لابی صاحبان پتروشیمی برای کاهش قیمت خوراک
۱۴۰۱ سالی جنجالی برای پتروشیمی های کشور بود که با پیروزی صاحبان پتروشیمی ها پایان یافت. سالی که مدیران آن با جنجال و لابی های سیاسی توانستند بند مربوط به افزایش قیمت خوراک پتروشیمی ها در لایحه بودجه ۱۴۰۲ را حذف کنند.
اقتصاد آنلاین-نجمه جمشیدی؛ پتروشیمی سومین صنعت پول‌ساز و با ارزش جهان است. بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت برای جلوگیری از خامفروشی و رشد اقتصادی به سمت و سوی توسعه صنایع پتروشیمی حرکت کرده‌اند. اما در ایران ماجرا متفاوت است؛ پتروشیمی‌ها همچنان خامفروشی می‌کنند و در سایه این خامفروشی با لابی‌های سیاسی، تخفیف‌های بالایی نیز در قیمت خوراک دریافت می‌کنند. نکته قابل توجه اینجاست که باوجود همه این امتیازها حال صنعت پتروشیمی در ایران ناخوش است.
حذف افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها
دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نرخ خوراک صنایع پتروشیمی را ۷ هزار تومان در نظر گرفته بود اما با جنجال رسانه‌ای که پتروشیمی‌ها به راه انداختند، توانستند این بند از لایحه بودجه را حذف و قیمت خوراک را گران نکنند. سال‌هاست مدیران پتروشیمی‌ها با دولتی‌ها بر سر تعرفه خوراک پتروشیمی‌ها به ویژه خوراک گازی مجادله دارند. در این کشمکش طرح‌های توسعه‌ای همانند تکمیل زنجیره ارزش و مبتنی بر ظرفیت‌های موجود به وادی فراموشی سپرده شده است.
جنجال بر سر تعرفه خوراک پتروشمی‌ها
خوراک گازی پتروشیمی‌ها به کلاف سردرگمی برای صنعت نفت تبدیل شده است. دولت مدعی است که خوراک گازی را با ۵۰ درصد تخفیف به پتروشیمی‌ها ارائه می‌دهد درحالی‌که می‌تواند آن را به بهای بیشتری صادر کند. براساس آمار درحال حاضر گاز حدود ۳۵ سنت صادر می‌شود اما همین گاز به شرکت‌های پتروشیمی حدود ۱۸ سنت فروخته می‌شود. اما مدیران پتروشیمی‌ها نظر دیگری در این‌باره دارند، آنها گلایه‌مند هستند که گاز را گران‌تر از همه‌ی دنیا می‌خرند.
مهم‌ترین مناقشه مدیران پتروشیمی با وزارت نفت، تعرفه خوراک پتروشیمی است. مدیران پتروشیمی‌ها قیمت‌گذاری براساس هاب اروپا را قبول ندارند و به گفته احمد مهدوی ابهری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی‌ها، هیچگاه صورت جلسه‌ی تعرفه خوراک پتروشیمی‌ها در وزارت نفت را امضا نکرده‌اند و مخالف آن هستند. براساس این تعرفه قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها براساس چندین هاب انرژی در دنیا محاسبه می‌شود. به گفته مهدوی ابهری، مقایسه ایران با هاب اروپا اشتباه است چراکه اروپا واردکننده انرژی است و ایران به‌عنوان تولیدکننده انرژی نمی‌تواند خود را با آنها مقایسه کنند. اما قیمت‌گذاری براساس هاب آمریکا و کانادا را پذیرفته‌اند چراکه آنها کشورهای تولیدکننده انرژی هستند.
رانت‌ها اجازه تکمیل زنجیره ارزش را نمی‌دهند
نکته قابل توجه اینجاست که مدیران پتروشیمی به افزایش قیمت خوراک معترض هستند اما هیچگاه از عدم توسعه زنجیره ارزش سخن نمی‌گویند. سال‌هاست طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش در پتروشیمی‌ها خاک می‌خورد و عزم جدی برای اجرای آن وجود ندارد. به باور برخی از کارشناسان به‌دلیل سودآوری محصولات پتروشیمی که درحال حاضر در ایران تولید می‌شوند، مدیران پتروشیمی‌ها تمایلی به تکمیل زنجیره ارزش ندارد. البته برخی نیز معتقدند که رانت‌هایی که در فروش محصولات پتروشیمی کشور وجود دارد، هیچگاه اجازه توسعه به این صنعت را نمی‌دهد چراکه توسعه زنجیره ارزش برای آنها سود کمتری خواهد داشت. امروزه بیش از ۳۰۰ محصول پتروشیمی در دنیا وجود دارد که سهم ایران از این سبد محصولات تنها ۳۷ محصول است. آماری که گواه روشنی بر فاجعه توسعه‌نیافتگی صنعت پتروشیمی کشور است.
متانول‌سازهای زیان‌ده
سالی که گذشت، متانول‌سازها صدر اخبار پتروشیمی کشور بودند، متانول‌سازهایی که زیان‌ده بودند اما خوراک ارزان قیمت دریافت می‌کردند. شاید جالب باشد بدانید که متانول محصول نیمه‌خام به شمار می‌رود و مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود. اگر در این سال‌ها زنجیره ارزش متانول توسعه یافته بود، شاهد صادرات محصولی نیمه‌خام آن هم زیان‌ده نبودیم. در ازای آن محصولاتی از متانول تولید می‌شد که ارزش افزوده بسیاری برای کشور و سود بالایی برای پتروشیمی‌ها داشت و تراژدی متانول‌سازهای زیان‌ده پایان می‌یافت. در این میان توسعه طرح‌های پتروپالایشی به‌جای پتروشیمی‌ها می‌تواند در کنار توسعه و تکمیل زنجیره ارزش یک راهکار برای حل مشکلات پتروشیمی‌های ایران باشد.
پتروشیمی در ایران نوپا نیست
نیم قرن از ایجاد و توسعه صنعت پتروشیمی در ایران می‌گذرد. صنعتی که دیگر در کشور نوپا نیست و آزمون و خطاهای آن طی شده است. براساس آمار وزارت نفت بیش از ۶۰ درصد ارز کشور از طریق پتروشیمی‌ها تامین می‌شود و این آمار گواهی بر اهمیت بالای این صنعت در اقتصاد و معیشت مردم کشور است. زمان آن رسیده کارشناسان حوزه پتروشیمی و گاز چالش‌های این صنعت را به‌دور از سیاسی‌کاری بررسی کرده و طرحی برای اصلاح وضعیت موجود و توسعه پتروشیمی‌ها مبتنی بر پتانسیل‌های این صنعت ارائه دهند.
