هجوم بانکی چیست و چگونه می توان از آن جلوگیری کرد؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، هجوم بانکی زمانی اتفاق می‌افتد که گروه‌های بزرگی از سپرده‌گذاران به دلیل ترس از ورشکستگی موسسه‌ی مالی، پول خود را به طور همزمان از بانک‌ها خارج می‌کنند.

• هرچه افراد بیشتری پول خود را برداشت کنند بانک ها مجبور به استفاده‌ی بیشتر از ذخایر نقدی خود خواهند شد که در نهایت به نکول بانک منجر می‌شود.

• هجوم بانکی در طول تاریخ از جمله در دوران رکود بزرگ و بحران مالی 2008-09 رخ داده است.

• شرکت بیمه سپرده فدرال در سال 1933 در پاسخ به هجوم بانکی تأسیس شد.

• هجوم بانکی خاموش زمانی اتفاق می‌افتد که وجوه به جای برداشت حضوری از طریق انتقالات الکترونیکی از بانک‌ها خارج می‌شوند.

شناخت هجوم بانکی

هجوم بانکی زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد زیادی از افراد به دلیل ترس از تمام شدن منابع مالی موسسات به برداشت پول خود از بانک‌ها روی می‌آورند. هجوم بانکی معمولاً به جای ورشکستگی واقعی بانک از نتیجه وحشت افراد ناشی می‌شود. هجوم بانکی ناشی از ترس که بانک را به سمت ورشکستگی واقعی سوق می دهد، نمونه ای کلاسیک از یک پیشگویی خود محقق کننده است. هرچه افراد به برداشت پول خود از بانک ادامه دهند بانک عملا در معرض خطر نکول قرار می‌گیرد. بنابراین پدیده‌ای که از وحشت عمومی ناشی می‌شود ممکن است در نهایت به نکول واقعی تبدیل شود.

علت این است که اکثر بانک ها پول نقد چندان زیادی را در شعب خود نگهداری نمی‌کنند. در واقع، در اکثر مؤسسات مالی محدودیتی برای میزان پولی که می‌توانند روزانه در گاوصندوق خود ذخیره کنند وجود دارد. این محدودیت ها بر اساس نیاز و به دلایل امنیتی تعیین می شوند. بانک فدرال رزرو همچنین سقفی را برای نگهداری داخلی وجوه نقد برای مؤسسات مالی تعیین می کند. پولی که موسسات مالی در حساب‌های خود دارند برای وام دادن به دیگران استفاده می شود یا سرمایه گذاری در ابزارهای سرمایه گذاری مختلف استفاده می شود.

از آنجا که بانک‌ها معمولاً تنها درصد کمی از سپرده‌ها را به عنوان پول نقد نزد خود نگهداری می‌کنند، باید برای تامین تقاضای برداشت مشتریان ذخیره نقدی خود را افزایش دهند. یکی از روش‌هایی که بانک‌ها برای افزایش ذخایر نقدی خود استفاده می‌کند، فروش دارایی‌های بانک است – که گاهی اوقات این دارایی‌ها را در قیمت‌های بسیار پایین‌تر از زمانی که مجبور به فروش سریع آن‌ها نیستند به فروش می‌رسانند .

زیان های ناشی از فروش دارایی ها به قیمت های پایین تر می تواند باعث ورشکستگی بانک شود. هراس بانکی زمانی اتفاق می‌افتد که چندین بانک به طور هم‌زمان با هجوم بانکی مواجه می‌شوند.

تاریخچه هجوم بانکی

تاریخچه هجوم بانکی به اوایل ظهور پدیده‌ی بانکداری بازمی‌گردد، زمانی که زرگران اروپایی در قرون 15 و 16 رسیدهای کاغذی قابل تبدیل به طلا بیشتر از میزان ذخیره‌ی طلای خود صادر می‌کردند. این وضعیت نمونه اولیه بانکداری ذخیره جزئی بود که در آن بانکداران می توانستند بیشتر از طلایی که در انبار خود داشتند اسکناس های کاغذی قابل تبدیل به طلا صادر کنند.

این مفهوم امکان‌پذیر بود زیرا زرگرها (و بانکداران مدرن تر) می دانستند که در هر روز، تنها درصد کمی از طلای موجود در انبار آن‌ها برای بازخرید مطالبه می شود. با این حال، اگر سپرده گذاران به طور ناگهانی سپرده‌های طلای خود را به یکباره مطالبه می‌کردند ممکن بود فاجعه به بار بیاید – و این وضعیت در واکنش به برداشت ضعیف یا آشفتگی سیاسی چندین بار در طول تاریخ اتفاق افتاده است.

در تاریخ مدرن، هجوم بانکی اغلب در دوران رکود بزرگ روی داده است. در پی سقوط بازار سهام در سال 1929، سپرده گذاران آمریکایی دچار وحشت شدند و به نگهداری پول نقد فیزیکی پناه آوردند. اولین ورشکستگی بانکی به دلیل برداشت انبوه در سال 1930 در تنسی رخ داد.

با این حال، این حادثه‌ی به ظاهر جزئی و منفرد به رشته‌ای از هجوم‌های بانکی در سراسر جنوب و سپس در کل کشور ایالات متحده منجر شد زیرا مردم از آنچه که اتفاق افتاده بود مطلع شده بودند و به دنبال برداشت سپرده‌های بانکی خود پیش از از دست دادن آن‌ها بودند. یعنی یکی از رفتارهای گله ای که فقط از طریق یک چرخه بازخورد منفی رویداد هجوم‌های بانکی بیشتر را سرعت می‌بخشد.

شایعاتی مبنی بر اینکه بانک ها از پس دادن پول نقد مشتریان خودداری می‌کنند به تدریج در سراسر کشور پراکنده شدند که به وحشت و نگرانی بیشتر عموم دامن می‌زدند. در دسامبر 1930، یک فرد نیویورکی که بانک ایالات متحده به او توصیه کرده بود از فروش سهام خاصی خودداری کند، شعبه را ترک کرد و بلافاصله به مردم گفت که بانک نمی‌خواهد یا نمی‌تواند سهام او را بفروشد. هزاران نفر از مشتریان این بانک که گفته‌ی این شخص را به عنوان نشانه‌ای از ورشکستگی بانک تصور می‌کردند در مقابل این بانک صف کشیدند و در عرض چند ساعت بیش از 2 میلیون دلار از بانک برداشت کردند.

رشته‌ای از هجوم‌های بانکی متوالی که در اوایل دهه 1930 رخ داد نشان دهنده‌ی نوعی تاثیر دومینویی بود زیرا اخبار ورشکستگی یک بانک مشتریان بانک های مجاور را به وحشت می‌انداخت و آنها را به برداشت پول خود وادار می‌کرد، به طوری که ورشکستگی یک بانک در نشویل منجر به هجوم بانکی متعدد در سراسر جنوب شرقی این کشور شد.

دولت ایالات متحده در پاسخ به هجوم‌های بانکی دهه 1930 چند مکانیسم نظارتی مختلف را برای جلوگیری از تکرار این اتفاق ایجاد کرد که از این میان می‌توان به تأسیس شرکت بیمه سپرده فدرال (FDIC) که امروزه سپرده گذاران را تا سقف 250000 دلار در هر موسسه بانکی بیمه می کند اشاره کرد.

بحران مالی 2009-2008 مجدداً با برخی هجوم‌های بانکی قابل توجه مواجه شد. در 25 سپتامبر 2008، موسسه‌ی واشنگتن میوچال (WaMu) ششمین موسسه مالی بزرگ آمریکا در آن زمان، توسط اداره نظارت بر موسسات پس‌اندازی در ایالات متحده تعطیل شد. در طی روزهای بعد سپرده‌گذاران بیش از 16.7 میلیارد دلار را از حساب‌های خود برداشت کرده بودند و این مسئله باعث شده بود تا بانک مربوطه با کمبود منابع نقدی کوتاه‌مدت مواجه شود.

روز بعد، بانک Wachovia نیز به دلایل مشابه تعطیل شد چرا که سپرده گذاران در یک دوره دو هفته ای پس از گزارش نتایج درآمد منفی توسط این بانک در اوایل آن سه ماهه بیش از 15 میلیارد دلار را از حساب‌های خود برداشت کردند. بیشتر برداشت‌ها از بانک واچویا به حساب‌های تجاری با موجودی بالاتر از سقف 100000 دلار بیمه شده توسط شرکت بیمه سپرده فدرال (FDIC) ارتباط داشت که موجودی این حساب‌ها را به زیر آستانه بیمه شده توسط شرکت بیمه سپرده فدرال کاهش می داد.

با این حال، توجه داشته باشید که ورشکستگی بانک‌های سرمایه‌گذاری بزرگی مانند Lehman Brothers، AIG و Bear Stearns نتیجه هجوم سپرده‌گذاران به بانک نبود بلکه از بحران اعتباری و نقدینگی مربوط به مشتقات و اوراق بهادار با پشتوانه دارایی ناشی می‌شد.

جلوگیری از هجوم بانکی

دولت ها در واکنش به آشفتگی های دهه 1930 گام های متعددی را برای کاهش ریسک بانک ها در آینده برداشتند. شاید بزرگ‌ترین اقدام آنها ایجاد ذخایر الزامی بود که بانک‌ها را موظف می‌کند درصد معینی از کل سپرده‌ها را به‌عنوان پول نقد نگهداری کنند.

علاوه بر این، کنگره ایالات متحده در سال 1933 شرکت بیمه سپرده فدرال را تأسیس کرد. این سازمان که در پاسخ به ورشکستگی های بانکی متعددی که در سال های قبل اتفاق افتاده بود ایجاد شد، سپرده های بانکی را بیمه می کند. ماموریت این سازمان حفظ ثبات و اعتماد عمومی به سیستم مالی ایالات متحده است.

بااین‌حال، در برخی موارد بانک‌ها در صورت مواجهه با تهدید هجوم بانکی باید رویکردی پیشگیرانه‌تری را اتخاذ کنند. در اینجا به برخی از روش‌های احتمالی انجام این کار اشاره می‌کنیم.

1. سرعت هجوم بانکی را کاهش دهید. اگر بانک‌ها با خطر هجوم بانکی مواجه شوند، ممکن است تصمیم بگیرند برای مدتی کسب‌وکار خود را تعطیل کنند. انجام این کار از صف کشیدن افراد در مقابل بانک برای برداشت پول خود جلوگیری می‌کند. فرانکلین دی. روزولت در سال 1933 و پس از به قدرت رسیدن این کار را انجام داد. او بانک‌ها را تعطیل و خواستار بازرسی بانک‌ها برای اطمینان از توانایی مالی آن‌ها برای پرداخت بدهی خود شد تا بانک‌ها بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.

2. وام بگیرید. اگر بانک ها ذخایر نقدی کافی نداشته باشند، ممکن است از مؤسسات دیگر وام بگیرند. وام های کلان ممکن است مانع از ورشکستگی آنها شوند.

3. سپرده ها را بیمه کنید. وقتی مردم بدانند که سپرده هایشان توسط دولت بیمه شده است، معمولا ترس آنها فروکش می کند. این وضعیت از زمان تاسیس شرکت بیمه سپرده‌ی فدرال در که ایالات متحده صادق بوده است.

مهم:

بانک‌های مرکزی معمولاً در طی بحران‌هایی مانند هجوم بانکی به عنوان آخرین راه‌حل برای اعطای وام به بانک‌های منفرد عمل می‌کنند.

هجوم بانکی در مقابل هجوم بانکی خاموش

هجوم بانکی معمولاً به صورت صف‌های طولانی مشتریان بانکی به تصویر کشیده می شود که با اضطراب منتظر نوبت خود هستند تا به سمت پیشخوان متصدی بانک بروند و خواستار بسته شدن حساب های خود شوند. امروزه زمانی که هجوم بانکی روی می‌دهد، نیازی به تشکیل صف‌های طولانی نیست. اصطلاح هجوم بانکی خاموش زمانی است که سپرده گذاران وجوه خود را به صورت الکترونیکی، در حجم زیاد و بدون ورود فیزیکی به بانک برداشت می کنند. هجوم‌های بانکی خاموش مشابه هجوم‌های بانکی عادی هستند با این تفاوت که وجوه از طریق حواله‌های ACH، انتقالات بین‌بانکی و سایر روش‌هایی که نیازی به برداشت فیزیکی وجه نقد ندارند، برداشت می‌شوند.

این فناوری‌های جدید از برخی جهات چشم‌انداز هجوم بانکی را از منظر بانک‌ها حتی خطرناک‌تر می‌سازند. بسیاری از موانع متعارفی که به کاهش سرعت هجوم بانکی کمک می‌کردند – مانند لزوم انتظار مشتریان در صف‌های طولانی برای برداشت وجوه خود – دیگر قابل اجرا نیستند. به طور مشابه، امروزه مشتریان نیازی به صبر کردن برای ثبت سفارش خود در ساعات کاری بانک ندارند. آنها می توانند به صورت آنلاین سفارشات خود را صادر کنند و این سفارشات پس از باز شدن بانک پردازش می شود.

از سوی دیگر، این تسهیلات مدرن ممکن است به نفع بانک‌ها باشد، زیرا وقوع هجوم بانکی را برای ناظران خارجی کمتر قابل مشاهده می‌سازد. هر سپرده‌گذاری که مشاهده کند سپرده‌گذاران دیگر در مقابل بانک صف کشیده‌اند ممکن است تمایل بیشتری برای پیوستن به آن‌ها و برداشت وجوه خود پیدا کند. با درخواست‌های برداشت الکترونیکی ممکن است علائم هجوم بانکی سخت‌تر قابل مشاهده باشند.

سوالات متداول هجوم بانکی

منظور از هجوم بانکی چیست؟

هنگامی که مردم به معنای واقعی کلمه با سرعت هر چه بیشتر به سمت بانک خود می دوند تا وجوه خود را از ترس ورشکستگی بانک برداشت کنند منشا پیدایش این اصطلاح بوده است. هنگامی که این کار به طور همزمان توسط تعداد زیادی از سپرده گذاران انجام شود، ممکن است (به دلیل روش بانکداری ذخیره جزئی) ذخایر نقدی بانک برای پرداخت به مشتریان تمام شود و متعاقباً به ورشکستگی بانک منجر شود.

آخرین هجوم بانکی چه زمانی روی داده است؟

آخرین هجوم بانکی در مه 2019 رخ داد یعنی زمانی که شایعات نادرستی در رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان منتشر شد که MetroBank مستقر در بریتانیا تلاش می‌کند اموال و وجوهی که مشتریان در صندوق‌های امانات این بانک نگهداری می‌کنند مصادره کند. در نتیجه، مشتریان MetroBank به مطالبه‌ی پول خود روی آوردند. با انتشار عکس‌هایی در توییتر که نشان می‌دادند مشتریان برای دسترسی به حساب‌هایشان در صف ایستاده‌اند، وحشت عمومی به تدریج گسترش پیدا کرد.

چرا هجوم بانکی بد است؟

هجوم بانکی حلقه‌های بازخورد منفی ایجاد می‌کنند که ممکن است به ورشکستگی بانک‌ها منجر شوند و بحران مالی ساختاری‌تری را ایجاد کنند. از آنجا که ممکن است بانک‌ها مثلا تنها 10 درصد از وجه نقدی کل سپرده‌های خود را در اختیار داشته باشد، اگر مثلاً 20 درصد از مشتریان پول خود را پس بگیرند، بانک صرفا ذخیره نقدی کافی را برای بازگرداندن وجوه سپرده‌گذاران خود نخواهد داشت. با این حال، اگر سرعت برداشت‌ها کاهش پیدا کند و در طول زمان پخش شود، بانک احتمالاً می‌تواند پول نقد مورد نیاز را تامین کند.

آیا امروزه هجوم بانکی امکان پذیر است؟

در حالی که اکنون مکانیسم‌های نظارتی متعددی برای کاهش هجوم بانکی وجود دارد، هجوم بانکی خاموش که به واسطه‌ی نقل و انتقالات الکترونیکی انجام می‌شود احتمال رویداد هجوم بانکی را هم‌چنان باقی می‌گذارد.