دست دلالان از فروش نفت خام کوتاه می شود/ رفع کسری بودجه با کمک گواهی سپرده نفت خام
یکی از گام‌های بلند دولت سیزدهم در صنعت نفت، که به تازگی آیین رونمایی آن برگزار شد عرضه‌ی گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی است. در واقع این گواهی ابزار تازه‌ای در بازار سرمایه است که می‌تواند راهی شفاف برای ورود بخش خصوصی به صنعت نفت باشد.
به گزارش خبرنگار اقتصادآنلاین، اگرچه این طرح در طول دهه‌ی 90 بارها مورد آزمون و خطا قرار گرفت اما هم‌اکنون و همگام با اقتصاد مقاومتی، اجرایی شد و آیین رونمایی آن، روز گذشته (یکشنبه 22 اسفند) در تابلوی گواهی سپرده حامل‌های انرژی بورس ایران، برگزار شد.
اما گواهی سپرده‌ی نفت خام و میعانات گازی چیست؟ چه تأثیری در اقتصاد، فروش نفت و حضور شرکت‌های خصوصی دارد؟ چه کسانی امکان خرید این سپرده‌ها را دارند و دسترسی به آن، به چه صورت انجام می‌پذیرد؟ این گزارش تلاش می‌کند به این سوال‌ها پاسخ دهد.
خریداران گواهی سپرده نفت خام، متضرر نخواهند شد
جواد اوجی، درباره فروش گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی گفته است که هیچ خریداری با خرید این گواهی‌ها، متضرر نخواهد شد و هر زمانی که بخواهد می‌تواند گواهی خود را نقد کند.
با توجه به اینکه در اقتصاد شکننده‌ی ایران، ریسک چنین سرمایه‌گذاری‌هایی بالاست، سخنان وزیر، قطعاً خبر خوبی برای خریداران خواهد بود. اما در حال حاضر که طرح در ابتدای مسیر اجرای خود قرار دارد، تنها فعالان حقوقی (ایرانی و خارجی) مجاز به خرید این گواهی هستند. مرحله‌ی اول این طرح، تنها مختص فعلان اقتصادی، اعم از نهادها و شرکت‌هایی است که دارای کد بورسی هستند اما در مرحله‌ی دوم اجرای آن، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها نیز امکان خرید دارند و به این ترتیب، افراد حقیقی نیز می‌توانند به صورت غیرمستقیم از مزایای این طرح استفاده کنند که البته زمان اجرای آن هنوز مشخص نیست.
پس از خرید، همه دارندگان این گواهی‌ها که طبق شرایط اعلامی شرکت ملی نفت در اطلاعیه گشایش انبار استاندارد تحویل را دارند می‌توانند درخواست تحویل نفت خام و میعانات گازی را ارائه کنند و محموله خود را تحویل بگیرند.
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در این خصوص عنوان کرده: امکان تحویل فیزیکی نفت خام به مشتریان داخلی برای نخستین بار است که تاریخ صنعت نفت ایران فراهم شده و این اوراق مبتنی بر بدهی شرکت ملی نفت ایران نیست و سود آن سیال خواهد بود.
مزایای طرح گواهی سپرده نفت خام چیست؟
خجسته‌مهر درباره ماهیت این طرح بیان کرده: انتشار این نوع اوراق در بخش صادرات نفت، کار جدید و یک ابزار مالی بسیار ارزشمند است و دارنده هر یک از این ورقه‌های سپرده، مالک نفت خواهد بود.
یکی از مزایای این طرح ارائه‌ی آن در بورس است که فضای شفافی برای فروش نفت به وجود می‌آورد و ورود بخش خصوصی به این حوزه را سهولت می‌بخشد. از سوی دیگر این طرح می‌تواند به یکی از ابزارهای فروش نفت بدل شود که خود می‌تواند بستری متنوع را برای فروش نفت به وجود آورد.
انتشار گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی، نگرانی‌ها در مورد فساد، پولشویی و دلالی در این حوزه را نیز کاهش می‌دهد چرا که قیمت در بورس، براساس عرضه و تقاضای واقعی و بسته به محصول، تحت تأثیر قیمت‌های جهانی صورت می گیرد.
همچنین یکی از مهمترین مزایای این طرح، کمک به رفع کسری بودجه دولت است. گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی می‌تواند بستر به وجود آورد که منابع مالی شفافی را به دولت برساند تا در جبران کسری بودجه یاری برساند. از آنجایی که تمامی وجوه حاصل از فروش گواهی سپرده نفت خام به حساب شرکت ملی نفت واریز می‌شود و مطابق عملیات رایج واحد مالی شرکت ملی نفت ایران تسهیم خواهد شد، نقش مثبتی در جبران کسری بودجه ایفا خواهد کرد.
برخلاف اوراق سلف نفتی، گواهی سپرده نفت خام اوراق تامین مالی نیست. گواهی سپرده نفت خام روشی برای فروش نفت است. یعنی در این روش فرایند تحویل کالا اتفاق می‌افتد.
شفافیت در فروش نفت خام و میعانات گازی
گواهی سپرده نفت خام یک ابزار استاندارد برای معاملات این حامل انرژی به‌شمار می‌رود. این گواهی نوعی اوراق بهادار و نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی از نفت خام موجود در مخازن متعلق به شرکت ملی نفت ایران است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌شود. این گواهی یک طبقه جدید دارایی برای مشارکت اشخاص حقیقی و حقوقی در معاملات حامل‌های انرژی در بستر شفاف بورس است.
در حال حاضر و متناسب با ظرفیت کنونی، سالانه ۳۶میلیون بشکه نفت خام و ۳۶میلیون بشکه میعانات گازی در بورس انرژی عرضه خواهد شد و این امکان وجود دارد متقاضیان و فعالان بازار سرمایه به قیمت روز بانک مرکزی می‌توانند معادل ریالی قیمت نفت خام را پرداخت کنند و در بازار ثانویه اوراق خود را خرید و فروش کنند. آن دسته از فعالان بازار که کد حقوقی دارند می‌توانند از ۵۰۰ بشکه نفت خام به بالا در بورس انرژی خرید و فروش کنند، همچنین امکان خرید این اوراق برای شرکت‌های خارجی به صورت ارزی وجود دارد.
حال با توجه به این قدم مثبت، باید منتظر بود و دید که تا چه اندازه موفق خواهد بود که به نظر می‌رسد با آزمون و خطاهایی که در طول این سال‌ها روی طرح گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی صورت گرفته، این طرح بتواند به اهداف خود برسد و تغییری اساسی در فروش نفت حاصل کند.
