ترانزیت کالا از چابهار به آستارا به جای ۹ روز، ۴۴ روز طول می کشد؛ فاجعه است! / چرا ایران به اندازه ترکیه قادر به حضور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نمی باشد؟
به گفته تیزهوش تابان، رییس اتاق بازرگانی گیلان، اگر از چابهار کالایی را با کامیون به سمت مرز آستارا ترانزیت کنید به جای ۹ روز، این فرآیند به ۴۴ روز خواهد رسید و این یک فاجعه است. موضوعی که خودمان به منظور راستی‌آزمایی این مسیر و همکاری نهادهای طول مسیر امتحان کردیم. سوال اینجاست در حالیکه انتقال بار بازرگان ایرانی چند ده روز طول می‌کشد، آیا طرف خارجی از چنین مسیری جهت ترانزیت کالاهای خود به روسیه و هند استفاده می‌کند؟
به گزارش اقتصادآنلاین؛ هادی تیزهوش تابان، رییس اتاق بازرگانی، صنعت، معدن، کشاورزی گیلان در خصوص سابقه روابط تجاری استان متبوع خود با کشور روسیه با اشاره به اینکه استان آستراخان جدی ترین و اصلی ترین استان فدراسیون روسیه در زمینه مبادلات کالاهایی میان دو کشور ایران و روسیه محسوب می‌شود، اظهار داشت: استان گیلان با توجه به ظرفیت‌ها، موقعیت مکانی و توانمندی‌های مختلف خود، طی تاریخ روابط تجاری دو کشور، محور اصلی ایجاد و گسترش این مناسبات بوده و بر همین اساس سابقه این روابط به حدود ۴۰۰ سال پیش از این و در قالب فعالیت کاروانسرای گیلانیان در آستراخان در قالب یک مرکز تجاری باز می‌گردد.
وی با بیان اینکه مرکز فوق تا زمان ظهور شوروی به امور مرتبط با خدمات رسانی به فعالین اقتصادی استانی و سایر نقاط کشور مبادرت می‌کرد، اضافه نمود: در دوران حکومت اتحاد جماهیر شوروی این مرکز تعطیل بود و بعد از این دوران زمینه‌ها و فرصت‌های لازم برای ایجاد و گسترش همکاری‌های اقتصادی فی مابین مهیا گردید، تا اینکه در آستانه یکصد سالگی غیرفعال شدن کاروانسرای گیلانیان، یعنی در پاییز ۱۳۹۶، مرکز تجاری ایران در همان نقطه از سوی اتاق بازرگانی گیلان، و با همکاری اتاق بازرگانی مشترک ایران-روسیه و اتاق ایران شروع به کار نمود.
رییس اتاق بازرگانی گیلان در خصوص سایر اقدامات اتاق متبوع خود به تأمین هزینه ساخت و نصب مجسمه برنزی حکیم عمر خیام در مرکز شهر آستراخان از سوی یکی از هنرمندان آن کشور،به عنوان نماد فرهنگ و سابقه روابط دو ملت اشاره کرد و در خصوص الزامات توسعه روابط با فدراسیون روسیه چنین توضیح داد: روسیه بزرگترین کشور جهان بوده و از بازارهای متنوع و گسترده‌ای برای عرضه محصولات و کالاهای ایرانی برخوردار می‌باشد و این در حالی است که علیرغم ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوب برای ایرانیان، به طور مثال از سهم ۶۷ میلیارد دلاری واردات کالاهای کشاورزی و غذایی، کشورمان حدود نیم درصد از این میزان را به خود اختصاص داده است.
تیزهوش تابان با اشاره به تحریم‌های شدید اعمال شده علیه روسیه، و اظهار تأسف نسبت به وقوع جنگ؛ تصریح کرد مع الاسف وضعیت ایجاد شده در معادلات اقتصادی آن منطقه، موقعیت مناسبی را برای عرضه محصولات و کالاهای ایرانی فراهم نموده و گفت: ما موظف به بهره برداری از این فرصت و نیازهای به وجود آمده در راستای تأمین منافع بازرگانان و به تبع آن منافع ملی خود می‌باشیم.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه، نخستین و اصلی‌ترین مشکل در خصوص توسعه روابط با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با محوریت روسیه را کمبود و لزوم تکمیل زیرساخت‌های متناسب با نیازهای جدید و پیش روی عنوان کرد و اظهار داشت: با توجه به وجود سه بندر انزلی، کاسپین و آستارا و توانمندی‌های گسترده این بنادر، باید مبنای تجارت خود را دریا محور قرار دهیم. چراکه در حمل و نقل زمینی نیازمند عبور و همراهی کشور ثالثی بوده و در صورت وجود رقابت در سبد کالایی صادراتی با آن کشور، قطعاً در مسیر تسریع و تسهیل امور مرتبط با ترانزیت کالاهای ایرانی، مانع و اخلال ایجاد می‌کنند.
وی با برشمردن مزایای ناشی از تجارت بر بستر دریا، تصریح کرد بهترین سازوکار تجارت برای ایران و گیلان در ارتباط با اوراسیا و روسیه از طریق دریا می‌باشد، اضافه کرد: متأسفانه علیرغم فعالیت شرکت کشتیرانی دریای خزر و چند شرکت بخش خصوصی، ناوگان ایرانی دریای خزر، دارای کشتی های قدیمی تجاری است که باید با توجه به نیازهای روبه گسترش و تغییر تجارت در این دریا و توسعه ترانزیت میان منطقه‌ای از طریق کشورهای ساحلی، باید بیش از پیش مورد توجه و در اولویت قرار گیرد.
تیزهوش تابان، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های لجستیکی و زیرساختی را زمینه فعالیت و شرح وظایف نهاد دولت ارزیابی نمود و با تأکید بر اینکه برای توسعه مناسبات بااوراسیا، امکانات موجود کافی نمی‌باشد و هم افزایی نهادهای دولتی در این راستا باید در اولویت کاری قرار گیرد، افزود: نکته ظریف در زمینه توسعه روابط ترانزیت با اوراسیا و روسیه اینکه استان گیلان از ظرفیت و قابلیت ایجاد و توسعه مراودات ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی برخوردار می‌باشد. برهمین اساس همزمان با نوسازی ناوگان کشتیرانی داخلی، تکمیل مسیر ریلی رشت به منطقه آزاد انزلی و انزلی، ایجاد اسکله‌های رو رو در بنادر گیلان، احداث مسیر ریلی رشت به آستارا و توسعه مسیرهای هوایی فرودگاه بین‌المللی رشت به عنوان مهمترین طرح‌های زیرساختی استانی و ملی جهت توسعه مناسبات با بازارهای حوزه دریای خزر باید در اولویت ملی قرار گیرند.
رییس اتاق بازرگانی گیلان به تجزیه و تحلیل مسائل و مشکلات مرز ترانزیتی کشورمان با جمهوری آذربایجان در آستارا پرداخته و با بیان اینکه حداکثر ظرفیت تردد در این مسیر ۵۰۰ دستگاه کامیون است، گفت: در صورتی که به دنبال افزایش میزان کامیون‌های ورودی به نقطه مرزی باشیم، با مشکلات موجود که زمان ماندگاری کامیون‌های پشت مرز را به چندین روز افزایش داده، در بهترین حالت ۲۵۰ دستگاه کامیون از این طریق تردد می‌کند و این مهم مشکلات عدیده‌ای در اجرای تعهدهات به خریداران در بازارهای مصرف و نگاهداری کالاها به وجود آورده؛ در نتیجه اولویت مسیرهای تجاری ایران با روسیه باید از طریق دریا و بنادر به منظور افزایش میزان، حجم، و کاهش زمان و هزینه‌های حمل و نقل کالا، باشد.
وی با بیان اینکه تجار ایرانی بعد از گذشته سه دهه فعالیت در بازار روسیه و اوراسیا، دارای آشنایی کافی با فرهنگ تجاری، قوانین و مقررات این کشورها می‌باشند، اضافه کرد: حال سوالی که پیش می‌آید این امر است که علیرغم آشنایی، توانمندی‌های متنوع در امکانات، زیرساخت‌ها و محصولات تولیدی ایرانی و حتی انعقاد قرارداد همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا؛ چرا اقتصاد کشورمان به اندازه ترکیه قادر به بهره برداری و حضور در بازارهای مزبور نمی‌باشد؟
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه؛ سیاستگذاری‌های متعدد و متناقض با برد زمانی چند هفته تا چند روز، در قالب آئین‌نامه‌ها و مقررات متعدد را مهمترین عامل بازدارنده و چالش پیش‌روی فعالیت اقتصادی و گسترش مناسبات با کشورهای همسایه، به ویژه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و روسیه عنوان و تصریح کرد: تجارت کشور را نمی‌توان با آئین نامه و بخش نامه ها اداره نمود؛ به طور مثال به محض کمبود کالایی در بازارهای داخلی، اولین اقدام مسئولین ممنوعیت صادرات است؟! حال تکلیف بازرگانی که دارای تعهد صادراتی است چیست؟ چه کاری باید انجام دهد؟ چراکه به تبع اعمال ممنوعیت توسط دولت، نه تنها قرارداد و پول خود را از دست می‌دهد، بلکه اعتبار او نیز خدشه‌دار شده و در برخی موارد مجبور به حضور در دادگاه می‌شوند.
تیزهوش تابان اضافه کرد: در چنین موقعیت‌هایی یک سوال مطرح می‌شود، که کشورهای دیگر در موقعیت‌های مشابه چه می‌کنند؟ عرف مرسوم در جهان این است که به منظور تنظیم بازار مصرف داخلی، مانع تعهدات صادراتی بخش خصوصی و دولتی نمی‌شوند؛ بلکه از کشورهای همسایه و بازارهای فرامنطقه‌ای وارد می‌کنند. بنابراین تنظیم بازار از طریق قطع واردات انجام می‌گردد نه صادرات؛ یا اینکه برای صادرات یک دوره زمانی مشخصی تعیین و اعمال می‌شود.
وی با اشاره به پرسش خود از فعالین اقتصادی حاضر در همایش اوراسیا که اخیراً در تهران با حضور مسئولین دولتی ایرانی و روسی برگزار شد، افزود: هیچ شرکتی قادر به انعقاد قرارداد با طرف خارجی خود برای مدت شش ماه نیست؟! چراکه معلوم نیست قوانین و مقررات در چه زمانی و تابع کدام عوامل دستخوش تغییر می‌شوند چون بخش قابل توجهی از آئین نامه‌های مربوط به صادرات براساس نیازها، فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی بازارهای صادراتی کشور و تولیدکنندگان ایرانی تنظیم و ابلاغ نمی‌شوند.
رییس اتاق بازرگانی گیلان در خصوص بازگرداندن ارز ناشی از صادرات با تصریح بر اینکه زمانیکه دولت در عودت درآمدهای ارزی خود دارای مشکل می‌باشد، بخش خصوصی چگونه قادر به انجام و رفع چنین مشکلی است، از فعالیت میربیزنس بانک که توسط بانک ملی در روسیه ایجاد شده قدردانی نمود و گفت: مشکلی که وجود دارد این واقعیت است که به جای مبادله ۴۸ تا ۷۲ ساعته روبل صادرکنندگان با ریال ایرانی، بانک براساس سیاست‌های بانک مرکزی، مسیر طولانی را با کاهش ارزش ۱۰ تا ۱۵ درصدی نسبت به بازار در برابر صداقت بازرگانان در دستور کار قرار می‌دهد، مگر یک صادرکننده چه میزان سود به دست می‌آورد که در جریان مبادله درصد قابل توجهی از فروش خود را از دست دهد؟
وی با بیان اینکه اولویت مدیریت اقتصادی کشور واردات بوده و در عین حال به لزوم و اهمیت روان‌سازی فعالیت‌های تجاری کسی باور ندارد، اضافه کرد: اساساً نگاه غالب نظارتی و تحدید کننده از طریق تعیین آئین‌نامه‌های مختلف بر قوانین موجود بوده و این در حالی است که تولید و صادرات حیات زندگی اقتصادی کشور محسوب می‌شوند؛ اما برای رونق آن قوانین و مقررات مشخص و قابل اعتماد برای چند سال که تأمین و تضمین کننده مسیرهای صادراتی کشور باشند، ارائه نمی‌کنیم.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در ادامه مقایسه‌ای میان صادرات کشور ترکیه به بازارهای اوراسیا به ویژه روسیه کرده و اظهار داشت که این مهم ناشی از حمایت‌های مالی، بیمه‌ای دولت آن کشور نسبت به صادرکنندگان بوده، اگرچه بنده با این رویکرد موافق نمی‌باشم، اما در آغاز و تداوم حفظ بازارهای صادراتی، الزامی حیاتی است.
تیزهوش تابان با ارائه تحلیلی از فرصت‌های صادراتی و وارداتی ایران و روسیه در راستای تکمیل و تأمین نیازهای طرف مقابل و نیازهای ناشی از تحریم‌های شدید اروپا و آمریکا علیه روسیه؛ تصریح کرد حال اگر موفق به تأمین نیازهای روس‌های نشدیم، طبیعی است که آن کشور به سمت کشورهای دیگر متمایل می‌شود.
وی علاوه بر محصولات کشاورزی، صنایع سبک را نیز ظرفیت مناسب تولیدات ایرانی در بازار روسیه ارزیابی کرد و گفت: در حالیکه ما واردکننده نهاده‌های دامی و غلات می‌باشیم، قادر به صدور کالاهای برشمرده هستیم، در نتیجه درچارچوب همکاری‌های دو طرف، هیچ رقابتی در عرضه محصولات به بازارهای یکدیگر وجود ندارد و این موضوع بسیار مهمی است.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه؛ راهکار برون رفت از مشکلات تعدد آئین نامه‌ای، و تنوع نهادهای ۱۵ گانه درگیر و مسئول در موضوع صادرات را تمرکز امور مرتبط با صادرات در یک نهاد خاص عنوان کرد و افزود: در این میان الگوی موفق مناطق آزاد تجاری صنعتی که براساس آن امور مدیریتی، خدماتی رسانی به فعالین اقتصادی در قالب یک سازمان واحد و مدیریت متمرکز یعنی مدیرعامل سازمان ظاهر می‌شود، می‌تواند الگوی مناسبی برای تسهیل‌گری و سرعت بخشی به رونق فضای کسب و کارهای صادراتی بوده و مورد استفاده قرار گیرد.
تیزهوش تابان، بعد از صادرات و همکاری‌های تجاری دو جانبه، همکاری در قالب ترانزیت کالا میان روسیه و هند در قالب کریدور شمال جنوب را دیگر فرصت و مزیت بی‌نظیر برای توسعه مناسبات و گسترش همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه اقتصادی فی مابین ارزیابی نمود و اظهار داشت: با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان، می‌توانیم در مسیر نقل و انتقال کالاهای روسی و هندی نقش محوری ایفا نموده و درآمدهای ارزی بیشتری از صادرات نفت به دست آوریم.
وی با طرح این سوال که چرا چنین فرصتی طی بیش از دو دهه از انعقاد قرارداد کریدور شمال جنوب، هنوز محقق نشده، چنین پاسخ داد: اگر از چابهار کالایی را با کامیون به سمت مرز آستارا ترانزیت کنید به جای ۹ روز، این فرآیند به ۴۴ روز خواهد رسید و این یک فاجعه است. موضوعی که خودمان به منظور راستی آزمایی این مسیر و همکاری نهادهای طول مسیر امتحان کردیم. سوال اینجاست در حالیکه انتقال بار بازرگان ایرانی چند ده روز طول می کشد، آیا طرف خارجی از چنین مسیری جهت ترانزیت کالاهای خود به روسیه و هند استفاده می‌کند؟
رییس اتاق بازرگانی گیلان، نبود راهبرد در دیپلماسی اقتصادی کشور در امور مرتبط با صادرات، واردات و ترانزیت را یکی از مشکلات پیش‌روی اعلام و با اظهار تأسف از شرایطی که برای تولید و صادرکنندگان ایرانی به وجود می‌آید، این افراد را عاشق و دیوانه معرفی کرد که در دوران سوداگری دلالی و زمانی که سود اصلی در فرآیندهای دلالی وجود دارد، به تولید می‌پردازند، تولیدی که در آن اشتغال‌زایی، تولید یک محصول جدید و رونق فضای کسب و کار به چنین افرادی روحیه و انگیزه مضاعف می‌دهد.
تیزهوش تابان به تجزیه و تحلیل مدیریت و کنترل نوسانات ارزی توسط بانک مرکزی فدراسیون روسیه پرداخته و آن رو نمونه موفقی به جهت مشابهت شرایط تحریمی دو کشور ارزیابی نمود و گفت: یکی از شائبه‌های موجود در عرصه‌های فعالیت اتاق‌های بازرگانی مربوط به کارت‌های بازرگانی یک بار مصرف می‌باشد و این در حالی است که درصورت دریافت مالیات هنگام واردات از دارنده کارت، شاهد عدم وقوع فرارهای مالیاتی خواهیم بود، در حالیکه در عمل مالیات چند سال بعد از انجام معامله و واردات پیگیری می‌شود، طبیعی است که امکان فرار فراهم می‌شود.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه با اشاره به اینکه با تغییر و تحولات صورت گرفته در ارتباط با کشور روسیه از ابتدای سال جاری ده‌ها هیأت تجاری به کشورمان وارد شدند که در این میان هفت هیأت در استان گیلان و منطقه آزاد انزلی حضور پیدا کرد، مهمترین گره موجود در مسیر بهره‌برداری حداکثری و افزایش همکاری‌ها را عدم وجود هماهنگی میان بخش خصوصی، نهادهای دولتی ذی نفع و طرف خارجی اعلام نمود و گفت: علاوه بر مسائلی همچون تعدد قوانین و آئین‌نامه‌ها، عدم هماهنگی میان نهادها و طرف‌های درگیر؛ نبود ثبات مدیریتی نخستین مشکل پیش روی تجارت خارجی کشور است چراکه در کشورمان هیچ مدیری درازمدت تصمیم نمی‌گیرد، چون عمر مدیریتی وی کوتاه است و مجبور به اتخاذ تصمیم‌هایی با دوره زمانی جواب‌دهی کوتاه مدت از یکی دو سال تا چند ماه و هفته می‌باشد.
تیزهوش تابان با تصریح بر اینکه حاصل جمع مشکلات پیش گفته این واقعیت است که باور به نقش و اهمیت صادرات در کشورمان وجود ندارد، به تجزیه و تحلیل ارزش صادرات مواد خام به ویژه نفت به عنوان یک محصول صادراتی پرداخته و اضافه کرد: ای کاش ایران نفت نداشت تا در این صورت مدیران ما غّره و مطمئن به درآمدهای ناشی از فروش این ماده خام برای جبران ضعف‌های مدیریت بازار و اقتصاد کشور نبودیم.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص عدم امکان رقابت کالاهای صادراتی ایران با ترکیه در بازار اوراسیا و روسیه، با اشاره به توانمندی و کیفیت خوب تولیدات داخلی، افزود: حضور در بازار روسیه علاوه بر مولفه‌های مدیریتی، راهبردی پیش گفته نیازمند شناخت سلایق و علایق این بازار مصرفی است، به طور مثال بهترین سازوکار فروش چای ایرانی، عرضه با عنوان یک برند روسی توسط سرمایه گذاران ایرانی در این کشور است. براین اساس می‌توان تصریح کرد در برخی کالاها ترک‌ها به هیچ وجه قادر به رقابت با کالاها و محصولات ایرانی نمی‌باشند.
رییس اتاق بازرگانی گیلان با بیان اینکه وزیر بازرگانی کشور باید یک تاجر و فعال اقتصادی باشد و برهمین اساس رایزنان بازرگانی در سفارتخانه‌های کشورمان نیز باید دارای سابقه فعالیت اقتصادی باشند از پیشنهاد اتاق متبوع خود به اتاق ایران و سازمان توسعه تجارت برای حضور یک فعال اقتصادی مشرف به بازار روسیه در سفارتخانه ایران با هزینه اتاق بازرگانی خبر داد و گفت: در ارتباط با توسعه مناسبات بازرگانی کشورمان براساس توانمندی‌های تجارت دریایی، می‌توان پیشنهاد نقل و انتقال کالاها از نقاطی مابین آستارا تا بنادر استان‌های مازندران و گرگان را مطرح نمود چراکه از تجربه حمل و نقل داخلی به توسعه ترانزیت و صادرات دریا محور نائل می‌شویم.
تیزهوش تابان درخصوص اثرگذاری منفی اتاق‌های بازرگانی در توسعه تجارت با بازارهای شرقی با تأکید براینکه بخش خصوصی بیش از ۱۵ درصد ازسهم بازار اقتصاد ایران را در اختیار نداشته و ندارد و به تبع این مهم از اثرگذاری قابل توجهی برخوردار نیست، اضافه کرد: بازرگانان ایرانی به جز رژیم اشغالگر قدس با تمام کشورها دارای مراودات اقتصادی بوده و اساساً قائل به این اصل هستیم که هر جایی برای منافع تجاری کشورمان بهره‌ای وجود داشته باشد باید حضور داشت به حدی که حتی باید به دشمن خود نیز کالا فروخت.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه با بیان اینکه در نقاط مرزی تاجرها با سازوکارهای همکاری و دوستی میان دولت‌ها و ملت‌ها آشنا بوده و در واقع به وجود آورنده همکاری و دوستی میان دولت‌ها و ملت‌ها بازرگانان می‌باشند، افزود: حضور هیأت‌های روسی، ایرانی، برگزاری رویدادهای تجاری، نمایشگاهی، فعال سازی سرای تجاری، پیگیری رفع مشکلات بازرگانان دو طرف به ویژه ایرانیان، تلاش به منظور فعال سازی کریدورهای بین‌المللی به ویژه شمال جنوب از طریق ترانزیت چندین مرحله بار آزمایشی و گسترش ارتباطات فی‌مابین بیانگر عزم راسخ اتاق بازرگانی برای توسعه مناسبات تجاری بین‌المللی و متنوع‌سازی شرکای تجاری کشورمان است.
وی در خصوص عدم تحقق هدفگذاری ۱۰ میلیارد دلاری و عدم شفافیت طرف روسی به ویژه در عودت برخی کالاهای ایرانی به بهانه‌هایی چون عدم رعایت شاخص‌های استانداردی آن کشور چنین توضیح داد که اساساً باید باور داشته باشید که طرف مقابل شما در تجارت خارجی به دنبال منافع حداکثری خود بوده پس شما باید هوشیار و آگاه باشید. در همین راستا اتاق بازرگانی گیلان و ایران و روسیه ظرف سال‌های اخیر به ویژه در دوران کرونا که همزمان با انعقاد قرارداد تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بود، دوره‌های آموزشی مختلفی برای فعالین اقتصادی، برگزار شد، موضوعی که حتی به اجرای چنین برنامه‌هایی برای نوجوانان و جوانان نیز تعمیم پیدا کرد.
تیزهوش تابان با بیان اینکه همانگونه که برای پرورش متخصص در زمینه‌های ورزشی، علمی و... از سنین نوجوانی آموزش‌های لازم به افراد ارائه می‌شود، این مهم در حوزه تجاری و سرمایه‌گذاری نیز لازم الاجرا است، اظهار داشت: در زمینه همکاری‌های دو جانبه در حوزه استاندارهای مشترک، برای بعضی کالاها پیشنهاد حضور نمایندگان استاندارد روسیه در ایران جهت صدور مجوز و گواهی استاندارد محصولات ایرانی جهت حضور در بازار آن کشور مطرح شده و در حالی پیگیری است. البته این مهم برای مجموعه‌هایی که دارای حجم و ظرفیت صادراتی بالایی می‌باشند دارای ارزش و سودآوری ارزیابی می‌شود.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در خصوص ذهنیت منفی افکار عمومی نسبت به توسعه روابط تجاری با روسیه در عین حال که باید از صلیب طلایی ترانزیت عبوری از کشورمان یعنی کریدور شمال-جنوب و شرق به غرب در مسیر منافع ملی بهره برد، اظهار کرد: همین ذهنیت نسبت به ضعف اقتصادی بازرگانان افغانستانی و بنگلادشی وجود دارد که لزوماً با واقعیت سازوگاری ندارد، در واقع باورهای مردم نسبت به کشورها دارای زمینه تاریخی طولانی است و به راحتی قابل تغییر نیست. اما وظیفه اتاق بازرگانی تسهیل‌گری امر تجاری است و این مهم خود می‌تواند زمینه ساز فهم این باور است که می‌توان همکاری اقتصادی در عین باور به ذهنیت منفی، را در دستور کار قرار داد.
تیزهوش تابان با اشاره به اهمیت ثبات مدیریتی در نظام بانکی و به ویژه بانک مرکزی کشور در ارتباط با بسته ارزی جدید بانک مرکزی تصریح کرد که تحقق چنین امری بسیار سخت و تقریباً غیرممکن است.
