قراردادهای آتی اوراق قرضه چیست؟​

قراردادهای آتی قراردادهایی هستند که بین دو طرف منعقد می شوند.  در این قراردادها یکی از طرفین با خرید و طرف دیگر با فروش دارایی پایه‌ای در قیمت از پیش تعیین شده و در تاریخ مشخصی موافقت می کند. در تاریخ تسویه قرارداد آتی، فروشنده موظف است دارایی را به خریدار تحویل دهد. دارایی پایه هر قرارداد آتی ممکن است کالا یا یک ابزار مالی مانند اوراق قرضه باشد.

نکات کلیدی

·      قراردادهای آتی اوراق قرضه قراردادهایی هستند که به دارنده قرارداد حق خرید اوراق قرضه را در تاریخ مشخص و قیمتی که امروز تعیین می‌شود اعطا می‌کنند.

·      قراردادهای آتی اوراق قرضه در بورس قراردادهای آتی معامله می شوند و از طریق شرکت‌های کارگزاری ارائه دهنده معاملات آتی خرید و فروش می شوند.

·      سفته بازان از قراردادهای آتی اوراق قرضه برای شرط‌بندی در مورد قیمت اوراق قرضه استفاده می‌کنند و افرادی که به دنبال پوشش ریسک خود هستند این قراردادها را برای محافظت از دارایی‌های متشکل از اوراق قرضه‌ی خود به کار می‌گیرند.

·      قراردادهای آتی اوراق قرضه به طور غیرمستقیم برای معامله یا پوشش ریسک تغییرات نرخ بهره استفاده می شوند.

قراردادهای آتی اوراق قرضه قراردادهایی هستند که در آن دارایی قابل تحویل اوراق قرضه دولتی یا خزانه داری است. قراردادهای آتی اوراق قرضه توسط بورس‌های اوراق بهادار استانداردسازی می‌شوند و جزء نقدشونده‌ترین محصولات مالی شناخته می‌شوند. بازار نقد به این معنی است که در هر لحظه خریداران و فروشندگان زیادی وجود دارند که جریان آزاد معاملات را بدون تاخیر امکان پذیر می سازد.

قراردادهای آتی اوراق قرضه برای اهداف پوشش ریسک سرمایه‌گذاری، سفته بازی یا آربیتراژگیری استفاده می شوند. پوشش ریسک نوعی سرمایه گذاری در محصولات مالی است که از دارایی‌های سرمایه‌گذار در مقابل ریسک‌های مختلف محافظت می کند. سفته بازی سرمایه گذاری بر روی محصولاتی است که دارای نمایه‌ی پرخطر و پرسود هستند. آربیتراژگیری زمانی رخ می دهد که عدم توازنی در قیمت ها وجود داشته باشد و معامله گران تلاش کنند تا از طریق خرید و فروش همزمان یک دارایی یا اوراق بهادار در دو بازار مختلف به سود برسند.

هنگامی که دو طرف قرارداد آتی اوراق قرضه این قرارداد را در میان خود منعقد می کنند در واقع روی قیمتی توافق می کنند که طرف خریدار بایستی این اوراق را در آن قیمت از فروشنده خریداری کند و فروشنده نیز می‌تواند انتخاب کند که کدام دسته از اوراق قرضه را در چه تاریخی از ماه عرضه‌ی اوراق قرضه تحویل دهد. به عنوان مثال، فرض کنید طرف فروشنده قصد فروش اوراق قرضه خزانه 30 ساله را دارد و باید اوراق خزانه داری را در تاریخ مشخص شده به خریدار تحویل دهد.

قراردادهای آتی اوراق قرضه را می توان تا سررسید نگه داشت و همچنین می توان قبل از سررسید خاتمه داد. اگر طرفی که موقعیت معاملاتی را ایجاد کرده است قبل از سررسید معامله را تسویه کند بسته به ارزش قرارداد آتی در آن زمان و ارزش آن در زمان بازکردن موقعیت معاملاتی سود یا ضرر خواهد کرد.

مکان معامله قراردادهای آتی اوراق قرضه

معاملات آتی اوراق قرضه عمدتاً در هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) که بخشی از بورس کالای شیکاگو (CME) است انجام می شوند. این قراردادها معمولاً هر سه ماه یکبار منقضی می شوند: مارس، ژوئن، سپتامبر و دسامبر. نمونه هایی از دارایی های پایه‌ی معاملات آتی اوراق قرضه عبارتند از:

• اسناد خزانه 13 هفته ای (اسناد دولتی)
• اسناد خرانه‌داری )اسنادخزانه 2، 3، 5 و 10 ساله)

اوراق قرضه خزانه داری کلاسیک و فوق العاده

کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) وظیفه‌ی نظارت بر معاملات قراردادهای آتی اوراق قرضه را برعهده دارد. وظایف این کمیسیون عبارتند از حصول اطمینان از وجود شیوه های تجارت منصفانه، برابری و ثبات در بازارها و همچنین جلوگیری از تقلب.

سفته بازی با قراردادهای آتی اوراق قرضه

قراردادهای آتی اوراق قرضه به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا بر روی تغییرات قیمت اوراق بهادار سفته‌بازی کنند و قیمتی را برای یک دوره معین آتی برای خود قفل کند. اگر معامله‌گری یک قرارداد آتی اوراق قرضه بخرد و قیمت اوراق افزایش یابد و در زمان انقضا قیمت این اوراق قرضه افزایش پیدا کرده باشد و در قیمتی بالاتر از قیمت قرارداد بسته شود، معامله‌گر سود خواهد کرد. در آن مرحله، معامله‌گر می‌تواند اوراق قرضه را تحویل بگیرد یا معامله خرید را با معامله فروش تسویه کند که در این حالت مابه التفاوت خالص بین قیمت‌های بین خرید و فروش به صورت نقدی تسویه می‌شود.

در مقابل، این معامله گر می تواند قرارداد آتی اوراق قرضه را بفروشد و انتظار داشته باشد که قیمت اوراق تا تاریخ انقضا کاهش یابد. در این حالت نیز قبل از انقضای قرارداد با یک معامله جبرانی می توان این معامله را تسویه کرد و خالص سود و زیان از حساب معامله‌گر تسویه شود.

 قراردادهای آتی اوراق قرضه از ظرفیت سودآوری قابل توجهی برخوردارند زیرا قیمت اوراق قرضه ممکن است در طول زمان به دلیل عوامل مختلفی مانند تغییر نرخ بهره، تقاضای بازار برای اوراق قرضه و شرایط اقتصادی نوسانات زیادی داشته باشد. با این حال، نوسانات قیمت در قیمت اوراق قرضه ممکن است همانند شمشیر دولبه نیز عمل کند و به از دست رفتن بخش قابل توجهی از سرمایه‌ی معامله‌گران منجر شود.

قراردادهای اوراق قرضه و بودجه احتیاطی (مارجین)

بسیاری از قراردادهای آتی از طریق بودجه احتیاطی معامله می شوند، به این معنی که سرمایه گذار تنها باید درصد کمی از ارزش کل مبلغ قرارداد آتی را به حساب کارگزاری واریز کند. به عبارت دیگر، بازارهای آتی معمولاً از اهرم بالایی استفاده می کنند و معامله گر در هنگام ورود به معامله نیازی به ارائه‌ی 100 درصد مبلغ قرارداد ندارد.

 کارگزاران به ارائه بودجه احتیاطی یا مارجین نیاز دارند و اگرچه خود کارگزاری‌ها حداقل بودجه احتیاطی لازم را تعیین می کنند اما مبلغ این بودجه احتیاطی بسته به سیاست های کارگزاری، نوع اوراق قرضه و اعتبار معامله گر تغییر می‌کند. با این حال، اگر ارزش معاملات آتی اوراق به اندازه کافی کاهش یابد ممکن است کارگزار اخطاریه کسر سرمایه به معامله‌گر ارسال کند که به معنای تقاضا برای سپرده گذاری بیشتر یا تسویه معاملات است. در صورت عدم واریز وجوه، کارگزار می تواند موقعیت معاملاتی را نقد یا تسویه کند.

مهم

قبل از معاملات آتی با مفاهیم اهرم (معامله با استفاده از بودجه احتیاطی) آشنایی پیدا کنید. شرکت کارگزاری شما اطلاعاتی در مورد نیازهای حداقل بودجه احتیاطی لازم را در وب سایت خود ارائه می‌کند.

ریسک معاملات قراردادهای آتی اوراق قرضه برای خریداران یا فروشندگان اوراق قرضه به طور بالقوه نامحدود است. این ریسک ها تغییر شدید قیمت اوراق قرضه پایه را بین تاریخ اجرا و تاریخ توافق اولیه شامل می‌شوند. همچنین، اهرم استفاده شده در معاملات مارجینی ممکن است زیان معاملات قرادادهای آتی اوراق را تشدید کند.

تحویل با قراردادهای آتی اوراق قرضه

همانطور که قبلا ذکر شد، فروشنده قراردادهای آتی اوراق قرضه می تواند انتخاب کند که کدام اوراق قرضه را به طرف مقابل خریدار تحویل دهد. اوراقی که معمولاً تحویل داده می‌شوند، ارزان‌ترین اوراق قابل تحویل (CTD) نامیده می‌شوند که در آخرین روز ماه تحویل به خریداران ارائه می‌شوند. ارزانترین اوراق قابل تحویل در واقع ارزان‌ترین اوراق بهاداری هستند که امکان برآورده کردن شرایط قرارداد آتی را فراهم می‌کنند. استفاده از ارزان‌ترین اوراق قابل تحویل در معاملات قرادادهای آتی اوراق خزانه داری رایج است زیرا هریک از اوراق خزانه داری را تا زمانی که در محدوده سررسید مشخصی باشد و بازده یا نرخ بهره خاصی داشته باشد را می توان برای تحویل استفاده اوراق قرضه استفاده کرد.

واقعیت سریع

معامله‌گران آتی معمولاً موقعیت‌های معاملاتی خود را بسیار زودتر از زمان تحویل می‌بندند و در واقع، بسیاری از کارگزاران قراردادهای آتی از مشتریان خود می‌خواهند که موقعیت‌های خود را قبل از انقضای قرارداد آتی تسویه کنند (یا به ماه‌های بعد انتقال دهند).

ضریب تبدیل اوراق قرضه

اوراق قرضه قابل تحویل از طریق نظامی از ضرایب تبدیل که بر اساس قوانین بورس محاسبه می شوند، استانداردسازی می شوند. ضریب تبدیل برای یکسان سازی تفاوت نرخ بهره اوراق و بهره معوق همه اوراق قابل تحویل استفاده می شود. بهره معوق سودی است که به اوراق قرضه تعلق گرفته اما هم‌چنان پرداخت نشده است.

اگر در یک قرارداد مشخص شود که اوراق قرضه دارای نرخ بهره فرضی 6 درصد هستند، ضریب تبدیل به صورت زیر خواهد بود:

کمتر از یک برای اوراق قرضه با بهره کمتر از 6٪

بیشتر از یک برای اوراق قرضه با بهره بالاتر از 6٪

کارگزاری قبل از انجام معامله یک قرارداد ضریب تبدیل هر اوراق را اعلام می کند. به عنوان مثال، ضریب تبدیل 0.8112 به این معنی است که ارزش اوراق قرضه تقریباً 81٪ از ارزش اوراق بهاداری با نرخ بهره 6٪ است.

قیمت قراردادهای آتی اوراق قرضه در تاریخ انقضا را می توان به صورت زیر محاسبه کرد:

قیمت = (قیمت قرارداد آتی اوراق x ضریب تبدیل) + سود معوق

حاصلضرب ضریب تبدیل و قیمت قرارداد آتی اوراق، قیمت آتی موجود در بازار آتی است.

مدیریت موقعیت‌های معاملاتی قراردادهای آتی اوراق قرضه

هر روز، قبل از انقضای قراردادها موقعیت های خرید (خرید) و فروش (فروش) موجود در حساب های معامله گران برحسب ارزش بازاری تعدیل یا با نرخ های جاری بازار تنظیم می شوند. زمانی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، قیمت اوراق کاهش می‌یابد زیرا اوراق قرضه فعلی که نرخ بهره ثابت دارند در شرایط نرخ‌های بهره‌ی افزایشی جذابیت کمتری دارند.

برعکس، اگر نرخ بهره کاهش یابد قیمت اوراق افزایش می یابد زیرا سرمایه گذاران با شتاب به خرید اوراق موجود با نرخ ثابت که نرخ های جذاب‌تری دارند روی می‌آورند.

به عنوان مثال، فرض کنید در روز اول معامله‌گری قرارداد آتی اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده وارد این معامله می‌شود. اگر نرخ بهره در روز دوم افزایش یابد ارزش اوراق قرضه خزانه‌داری کاهش می یابد. بدین ترتیب حساب مارجینی خریدار این قرارداد آتی برای انعکاس زیان بدهکار می شود. در عین حال، سود حاصل از حرکت قیمت به حساب معامله گر فروشنده واریز می شود.

در مقابل، اگر نرخ بهره کاهش یابد، قیمت اوراق افزایش می‌یابد و سود به حساب معامله‌گر خریدار واریز می‌شود و حساب فروشنده بدهکار خواهد شد.

مزایا

·      معامله گران می توانند بر روی حرکت قیمت اوراق قرضه برای تاریخ تسویه آتی سفته‌بازی کنند.

·      قیمت اوراق قرضه ممکن است نوسانات شدیدی داشته باشد و به معامله گران اجازه دهد تا سود قابل توجهی کسب کنند.

·      معامله گران در ابتدا تنها باید درصد کمی از ارزش کل قراردادهای آتی را به میان بگذارند.

معایب

·      خطر زیان بزرگ به دلیل استفاده از مارجین یا بودجه احتیاطی و نوسانات قیمت اوراق قرضه وجود دارد.

·      اگر زیان قرارداد آتی از وجوهی که معامله‌گران در سپرده نزد کارگزار نگهداری می‌کنند بیشتر شود، معامله گران در معرض خطر از دست دادن سرمایه‌ی خود قرار می‌گیرند.

·      معاملات مارجینی نیز همان طور که وام هم سود را چندین برابر می‌کنند و هم ممکن است زیان معامله‌گران را تشدید کنند.

نمونه دنیای واقعی معاملات قرادادهای آتی اوراق قرضه

 معامله گری تصمیم می گیرد قرارداد آتی اوراق پنج ساله خزانه داری را بخرد که ارزش اسمی آن 100000 دلار است به این معنی که 100000 دلار در انقضا پرداخت می شود. سرمایه گذار با استفاده از مارجین خرید می کند و 10000 دلار را برای تسهیل معامله در حساب کارگزاری سپرده گذاری می کند.

 قیمت اوراق قرضه خزانه‌داری 99 دلار است که  معادل موقعیت معاملاتی قراردادهای آتی به ارزش 99000 دلار می‌شود. طی چند ماه آینده، اقتصاد بهبود می یابد و نرخ بهره شروع به افزایش می کند و ارزش اوراق را پایین می آورد.

سود یا زیان = تعدادقرارداد * تغییرقیمت * 1000 دلار

با استفاده از فرمول بالا می توانیم سود یا زیان را محاسبه کنیم. فرض کنید در تاریخ انقضا، قیمت اوراق قرضه خزانه‌داری 98 دلار یا موقعیت معاملاتی به ارزش 98000 دلار معامله می شود. معامله گر 1000 دلار ضرر می‌کند. مابه التفاوت خالص به صورت نقدی تسویه می شود، یعنی معامله اصلی (خرید) و فروش از طریق حساب سرمایه گذار در کارگزاری تسویه می شوند.