پاییز کجا بریم؟ / هر آنچه درباره کاخ هشت بهشت باید بدانید + آدرس

به گزارش اقتصادآنلاین، کاخ هشت بهشت یکی از جاذبه ها ی گردشگری دراصفهان است که در دوره‌ی زمامداری شاه سلیمان صفوی و در سال ۱۰۸۰ هجری در باغ بلبل بنا گردید. پس از این نیز در پایتخت- های پیشین صفویه، تبریز و قزوین نیز بناهایی به این نام وجود داشت که اکنون اثری از آن‌ها باقی نیست. لیکن کاخ هشت بهشت اصفهان با دنیایی از تخیلات هم چنان باقی مانده است. کاخ هشت بهشت در دو طبقه و بر یک پایه‌ی هشت ضلعی به بلندی ۱۳۰ سانتی متر بنا شده است، بلندی کاخ هشت بهشت نیز نزدیک به ۱۴ متر می‌باشد.

کاخ را از چهارسوی، چهار ایوان باشکوه فرا گرفته است که نور لازم و کافی باغ را به فضای درونی بنا می‌رساند، فضای مرکزی بنا دارای مقرنس‌های گچی است که به نقاشی آراسته شده و از چهارسو به چهار ایوان باز می‌شود، آن گونه که طرح درونی بنا را به شکل چلیپا درمی‌آورد که در چهارطرف، چهار واحد ساختمانی طراحی شده و در کل با طبقه‌ی بالا، هشت واحد جدا از هم طراحی شده است. هر یک از واحدها با نقشه‌ی معماری، طرح تزیینی و فضای درونی گوناگون سامان یافته است. معمار، بنا را به هزار تویی تبدیل کرده که در این فضای کوچک، به ویژه در طبقه‌ی دوم، غرفه‌های بسیار کوچک پدید آورده و برای جای جای آن از دیدگاه تزیینی و بهره‌گیری برنامه داشته است.

ایوان شمالی کاخ هشت بهشت ، حوضی مرمرین با ژرفای کم به نام حوض مروارید دارد، ایوان نیمروزی کاخ نیز فرایندی آبشارگونه، در دیواره‌ی ایوان به صورت یک کانال قایم طراحی شده که از حوضی با پوشش مسین از طبقه‌ی بالا، آب جریان یافته و هم چون آبشار به درون حوض کوچک پایینی می‌ریزد. اتاق‌های کاخ به طور کامل به نقاشی دیواری و آیینه کاری آراسته بوده که قسمت بیشتر آن‌ها در دوره‌ی قاجاریه از بین رفته است.

کاخ هشت بهشت طرحی هشت پهلو دارد و تلاش شده با توجه به نام کاخ، الگوها و نمادهایی از عدد هشت به اجرا درآورده شود. چنان چه شمار واحدهای ساختمانی هشت تا، حوض مرکزی هشت پهلو است، آجرهای کف پوش هشت پهلویی نیز دارد. اتاق های دو واحد ساختمانی آن نیز هشت پهلو است. در نمای بیرونی، کاخ تزیینات کاشی‌کاری جالبی در بالای حوض دارد که برخی اشاره به داستان‌های پندآموز، برخی در بردارنده‌ی نمادهای حماسی و ملی است، برخی نیز صحنه‌های شکار جانوران و پرندگان و گاه جانوران اسطوره‌ای چون سیمرغ را به نمایش درآورده است.

عمارت تاریخی «هشت‌ بهشت» نمونه‌ ای از کاخهای محل سکونت آخرین سلاطین دوره صفویه است که در دوره شاه سلیمان در سال ۱۰۸۰ هجری بنا شده است. کاشی‌ کاری هایی‌ که‌ انواع‌ حیوانات‌ پرنده‌، درنده‌ و خزنده‌ برروی‌ آن‌ نقش‌ بسته‌، از آثار این‌ کاخ‌ بشمار می‌آیند . از باغ وسیع «هشت ‌بهشت» مقدار زیادی باقی نمانده ولی قصر تاریخی آن هنوز اثر ارزنده و جالبی است که پس از انقلاب پارکی در اطراف آن ساخته شده است.

این کاخ که در هنگام سلطنت شاه سلیمان صفوی بنا شده از بهترین کاخهائی است که در روزگار صفویه ساخته شده و چون کیفیت ساختمان و وضع بنا در اثر مسرور زمان تغییر کرده ناچار برای امکان بیان وضع آن در زمان های مختلف باید نوشته‌ های کسانی را که در زمان های گوناگون کاخ را مشاهده و از وضع آن آگاهی کامل داشته‌ اند از نظر اهل تحقیق گذرانید.

از کسانی که مکرر به کاخ هشت بهشت رفته و به اوضاع آن آشنائی کامل حاصل کرده و شاردن فرانسوی است که در سفرنامه خود بطور مشبع شرح اوضاع کاخ را نوشته است و قسمتی از ترجمه نوشته او را ذیلا مینویسیم.

من قول داده ‌ام که در طی توصیف باغهای اطراف خیابان زیبای اصفهان شرح یکی از تالارهای یکی از باغها را بنام باغ بلبل بدهم ای تالار را عمارت هشت بهشت می نمامند. تمام سقف های آن موزائیک بسیار عالی است دیوارها و جرزها دو طبقه و دالانها و غلام گردشهائی در اطراف آنها است. در این دالان ها صدها مکان است که دلکشترین و فرح انگیزترین نقاط دنیا محسوب میگردد و هر یک بوسیله منفذی که بدان نور میتابد روشن میشود این روشنائی متناسب با تفریحاتی است که این مکان ویژه آنها ساخته شده است.

هیچ یک از این نقاط از حیث شکل و ساختمان و تزیینات به دیگری شبیه نیست در هر جائی چیز تازه و گوناگون است چنانکه در بعضی از بخاری های متنوع و در برخی حوض‌ ها و فواره‌ ها است که از لوله هائی که در داخل دیوارها میباشد آب می گردند این تالار عجیب در حقیقت لابیرنتی است زیرا انسان در قسمت فوقانی هر جا کم میشود و پله‌ ها چنان مخفی است که بآسانی پیدا نمیشوند. قسمت پایین تا ده پا از سطح زمین از سنگ یشم و نرده‌ها از چوب زرنگار، و قاب‌ها چهارچوبها از نقره و جامها از بلور و آلتها از شیشه‌ های رنگارنگ ظریف ساخته شده است.

اما راجع به تزیینات نمی توان این اندازه شکوه و عظمت دلربائی فریبندگی را که در هم آمیخته است تصور کرد. میان کاشی های این بنا تصاویر برهنه و فرح‌انگیز بسیار زیبا وجود دارد و در همه جا آئینه‌ های بلورین و در دیوارها بکار رفته است در این تالار اطاق های آئینه کاری کاملی است که اثاثه هر اطاق از باشکوه ترین و شهوت انگیرترین نوع خود در دنیا است. اطاق های کوچکی نیز در آنجا میباشد که فقط گنجایش یک رختخواب دارد. در خاور زمین رختخواب پرده نداشته و روی زمین پهن می شود. یک رختخواب جالب توجهی دیدم که فقط لحاف آن دو هزار اکو می ارزید که برای گرمی و سبکی از پوست سمور تهیه شده بود. بمن گفتند شاه تشک های بسیاری از همین جنس دارد من یک کتاب از تزیینات و تصاویر و اشکال و مینیاتورها و ظروف و کتیبه‌ های این تلار تصنیف خواهم کرد در برخی از این کتیبه‌ های شامل افکار لطیف عاشقانه و برخی قطعات اخلاقی است.

چند قطعه زیر نمونه‌ای از آنها است که در دفتر خود ثبت کرده‌ ام.

بالای گلدانی چنین نوشته شده است: گل لاله نماینده راز درون من است من چهره آتشین و دلی سوخته دارم. هر چه زیبائی گردنی افراشته داشته باشد همواره پای در گل است. دل من صدها باربچپ و راست بدون اینکه بکسی تعلق یابد منحرف شد تا تو را دید و بتو پیوست من بیش از این تاب درد هجر تو را ندارم و نمیتوانم آنجا که تو نیستی مسکن گزینم. تو مردمک چشک منی. تو را گم کرده ‌ام نمیدانم بچه نظر افکنم. کاری جز مردن نتوانم.

پادشه پاسبان درویش است گر چه نعمت بفر دولت اوست

گوسفند از برای چوپان نیست بلکه چوپان برای خدمت اواست

زیر پایت گربدانی حال مور همچو حال تواست زیر پای پیل

روی یک پیش بخاری عبارت زیر را انگاشته ‌اند.

زمستان نترسید زیرا فقط سردی و سلامت است.

نمیتوانم از بیان این نکته خودداری کنم که بهنگام گردش در این محل که مخصوصی لذت و حظ و عشق ساخته شده است و در حال عبور از اطاق ها و شاه نشین‌ ها آدم چنان تحت تاثیر قرار می گیرد که بگاه بیرون شدن از خود بیخود میگردد بدون تردید هوای این تالار اثر مهمی در این حالت عاشقانه که به انسان دست می‌دهد دارد. اگر چه این بنا چندان با دوام و استوار نیست ولی فرح انگیرتر از مجللترین کاخهای ممالک اروپائی است.

گوست سیاحی که در زمان فتحعلی شاه قاجار بایران آمده و اصفهان را دیده درباره این کاخ چنین نوشته است:

این عمارت در وسط باغ باندازه متر از سطح زمین بلندتر و ۳۵ متر طول ۲۶/۲۵ متر عرض دارد اطاق های کاخ هشت بهشت تمامی منقش و گچبری و درهایش خاتم سازی و زیبا میباشد. تالار وسط گنبدی شکل است که از یک نوه پنجره ساختمان گردیده در گنبد آن هشت پنجره بطور مساوی باطراف قرار دارد که از چوب ساخته‌ اند و در وسط این تالار حوضی هشت ضلعی بقطر ۸۳ سانتیمتر از مرمر عالی ساخته شده و به حوض مروارید معروف است و طوری حجاری شده که وقتی آب از سوراخهایش خارج میشود چون دانه مروارید میباشد پلکان های این عمارت طوری بنا شده که از هر طرف بعمارت فوقانی و تحتانی عبور و مرور میشود، دارای غلام گردش‌ها و بالاخانه‌ های زیادی است درختان کهن و چنارهای مرتبی دارد و قسمتی از آب جوی شاه از برابر عمارت بالائی داخل این باغ می شود. در زمانی که در اصفهان بودم فتحعلی شاه در این عمارت می‌نشست و تماشای رقاصه هائی که میرقصیدند مینمود در و ودیوارها، ازاره ‌ها، هلالیها، گنبدها و بالاخره تمام این عمارت سرتاپای از طلا تزیین یافته و اشکال و تصاویر گوناگون پرندگان و گلها و غیره بر طیبائی قضر افزوده است دارای تابلوهای منقش و زیبا است که جلب توجه مینماید.

میرزا علیخان نائینی روزنامه نوس عصرناصرالدین شاه قاجار که از طرف دربار وقت ماموریت یافته بود نسبت باوضاع جغرافیایی و تاریخی ایران مطالبی تهیه کند و نسبت به قسمتی از کشور موفق شد و مطالبی در دو جلد بزرگ تهیه کرد که آن دو جلد را در کتابخانه وزارت دارائی مطالعه کردم راجع بکاخ هشت بهشت در سال ۱۳۰۰ ه.ق چنین گزارش داده است:

کاخ هشت بهشت و عمارت تحتانی و فوقانی قصر میان و وسعت دستگاه آن از حد توصیف بیرون است غیر از ایوان های عالی وارسی های یکصد و پنجاه و یکزوج درب اطاق تنها در بالا و پائین دارد. از معماران معتبر شنیده شده که طرح آنرا در طرز عمارت کرامت کرده‌ اند چنانچه نقشه این قصر را بکشند و در جای دیگر بخواهند مثل آن بنا کننده مشکل که بتوانند از عهده برآیند. باغ مزبور باغی است بسیار بزرگ خیابان های عریض و قطعه بندی های وسیع در آن است دیوار یک طول باغ باقدری از دیوار چهارباغ شاه مشترک دو نهر بزرگ از چهارباغ عرضاً این باغ را تقاطع میکند یکی مقابل قصر موصوع وسط وارد دو دریاچه بزرگ می‌شود. که بعرض باغ در دو طرف عمارت متقابل یکدیگر است و دو حوض بزرگ هم در دو سمت دیگر عمارت است و دوره عمارت نیز جوی سنگی آب نماها قرار داده‌اند که اب دائماً از اینها جاری است. مقابل این دریاچه و قصر سردری است عالی و دو رو که یک روش مشرف بچهار باغ و حوض بزرگ پای آن ورودی دیگرش منظر قصر وسط باغ است سر در مزبور نیز وصف زیاد دارد نهر دیگر هم مقابل و هم عرض نهر بفاصله زیاد باز از چهارباغ میاید و بعرض باغ جاری است و بهمین قانون سردری دارد عالی مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ جاری است. بهمین قانون سردری دارد عالی مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ و عمارات عقبش منظر چهارباغ و اینجاست که سالها است تلگرفخانمه شده در این باغ حیاط دیگر هم هست وسیع صاحب اطاق ها وارسیهای مرغوب آشپژخانه و طویله و غیره معروف به نارنجستان هشت بهشت است.

موضوع قابل توجه این که گزارش میرزاعلیخان نائینی روزنامه نگار ناصرالدین شاه و شرحی را که میرزاحسین خان تحویلدار در سال ۱۳۰۸ ه.ق نوشته‌اند عیناً مطابقت دارد و ناچار باید گفت یکی از آنها از دیگری گرفته و بنظر میرسد چون تاریخ ختم تالیف جغرافیای اصفهان ۱۳۰۸ ه.ق و بعد از ۱۳۰۰ه.ق است. جغرافیای اصفهان از گزارش میرزاعلی خان نائینی گرفته است و ذکر ماخذی هم نشده است.

آنچه از گزارش مزبور معلوم می ‌گردد اینست که کاخ هشت بهشت  تا اول قرن چهاردهم بوضع سابق زمان صفویه باقی بوده و نقصی در آن راه نیافته و تغیراتی که در آن راه یافته در قرن چهاردهم هجری انجام شده است.

میرزا حسن خان جابرانصاری که از معماران اصفهان و آگاه بتاریخ و تغییرات مبانی آن سامان بوده راجع به کاخ هشت بهشت  چنین نوشته است:

در کاخ هشت بهشت نیز بمنوال چهلستون طرح باستانی بستانیش که از نقش جهان جدا کرده زمان شاه عباس بزرگ شده و باساختمانی مختصر و بنای عمارت شگرف هشت بهشت را سایر شاعر مشهدی گفته زمان شاه سلیمان‌به هزار و هشتاد (۱۰۸۰) و کاشی کاریهای زیبا خصوصاً طاوسها و دیگرمرغان در ۱۱۰۲ باز بفرموده شاه و عرصه این باغ از چهلستون بسی بیشتر بود برای حرمخانه شاهی چوحد جنوبیش به بازارچه بلند منتهی میشد و در حکومت ظل السلطان بانوی عظمی خواهرش با همه اولاد و خانواده در آن بزرگترین پارک سلطنتی میدان جولانی برای خوش گذرانی داشتند، امروزه آن باغ را قطعات کوچک نموده و به مقبلان فروخته‌اند که شاید پنجاه خانه و باغچه سرا از آن جدا شده و باز قسمت بزرگی رااز خود دارند بنگاهها و سراچه‌ها و مغازه‌های بسیاری در چهارباغ عباسی بیرون انداخته که نفع بزرگی دارد و کوچه جهانبانی با خانه‌های دو طرف و حمام نمره نامی را از میان باغ ردکرده و در آنجا حوض مرمری یکپارچه مروارید میدیدم و از آثار صفویه دو سه حوض یک قطعه مرمر موسوم به مروارید پدید بود یکی در عمارت اشرف و آن چنان بود که همه آن سنگ را شبیه به حوض حجاری استادانه کرده و برای همه فواره‌های کوچک باندازه انگشت سبابه از تمام سنگ درآورده هر حوضی بیش از صد فواره داشت و آن حوض را که نصب نموده بودند از زیر سنگ آب جریان یافته مانند دانه‌ های مروارید بوسیله آن فواره ها جستن کرده و حوض را پر از آب نموده بانوی عظیمی یک حوضش را بیدیع الملک پسرش داد در عماراتش از باغ بادامستان تلگرفخانه جدا نموده داد و آن عمارات بعد به بختیاریها و از آنها منتقل به جلاالسلطنه شد قنات آب حلال که روی به ماربین بالا میرفته و آبش متصل به جوی شاه میشد برای آب دائمی هشت بهشت و دیگر عمارات صفویه احداث کرده بودند و هر عمارتی بهری و بخشی معین داشت وزیر و مستوفی خاص از نیاکان بنده برای آن مقرر بود تا بتواند در حرمخانه سلطنتی حکم بخش آب را بدهد و رفع مشاجره سکنه باغچه سراها را بنماید و وجه نامش به آب حلال از آن رهگذر بود که شاه عباس دوم وجهی را که بنظر خود و علما حلال شرعی میدانستند بخرج احداث آن قنات داده تا آب غسل وضوی حرمخانه نهایت حلیت را داشته شبهه کم و زیاد آب رودخانه از حقوق دیگر محلها نرود. حالیه شنیده ‌ام آن آب را از پشت آتشگاه به جر و کان اولاد بانوی عظمی میبرند و چون بانوی عظمی و اولادش شصت سال و کسری است در هشت بهشت ساکنند ضمناً باغات و عمارات دولتی دیگر مجاور را بدست داشتند مانند بهشت آئین ورشک جنان و انگورستان، و بهشت آئین امروزه در کوچه فتحیه کالج دختران شده و انگورستان را با عمارت خسروخانی بدست سردار اعظم داده بودند.

این کاخ که روزی از کاخهای کم نظیر بوده در سال ۱۳۳۴ شمسی که آقای حسینی از طرف اداره باستان‌شناسی اصفهان مورد بازدید قرار داده چنین گزارشی و اظهار نظر کرده است:

این عمارت را فعلاً آقای ابوالفتح قهرمان (سردار اعظم) بموجب دستخطی مالک و در تصرف دارد از قرار مشهور در اراضی و باغات قدیمی آن تغییراتی داده و کاخ اصلی بحال خود ولی مخروبه باقی است. ذخائر آن از بین رفته است. یک دفعه در دوره وزارت سید ضیاءالدین باغ ملی شد ولی در زمان شاه فقید مسترد و محدداً درش بسته شده است. در سال ۱۳۳۴ شمسی که از این عمارت بازدیدی بعمل آمده محتاج بتعمیرات کامل است زیرا نقاشیهای زیبا و گچبریهای عالی )نظیر تزیینات عالی قاپو( آن از بین رفته و آنچه باقی است نیز جلب توجه را مینماید اشکال و حوش و طیور و شکارگاهها که بعضی قدیمی و برخی جدید بر روی کاشی نقش و در پشت بغل های اطراف نصب شده جالب توجه و تماشائی است مساحت فعلی آن قریب ۷۵۰۰ متر مربع است.

برخی نوشته‌ اند که کاخ و باغ مجموعاً در ابتدای ساختمان آن ۸۵ جریب بوده است ولی مساحت کنونی آن در حدود پنج هزار متر میباشد.

تاریخ شهریور ۱۳۴۳ شمسی تحویل دولت گردیده است.

این کاخ در خیابان چهارباغ عباسی در مقابل خیابان کنونی شیخ بهائی واقع و اکنون در دست دولت است.

از گزارش ‌های گوناگونی که در توصیف این کاخ داده‌ اند معلوم گردید که علت شهرت آن برای بکار بردن سنگ های مرمر عالی در آن و داشتن طاق های مقرنس کاری و نقاشی بوده است.

ساختمان کاخ دو طبقه و دارای شاه نشین و غلام گردش‌ های زیبا و نقوش گوناگون طلائی و تزیینات جالب و پشت بغل های کاشی بی نظیر و نقوش و حوش و طیور و آئینه کاری بسیار ممتاز و در واقع از قصور ممتاز دوره صفویه است.

کاخ مزبور که آنرا باغ بلبل نیز نامیده ‌اند قسمتی از باغ نقش جهان زمان شاه عباس بوده و در زمان شاه عباس (۱۰۷۸-۱۱۰۵) مجزا و شروع به ساختن گردیده است.

این کاخ تاریخی زیر شماره ۲۲۷ به ثبت رسیده است.

در توصیف و تاریخ ساختمان آن شعرای زمان اشعاری نیز سروده ‌اند.

از جشن و نشاط و کامرانی دایم در وی جای پادشه دولتمند

از قصر بلند زیبا ارکان گردید زمین اصفهان تاج جنان

درگاه عبادت این بود ورد ملک پاینده عمارت از سلیمان زمان

ایضاً هر مصرعی تاریخ است:

چون بدوران شه اعلاشان که زدل گشته سلیمان زمان

جان پناهی که مدیحش عام است مرشد و داد ده ایام است

تاج داری که زوی شد نازان زدل صدق همه خلق جهان

صوفی صافی تابع مقصود کو باخلاق و صفا ساعی بود

آنکه مقصود وی از عمر و حیات بندگی ره شه باطاعات

کرد سرکاری این مسکن سعد که چو وی نیست مقدر من بعد

دل گشائی است که از لطف صبا شد فرح لازم و شادی افزا

چه مکان شبه بنای فلک است چون لب قند سراپا نمک است

طاق از آن سرشکن قوس و قزح رکن او قائمه جشن و فرح

آفتاب آینه درگاهش طلبد سرمه گرد راهش

بنم آورده گلش آب حیات میل شادی بارم داده زکات

از لب شکر لیلی لعلیش شد از آیینه جان به کاشیش

دوده‌اش سرمه بیننده کشید زگچش شد قصب صبح سفید

آیه نور ز سنگش شامل بدرش حاتم بی حد سایل

اشعاری را که نصرآبادی در توصیف و ماده تاریخ بنای کاخ هشت بهشت سروده بخوبی روشن مپدارد که کاخ مزبور در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی و در سال یک هزار و هشتاد هجری (۱۰۸۰) ساختمان آن بپایان رسیده و این ساحتمان بسعی و اهتمام مقصود نامی که از صوفیان سرسپرده درگاه بوده انجام گردیده است.

hashtbehesht1_7115 کاخ هشت بهشت

گرچه ممیزاتی برای مقصود نگفته ولی نمیتوان بانی مسجد مقصود بیک واقع در تکیه ظلمات در سال یکهزار و ده را با مباشر ساختمان کاخ هشت بهشت که در سال یکهزار و هشتاد انجام شده است متحد دانست.باغی که سابقاً عمارت هشت بهشت در آن قرار داشته، بسیار بزرگ و زیبا بوده است که امروز تنها محوطه‌ای کوچک از آن باقی است.

کاخ هشت بهشت، آنچنانکه از نوشته ‌ها بر می‌آید، محل تفریج بوده است و گوشه و کناران به منظور خوشگذرانی ساخته شده. شاردن سیاح فرانسوی درباره این کاخ چنین نوشته است:

… کاخ هشت بهشت در باغ بلبل قرار دارد. تمام سقفهای آن موزائیک بسیار عالی است. دیوارها و جرزها دو طبقه و دالانها و غلام گردشهایی در اطراف آنهاست. در این دالانها صدها مکان است که دلکش‌ترین و فرح انگیزترین نقاط دنیا محسوب می‌گردد و هر یک به وسیله منفذی که بدان نور می‌تابد روشن می‌شود. این روشنایی متناسب با تفریجاتی است که این امکنه ویژه آنها ساخته شده است.

هیچ یک از این نقاط از حیث شکل و ساختمان و تزئینات به دیگری شبیه نیست. در هر جایی چیزهایی تازه و گوناگون است چنانکه در بعضی بخاریهای متنوع و در برخی دیگر حوضها و فواره هایی است که از لوله هایی از داخل دیوار آب می‌گیرند. این تالار عجیب در حقیقت لابیرنتی است که انسان در قسمت فوقانی آن گم می‌شود و پله‌ها چنان مخفی است که به آسانی پیدا نمی‌شود. قسمت پائین تا ده پا از سطح زمین از سنگ پشم و نرده‌ها از چوب زرنگار و قابها و چهارچوبها از نقره و جامها از بلور و آلتها از شیشه‌های رنگارنگ ظریف ساخته شده است.

اگر چه این بنا چندان با دوام و استوار نیسات ولی فرح انگیزتر از مجلل‌ترین کاخهای اروپایی است. در اثر تغییرات بسیاری که در ساختمان کاخ هشت بهست سالها پس از تاریخ ساخت آن روی داده بسیاری کسان تصویر کرده‌اند که این عمارت در زمان خیلی نزدیک‌تر از زمان صفویه ساخته شده به طوری که مادام دیولافوا ساختمان آن را به دوران قاچاریه نسبت داده است.

تزئینات

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که سیاحان بسیاری زبان به تحسین آن گشوده‌اند. متأسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قابها و جام‌های بلور و آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده‌است چرا که در دوره‌های بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شده‌است. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده‌اند.

در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص در آمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید بطوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و آب نماها و جوی‌های آب روان اثری بر جای نمانده‌است. با همه دخل و تصرفات زیبایی صفوی این بنا برجای مانده‌است چنان که آندره گدار باستان‌شناس و ایران‌شناس می‌گوید:

«… کاخ هشت‌بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه‌فرنگی در چهار گوشهٔ خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده‌است.»

ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت‌گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده‌است بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته‌است.

هشت بهشت اصفهان کاخ هشت بهشت در نظر سیاحان

کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شده‌اند به درون کاخ هشت‌ بهشت راه یابند آن را بهترین بناهای دنیا نامیده‌اند. یکی از آن‌ها کاخ هشت‌بهشت را با عبارت «…فرح‌انگیزتر از مجلل‌ترین کاخهای ممالک اروپایی» توصیف کرده‌است.