان جریان وجوه نقد ثبت نمی شود.

اولین قلمی که در صورت جریان وجوه نقد باید به آن توجه شود، بخش حد سودآوری است. این بخش احتمالاً به صورت افزایش یا کاهش خالص وجه نقد و معادل‌های وجه نقد (CCE) ثبت می‌شود. حد سودآوری تغییرات کلی وجه نقد شرکت و معادل آن (دارایی هایی که ممکن است بلافاصله به پول نقد تبدیل شوند) را در دوره گذشته گزارش می کند.

برای پیدا کردن افزایش یا کاهش وجوه نقد و معادل‌های وجه نقد بایستی ستون دارایی های جاری در ترازنامه را بررسی کنید. اگر تفاوت بین وجوه نقد و معادل‌های وجه نقد فعلی و سال قبل یا سه ماهه قبل را با یکدیگر مقایسه کنید باید به همان عددی برسید که در سطر نهایی صورت جریان وجوه نقد گزارش شده است.

انواع جریان وجوه نقد

جریان های وجوه نقد حاصل از عملیات(CFO)

جریان وجوه نقد حاصل از عملیات (CFO)یا جریان وجوه نقد عملیاتی، جریان‌های پولی خاصی را که ارتباط مستقیمی با تولید و فروش کالاها در عملیات عادی شرکت دارند نشان می‌دهد. معیار وجوه نقد و معادل‌های وجوه نقد نشان می دهد که آیا شرکت بودجه کافی را برای پرداخت صورت حساب ها یا هزینه های عملیاتی خود در اختیار دارد یا خیر. به عبارت دیگر، برای اینکه شرکت بتواند در بلندمدت از نظر مالی دوام بیاورد، باید جریان‌های ورودی وجوه نقد ناشی از عملیات آن بیشتر از جریان‌های خروجی وجوه نقد باشد.

جریان وجوه نقد عملیاتی با در نظر گرفتن وجه نقد دریافتی از فروش و کسر هزینه های عملیاتی که به صورت نقدی در این دوره پرداخت شده‌اند، محاسبه می شود. جریان وجوه نقد عملیاتی در صورت جریان وجوه نقد شرکت ثبت و به صورت سه ماهه و سالانه گزارش می شود. جریان وجوه نقد عملیاتی نشان می دهد که آیا یک شرکت می تواند جریان وجوه نقد کافی را برای حفظ و گسترش عملیات خود ایجاد کند یا خیر، اما همچنین ممکن است نشان دهد که چه زمانی احتمال دارد شرکت برای گسترش مخارج سرمایه‌ای خود به تامین مالی خارجی نیاز پیدا کند.

توجه داشته باشید که گردش مالی ناشی از عملیات شرکت برای تفکیک میزان فروش از وجه نقد دریافتی مفید است. به عنوان مثال، اگر شرکتی فروش زیادی به یک مشتری خود داشته باشد، درآمد و سود شرکت افزایش می‌یابد. با این حال، اگر در وصول مبلغ فروش از مشتری مشکل وجود داشته باشد این درآمد اضافی لزوماً جریان وجوه نقد را بهبود نمی بخشد.

جریان های نقدی ناشی از سرمایه گذاری (CFI)

جریان وجوه نقد حاصل از سرمایه‌گذاری (CFI) یا جریان وجوه نقد سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد که چه میزان از وجه نقد شرکت از فعالیت‌های مختلف مرتبط با سرمایه‌گذاری در یک دوره خاص تولید یا در این فعالیت‌ها خرج شده است. فعالیت های سرمایه گذاری شامل خرید دارایی های سفته بازی، سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا فروش اوراق بهادار یا دارایی ها می شوند.

منفی شدن جریان وجوه نقد ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ممکن است به دلیل سرمایه‌گذاری مقادیر قابل توجهی از وجه نقد در سلامت بلندمدت شرکت مانند فرآیندهای تحقیق و توسعه (R&D) باشد و همیشه به معنای علامت هشدار نیست.

جریان های وجوه نقد ناشی از تامین مالی (CFF)

جریان های وجوه نقد حاصل از تامین مالی (CFF) یا جریان وجوه نقد تامین مالی، خالص جریان های وجوه نقدی را نشان می دهد که برای تامین مالی شرکت و سرمایه آن استفاده می شوند. فعالیت های تامین مالی شامل معاملات مربوط به صدور اوراق قرضه، سهام و پرداخت سود سهام می شود. جریان وجوه نقد حاصل از فعالیت‌های تامین مالی بینشی را در مورد قدرت مالی شرکت و چگونگی مدیریت ساختار سرمایه آن به سرمایه‌گذاران اعطا می‌کند.

جریان وجوه نقد در مقایسه با سود

برخلاف آنچه که احتمالا تصور می‌کنید، جریان وجوه نقد با سود شرکت یکسان نیست. البته این دو اصطلاح معمولا با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند چرا که بسیار شبیه به هم به نظر می‌رسند. به یاد داشته باشید که جریان وجوه نقد پولی است که به کسب‌وکاری وارد یا از آن خارج می شود.

از سوی دیگر، سود به بیان دقیق‌تر برای اندازه گیری موفقیت مالی یک شرکت یا میزان درآمد کلی آن استفاده می شود. این شاخص مقدار پولی است که پس از پرداخت تمام تعهدات مالی شرکت برای آن باقی می‌ماند. سود هر مبلغی است که پس از کم کردن هزینه های شرکت از درآمدهای آن باقی می ماند.

نحوه تجزیه و تحلیل جریان های وجوه نقد

استفاده از صورت جریان وجوه نقد همراه با سایر صورت‌های مالی ممکن است به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا به معیارها و نسبت‌های مختلفی دست یابند که برای تصمیم‌گیری و ارائه‌ی توصیه‌های آگاهانه استفاده می‌شوند.

نسبت پوشش هزینه پرداخت اصل و فرع وام  (DSCR)

اگر فعالیت‌های عملیاتی شرکت‌ها پول نقد کافی برای حفظ توانمندی مالی آن‌ها را تولید نکنند حتی شرکت‌های سودآور نیز می‌توانند با مشکلات مالی مواجه شوند. این وضعیت ممکن است زمانی روی دهد که سودهای شرکت در حساب های دریافتنی معوق (AR) و موجودی انبار بیش از اندازه گرفتار شوند یا شرکت مبالغ بیش از اندازه‌ای را برای مخارج سرمایه‌ای (CapEx) هزینه کند.

بنابراین سرمایه گذاران و بستانکاران به دنبال ارزیابی این مسئله هستند که آیا شرکت وجوه نقد یا معادل‌های وجه نقد کافی را برای تسویه بدهی های کوتاه مدت در اختیار دارد یا خیر. تحلیلگران برای پی بردن به توانایی مالی شرکت‌ها در زمینه بازپرداخت بدهی‌های جاری خود از محل وجوه نقد ناشی از عملیات، به نسبت پوشش هزینه پرداخت اصل و فرع وام  (DSCR)نگاه می‌کنند.

نسبت پوشش خدمات بدهی = درآمد خالص عملیاتی تقسیم بر تعهدات بدهی کوتاه مدت (یا هزینه بازپرداخت اصل و فرع وام)

بااین‌حال، اطلاعاتی که نقدینگی در اختیار ما قرار می‌دهد محدودیت دارد. شاید شرکتی پول نقد زیادی داشته باشد اما این پول نقد زیاد را با گرو گذاشتن ظرفیت رشد آینده و فروش دارایی های بلندمدت خود یا پذیرش یا افزایش بدهی خود به سطوح ناپایدار کسب کرده باشد.

جریان وجوه نقد آزاد (FCF)

تحلیلگران برای درک سودآوری واقعی یک کسب‌وکار، به جریان وجوه نقد آزاد (FCF) آن نگاه می کنند. جریان وجوه نقد آزاد معیار واقعاً مفیدی برای ارزیابی عملکرد مالی است و روایتی بهتر از درآمد خالص را در مورد وضعیت کسب‌وکار بیان می‌کند زیرا نشان می‌دهد که پس از پرداخت سود سهام، بازخرید سهام یا پرداخت بدهی، چه میزان پول برای گسترش کسب‌وکار یا بازگرداندن سرمایه سهامداران برای شرکت باقی مانده است.

جریان وجوه نقد آزاد = جریان وجوه نقد عملیاتی– مخارج عملیاتی

جریان وجوه نقد آزاد بدون اهرم(UFCF)

جریان وجوه نقد آزاد بدون اهرم (UFCF) برای اندازه گیری جریان وجوه نقد آزاد ناخالص تولید شده توسط یک شرکت استفاده می‌شود. این معیار جریان وجوه نقد شرکت پیش از کسر هزینه‌های پرداخت بهره وام است و میزان وجه نقدی را شرکت پیش از پرداخت تعهدات مالی خود در اختیار دارد نشان می‌دهد. تفاوت بین جریان وجوه نقد آزاد اهرم‌دار و بدون اهرم نشان می دهد که آیا کسب و کار بدهی بیش از اندازه‌ای اخذ کرده است یا با میزان بدهی سالمی کار می کند.

نمونه ای از جریان وجه نقد

در زیر نسخه‌ای از صورت جریان وجوه نقد Walmart  برای سال مالی منتهی به 31 ژانویه 2019 ارائه شده است. همه مبالغ به میلیون‌ها دلار آمریکا می‌باشند.

صورت جریان های وجوه نقد والمارت (2019)

جریان های وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی:

درآمد خالص تلفیقی	7,179
(سود) زیان ناشی از عملیات متوقف شده، خالص از مالیات بر درآمد	–
درآمد حاصل از عملیات مداوم	7,179
تعدیلات انجام شده برای تطبیق درآمد خالص تلفیقی با وجه نقد خالص ناشی از فعالیت های عملیاتی:
(سودها) وزیانهای تحقق نیافته	3,516
(سود) وزیان برای توقف عملیات تجاری	4,850
استهلاک و انقضا	10678
مالیات بر درآمد انتقالی به دوره بعد	499
سایر فعالیت های عملیاتی تغییرات دارایی ها و بدهی های خاص:	1734
حساب‌های دریافتنی، خالص	(368)
حساب های پرداختنی	(1,311)
موجودی انبار	1831
بدهی های تعهدی	183
مالیات بر درآمد انباشته	40
خالص وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی	27753
جریان های نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری:
هزینه‌های پرداخت شده برای دارایی‌ها و تجهیزات	10,344
عواید حاصل از واگذاری اموال و تجهیزات	519
عواید حاصل از واگذاری برخی عملیات	876
هزینه‌های پرداختی برای تملک کسب‌وکار، خالص پول نقد پرداخت شده	(14656)
سایر فعالیت های سرمایه گذاری	431
خالص وجه نقد استفاده شده در فعالیت های سرمایه گذاری	(24036)
جریان های نقدی ناشی از فعالیت های تامین مالی:
تغییر خالص وام های کوتاه مدت	(53)
درآمد حاصل از صدور بدهی بلند مدت	15872
پرداخت بدهی های بلند مدت	(3784)
سود سهام پرداختی	(6102)
خرید سهام شرکت	(7410)
سود پرداختی به صاحبان سهام غیرکنترلی	(431)
سایر فعالیت های تامین مالی	(629)
خالص وجه نقد استفاده شده در فعالیت های تامین مالی	(2537)
تأثیر نرخ ارز بر وجه نقد و معادل نقدی
تأثیر نرخ ارز بر وجه نقد و معادل وجه نقد	(438)
افزایش (کاهش) خالص وجه نقد و معادل وجه نقد	742
وجوه نقد و معادل وجوه نقد در ابتدای سال	7014
وجوه نقد و معادل وجوه نقد در پایان سال	7756

سطر پایانی در صورت جریان وجوه نقد یعنی «وجه نقد و معادل وجوه نقد در پایان سال»، همان «وجه نقد و معادل وجوه نقد» یعنی اولین سطر در ستون دارایی‌های جاری ترازنامه است. اولین عدد در صورت جریان وجوه نقد، «درآمد خالص تلفیقی» همان سطر پایانی صورت سود و زیان یعنی «درآمد حاصل از عملیات مستمر» است.

از آنجا که در صورت جریان وجوه نقد فقط دارایی‌های نقدی به شکل وجوه نقد و معادل‌های آن به حساب آورده می‌شوند، به منظور دستیابی به خالص تغییر وجه نقد به تعدیلاتی در درآمد عملیاتی نیاز دارد. هزینه استهلاک و انقضا در صورت سود و زیان به منظور ارائه تصویری واقعی از کاهش ارزش دارایی ها در طول عمر مفید آنها ظاهر می شود. با این حال، در جریان‌های وجوه نقد عملیاتی فقط معاملاتی در نظر گرفته می‌شوند که میزان وجوه نقد را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بنابراین این تعدیل‌ها معکوس می‌شوند.

تغییر خالص دارایی‌های غیر نقدی مانند حساب‌های دریافتنی و موجودی انبارها نیز از درآمد عملیاتی حذف می‌شوند. به عنوان مثال، 368 میلیون دلار خالص حساب‌های دریافتنی از درآمد عملیاتی کسر می شود. این مقدار نشان می‌دهد که حساب‌های دریافتنی نسبت به سال قبل 368 میلیون دلار افزایش داشته یافته است.

این افزایش درآمد عملیاتی به صورت درآمد اضافی نشان داده می شود، اما وجه نقد آن هنوز تا پایان سال دریافت نشده است. بنابراین، برای نمایش تاثیر خالص فروش بر میزان وجوه نقد افزایش حساب‌های دریافتنی باید معکوس شود. همین فرآیند حذف برای بدهی های جاری انجام می‌شود تا رقم مربوط به جریان وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی به دست بیاید.

سرمایه گذاری در اموال، ماشین آلات و تجهیزات (PP&E) و تملک سایر مشاغل در جریان وجوه نقد ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری لحاظ می‌شوند. درآمدهای حاصل از انتشار اوراق قرضه بلندمدت، بازپرداخت بدهی و سود سهام پرداختی نیز در بخش جریان وجوه نقد حاصل از فعالیت های تامین مالی منظور می شوند.

نکته اصلی این است که جریان وجوه نقد شرکتWalmart  در این دوره مثبت بود (افزایش 742 میلیون دلار). این مسئله نشان می دهد که این شرکت برای مدیریت بدهی های کوتاه مدت و نوسانات آینده، پول نقدی را در کسب‌وکار خود حفظ و به ذخایر خود اضافه کرده است.

جریان های وجوه نقد چه تفاوتی با درآمد دارند؟

اصطلاح درآمد به درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات اشاره دارد. اگر کالایی به صورت اعتباری یا از طریق طرح پرداخت حق اشتراک فروخته شود، ممکن است هم‌چنان مبلغی در ازای آن فروش ها دریافت نشود و درآمد آن‌ها در حساب های دریافتنی ثبت شود. اما این فروش‌ها ورود جریان های وجوه نقد واقعی به شرکت را در آن زمان نشان نمی‌دهد. جریان‌های وجوه نقد همچنین جریان‌های خروجی وجوه نقد را نیز همانند جریان‌های ورودی‌ها دنبال  و آنها را با توجه به منبع یا نوع استفاده از آن‌ها دسته‌بندی می‌کنند.

سه دسته از جریان های وجوه نقد کدامند؟

 سه نوع جریان وجوه نقد عبارتند از: جریان های وجوه نقد عملیاتی، جریان های وجوه نقد ناشی از سرمایه گذاری ها و جریان های وجوه نقد ناشی از تامین مالی.

جریان های وجوه نقد عملیاتی از عملیات عادی کسب و کار از جمله پول دریافتی از فروش و پول پرداختی برای بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) همراه با سایر هزینه های عملیاتی مانند سربار و حقوق کارکنان ایجاد می شود.

جریان های نقدی حاصل از سرمایه گذاری ها شامل پولی است که به منظور سرمایه گذاری برای خرید اوراق بهادار مانند سهام یا اوراق قرضه شرکت های دیگر یا اوراق قرضه خزانه‌داری صرف می شود. جریان های ورودی وجوه نقد این دسته از طریق بهره و سود سهام پرداختی به دارایی ها ایجاد می شود.

جریان های نقدی حاصل از تامین مالی هزینه های جمع‌آوری سرمایه هستند مانند هزینه‌های صدور سهام یا اوراق قرضه ای که شرکت‌ها منتشر می‌کنند یا وام هایی که اخذ می‌کنند.

جریان وجوه نقد آزاد چیست و چرا اهمیت دارد؟

جریان وجوه نقد آزاد، وجه نقدی است که پس از پرداخت هزینه های عملیاتی و مخارج سرمایه‌ای در شرکت باقی می ماند. این وجوه نقد پولی هستند که پس از پرداخت اقلامی مانند حقوق و دستمزد، اجاره بها و مالیات در دست شرکت باقی می مانند. شرکت ها آزادانه می‌توانند از جریان وجوه نقد آزاد به نحو دلخواه خود استفاده کنند.

اطلاع از نحوه محاسبه جریان وجوه نقد آزاد و تجزیه و تحلیل آن در زمینه مدیریت نقدینگی به شرکت‌ها کمک می‌کند و به سرمایه گذاران بینشی از وضعیت مالی شرکت می دهد تا بتوانند تصمیمات سرمایه گذاری بهتری اتخاذ کنند. جریان وجوه نقد آزاد معیار مهمی است زیرا میزان کارایی شرکت در تولید وجه نقد را نشان می‌دهد.

آیا شرکت ها بایستی صورت جریان وجوه نقد خود را گزارش کنند؟

صورت جریان وجوه نقد مکمل ترازنامه و صورت سود و زیان است و از سال 1987 یکی از بخش‌های اجباری ملزومات گزارش‌دهی مالی شرکت‌های سهامی عام هستند.

چرا از نسبت قیمت به جریان وجوه نقد استفاده می شود؟

نسبت قیمت به جریان وجوه نقد (P/CF) یکی از ضرایب سهامی است که ارزش قیمت سهام را نسبت به جریان وجوه نقد عملیاتی هر سهم اندازه‌گیری می‌کند. این نسبت با استفاده از وجوه نقد ناشی عملیاتی محاسبه می‌شود که در آن هزینه های غیر نقدی مانند استهلاک و انقضا به درآمد خالص اضافه می شوند. نسبت قیمت به جریان وجوه نقد به ویژه برای ارزش گذاری سهام شرکت‌هایی مفید است که جریان وجوه نقد مثبتی دارند اما به دلیل هزینه های غیر نقدی زیاد، سودآور بالایی ندارند.