نظام پولی و موافقت نامه برتن وودز چه بود؟

مطابق نظام پولی برتون وودز، طلا مبنای دلار آمریکا در نظر گرفته شده بود و ارزش سایر ارزها به ارزش دلار آمریکا مرتبط شده بود. نظام پولی برتون وودز عملاً در اوایل دهه 1970 یعنی زمانی که رئیس جمهور ریچارد ام. نیکسون اعلام کرد ایالات متحده دیگر طلا را با ارز ایالات متحده مبادله نخواهد کرد به پایان رسید.

توضیح توافق نامه و نظام پولی برتون وودز

در ژوئیه 1944 تقریباً 730 نماینده به نمایندگی از 44 کشور در کنفرانس برتون وودز با هدف اصلی ایجاد نظام کارآمد مبادله ارز خارجی، جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها و ترویج رشد اقتصادی بین‌المللی با یکدیگر ملاقات کردند. این اهداف محور قرارداد و نظام برتون وودز را تشکیل می‌دادند. قرارداد برتون وودز همچنین به تاسیس دو سازمان مهم- صندوق بین المللی پول (IMF) و بانک جهانی- منجر شد. اگرچه نظام پولی برتون وودز در دهه 1970 منحل شد اما هم صندوق بین المللی پول و هم بانک جهانی به عنوان ستون های قوی مبادله ارزهای بین المللی باقی مانده اند.

اگرچه خود کنفرانس برتون وودز تنها در طول سه هفته برگزار شد، اما آماده‌سازی مقدمات آن چندین سال ادامه داشت. طراحان اصلی نظام برتون وودز، اقتصاددان مشهور بریتانیایی جان مینارد کینز و اقتصاددان بین‌المللی ارشد آمریکا در وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، هری دکستر وایت بودند. کینز به ایجاد ک بانک مرکزی قدرتمند جهانی به نام اتحادیه تسویه حساب‌های بین‌المللی و انتشار یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید به نام بانکور امید داشت. طرح وایت به جای ایجاد یک ارز جدید، تاسیس یک صندوق وام دهی متواضعانه‌تر ​​و نقش بزرگ‌تری را برای دلار آمریکا متصور بود. در پایان، طرح تصویب شده برگرفته از هر دو ایده اما بیشتر به سمت طرح وایت متمایل بود.

تنها در سال 1958 نظام پولی برتون وودز کاملاً عملیاتی شد. مفاد این نظام پس از اجرا خواستار پیوند ارزش دلار آمریکا با ارزش طلا بودند. علاوه بر این، ارزش تمام ارزهای دیگر موجود در این نظام به ارزش دلار آمریکا متصل می‌شدند. در نرخ مبادله ارز استفاده شده در آن زمان قیمت هر انس طلا را برابر 35 دلار تعییم شد.

نکات کلیدی

نظام برتون وودز مستلزم پیوند ارزش ارز به دلار آمریکا بود و ارزش دلار آمریکا نیز به نوبه خود به قیمت طلا مرتبط شده بود.

نظام برتون وودز در دهه 1970 فروپاشید، اما از طریق توسعه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، تأثیری پایدار بر مبادلات ارزی و تجارت بین‌المللی ایجاد کرد.

مزایای تثبیت ارز برتون وودز

نظام برتون وودز 44 کشور را در بر می‌گرفت. این کشورها برای کمک به تنظیم و ترویج تجارت بین‌المللی فرامرزی گرد هم آمده بودند. همانند تمام نظام‌های تثبیت ارزش ارز از این نظام نیز مزایایی مانند تثبیت ارز برای تسهیل تجارت کالاها و خدمات و همچنین تامین مالی انتظار می‌رفت.

همه کشورهای نظام برتون وودز با پیوند ثابت ارزش ارز خود به ارزش دلار آمریکا با دامنه‌ی انحرافات تنها 1 درصد موافقت کردند. این کشورها ملزم به پایش و حفظ پیوندهای ارزی خود بودند و عمدتاً با استفاده از ارز خود برای خرید یا فروش دلار آمریکا در صورت نیاز به این هدف دست می‌یافتند. بنابراین، نظام پولی برتون وودز، نوسانات نرخ‌های مبادله ارز بین‌المللی را به حداقل رساند و این مسئله نیز به بهبود روابط تجاری بین‌المللی کمک کرد. ثبات بیشتر در مبادلات ارزی هم‌چنین عاملی برای حمایت موفقیت آمیز از وام ها و کمک های مالی بین المللی بانک جهانی بود.

صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی

قرارداد برتون وودز به ایجاد دو موسسه برتون وودز یعنی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی منجر شد. هر دو مؤسسه به طور رسمی در دسامبر 1945 معرفی شدند و در سطح جهانی نیز به عنوان ستون‌های مهم تأمین مالی سرمایه بین‌المللی و فعالیت‌های تجاری عمل کردند.

هدف صندوق بین المللی پول نظارت بر نرخ مبادله‌ی ارز و شناسایی کشورهایی بود که به حمایت پولی جهانی نیاز داشتند. بانک جهانی که در ابتدا بانک بین المللی بازسازی و توسعه نامیده می شد، برای مدیریت کمک‌های مالی موجود برای کشورهایی که در جنگ جهانی دوم به لحاظ فیزیکی و مالی ویران شده بودند، تأسیس شد. صندوق بین المللی پول در قرن بیست و یکم دارای 190 کشور عضو است و هم‌چنان به حمایت از همکاری های پولی جهانی ادامه می دهد. بانک جهانی نیز در کنار این صندوق و از طریق پرداخت وام و کمک های مالی خود به دولت ها به ترویج این تلاش ها کمک می کند.

فروپاشی سیستم برتون وودز

در سال 1971 رئیس‌جمهورریچارد.نیکسون با نگرانی از اینکه ذخایر طلای ایالات متحده دیگر برای پوشش تعداد دلارهای در گردش کافی نیستند ارزش دلار آمریکا را  در برابر طلا کاهش داد. وی پس از هجوم کشورها برای دریافت ذخایر طلای خود، نظام تبدیل دلار به طلا را به صورت موقت تعلیق کرد.در سال 1973 نظام برتون وودز از بین رفت. پس از آن کشورها آزاد بودند که هرگونه ترتیبات مبادله‌ی ارزی را به جز متصل کردن ارزش آن به قیمت طلا برای پول خود انتخاب کنند. به‌عنوان مثال، آن‌ها می‌توانستند ارزش ارز خود را به ارز کشور دیگر یا سبدی از ارزها متصل کنند، یا صرفا به آن اجازه دهند تا آزادانه شناور باشد و به نیروهای بازاری اجازه دهند تا ارزش ارز آن کشور را نسبت به ارزهای دیگر کشورها تعیین کنند.

قرارداد برتون وودز رویداد مهمی در تاریخ مالی جهان است. دو مؤسسه‌ی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی که قرارداد برتون وودز ایجاد کرد، نقش مهمی در کمک به بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم داشتند. متعاقباً، هر دو مؤسسه همچنان اهداف تاسیس خود را دنبال می‌کنند و در عین ‌حال در حال گذار به خدمت‌رسانی به منافع دولت جهانی در عصر نوین هستند.