بررسی حضور خودروسازان در زنجیره ارزش جهانی

به گزارش اقتصادآنلاین؛ میلاد بیگی، کارشناس خودرو در گفتگو با اقتصادآنلاین ضمن بیان چالش های حضور ایران در زنجیره ارزش جهانی خودرو، توضیح می دهد که راه حل برون رفت از بن بست دهه های اخیر در ارتباط با ورود به زنجیره ارزش و رقابت پذیر کردن صنعت خودروی داخلی چیست؟

ایران شریک استراتژیک کشورهای حاضر در زنجیره ارزش نیست

میلاد بیگی در ابتدا ضمن اشاره به سابقه تلاش برای پیوستن خودروسازها به زنجیره ارزش خودرو در جهان گفت:مساله حضور صنعت خودروسازی در زنجیره ارزش جهانی بحثی است که حداقل از دهه ۷۰ که صنعت قطعه سازی در کشور شکل گرفت، مطرح بوده است. انعقاد قرارداد «ال ۹۰» در نیمه اول دهه ۸۰ تلاشی بود که در همین راستا شکل گرفت که البته دستاوردی به همراه نداشت. مهم ترین مساله ای که در خصوص این عدم موفقیت تا به الان وجود دارد این است که تعریفی که از حضور در زنجیره ارزش جهانی ارائه می شود در پیوند با وضعیت سیاسی ما قرار دارد؛ به این معنا که تعریف مورد بحث، برای یک وضعیت سیاسی خاص صورتبندی شده است زیرا رویکردهای اقتصادی و سیاسی منفک از هم نیست و در یک ارتباط دو سویه، یکدیگر را کامل می کنند.

در همین ارتباط، رویکرد نظام سیاسی ایران به جهان و متقابلا، رویکرد جهان به نظام سیاسی در ایران به گونه‌ای است که امکانی برای پیشرفت و حضور صنعت خودروی ایران در سطوح جهانی فراهم نمی شود.  زیرا تا به الان، عموم زنجیره ارزش قطعات خودرو، در کشورهایی قرار گرفته که در وضعیت سیاسی مناسبی با ایران قرار ندارند یعنی ما را شریک استراتژیک خودشان نمی دانند.

چرا شریک استراتژیک بودن مهم است

 میلاد بیگی در ادامه به نقش سیاست در حضور یا عدم حضور صنعت خودروسازی در زنجیره ارزش اشاره کرد و گفت: هر اندازه دنیا به سمت تقسیم کار پیچیده‌تر  و تخصصی‌تر رفت، تعداد منابع تامین کننده هر قطعه کم تر شد؛ بنابراین، شریک استراتژیک بودن مهم است. محدود شدن منابع تامین کننده قطعه، هم صرفه اقتصادی بیشتری به دنبال دارد و هم امکانی فراهم می کند تا هر تولید کننده، یک مجموعه خاص را تولید کند. این تک SOURSE  یا تک منبع شدن و تخصصی شدن تقسیم کار در صنعت تولید خودروی جهان، شرایطی ایجاد کرده که خودروسازان برتر جهان، با کشورها و صاحبان صنایعی کار بکنن که از همکاری با آنها در طول سالیان متمادی اطمینان داشته باشند؛ چرا که تولید در گرو وجود این همکاری مستمر و حرفه ایست. لذا، کشورهایی که در زنجیره ارزش خودرو جایگاه مهمی دارند، با کشورهایی کار می‌کنند که امکان وارد شدن به یک اتحاد استراتژیک بلند مدت با آنها وجود داشته باشد. در چنین شرایطی است که حتی قبل از تحریم ها بستر نقش آفرینی و حضور ایران در زنجیره ارزش جهانی فراهم نشد.

امضای برجام و امیدی بی رمق برای سرمایه گذاری خارجی

 وی افزود:عامل دیگری که مانع این نقش آفرینی شده، رویکردهای سیاسی متفاوت دولت‌ها در دوره‌های مختلف است. این رویکردها با متاثر کردن ساحت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، نوعی عدم ثبات و استمرار در عرصه های گفته شده ایجاد کرده است و دایره اطمینان بخش بودن روابط با ایران را محدودتر کرده اند. با شروع و تداوم تحریم ها به ویژه از ۹۷ به این سو، سطح این عدم اطمینان افزایش یافت؛ زیرا کشورهای جهان دریافتند که حتی روی تفاهم ایران با آمریکا نیز نمی توان حساب چندانی باز کرد. در عمل نیز سرمایه گذار خارجی سرمایه خود را به ایران آورد اما در نهایت از آن طرفی نبست. از همین رو، حتی اگر برجام نیز امضا شود، مسیر سرمایه گذاری خارجی حتی مانند دور قبل هم نخواهد بود. این در حالی است که در دوران برجام، برندهایی مانند پژو سیتروئن و رنو تلاش داشتند ایران را به عنوان هاب تولید منطقه ای شان- حداقل در قالب مونتاژ خودرو در نظر بگیرند، بعد از برجام اما همین امیدها نیز با یاس بدل شد.

خودروسازی داخلی نیازمند طرحی نو در زنجیره ارزش

میلاد بیگی در خصوص راه حل برون رفت از بن بست توافق و همکاری با کشورهای صاحب زنجیره ارزش خودرو در غرب گفت:وجود موانع گفته شده در خصوص حضور ایران در زنجیره ارزش جهانی، و تجربه ناامید کننده بیست سال گذشته در این رابطه، خودورسازی ما و سیاست های این حوزه را به درانداختن طرحی نو نیازمند کرده است.

طرحی که بر اساس آن خودروسازان بتوانند زنجیره تامین خود را گسترش داده و به صرفه مقیاس تولید در قطعات ساخته شده برسند. به عنوان مثال، موتور «تیوفایو» در ایران حدود ۳۰۰ هزار دستگاه تولید می شود در حالی تیراژ یک موتورساز بین المللی، بالای دو میلیون است. خودروسازی ما برای رسیدن به امکان و توان رقابت، نیازمند تجربه نوع جدید و متفاوتی از حضور در چرخه بین المللی است. این مسیر جدید می تواند تمرکز بر بازارهای منطقه ای البته به شکلی نو و متفاوت با آنچه تا کنون بوده، باشد.

خودروسازی، عرصه ای برای یکپارچگی سیاسی در منطقه

وی در خصوص دست یابی خودروسازان به بازارهای خودروی منطقه گفت:«هدف در رویکرد جدید به بازارهای خودروی منطقه می بایست،ایجاد یک اتحاد سیاسی و اقتصادی استراتژیکِ منطقه‌ای با محوریت خودرو باشد. از آنجایی که در همه دنیا فضای اقتصادی و سیاسی در یک انسجام و هم پوشانیِ با هم قرار دارند، خودرو باید بتواند برای کشور حتی نقش ایجاد کننده یکپارچگی سیاسی در منطقه را ایفا کند. به این معنا که به سمت کشورهایی برویم که یا با آنها روابط سیاسی بالایی داریم یا بنا داریم با آنها روابط سطح بالای سیاسی برقرار کنیم، یا در وابستگی متقابل با آن کشورها هستیم یا تصمیم داریم این وابستگی متقابل را شکل دهیم. بنابراین، صنعت صرفا مصرف کننده حوزه سیاست نیست و می تواند عرصه ای برای تولید سیاست نیز باشد.

اتحاد استراتژیک در منطقه با محوریت خودرو

میلاد بیگی در آخر و در توضیح اینکه روابط خودروسازها با متحدان منطقه ای شان در چه صورت تامین کننده منافه متقابل خواهد بود گفت:پس از ایجاد چنین شبکه ارتباطی، مواجهه صنعت خودرو با متحدان خود در منطقه نیز مهم است؛ به این معنا که صنعت خودروی ما باید با کشورهای مورد نظر، وارد یک اتحاد استراتژیک در صادرات و واردات شود؛ به این معنا که خودروسازها متحدان خود را در تولید مشارکت دهند، به این معنا که تولید مجموعه هایی از خودرو را به آنها واگذار کنیم و سپس محصول را از آنها بخریم و در مقابل از آنها بخواهیم بخشی از تولید ما را خریداری کنند. به عنوان مثال، کشور عمان برای ما  سیستم تعلیق شاهین بسازد و خط تولید این خودرو در کشورش را راه اندازی کند، ولی سایر قطعات شاهین را از ایران خریداری کند؛ در عوض خودروسازهای ایرانی نیز سیستم تعلیق تولید شاهین ایران را از عمان تهیه کنند. یعنی بخشی از تولید را به متحدان استراتژیک خود واگذار و سپس از آنها خریداری کنیم، بخش دیگر را خودروساز ما تولید، و متحدان خریداری کنند، ولی در نهایت همه کشورهای متحد می بایست تولید کننده محصول نهایی باشند، در نتیجه،  آنها در نهایت شاهین مونتاژ می کنند و حق تولید را به ما می دهند ما هم که خودمان شاهین تولید می کنیم؛ از سوی دیگر، مجوز می دهیم که قطعه ای را تولید کنند و در ادامه همان قطعه را از آنها خریداری می کنیم. این یعنی یک بازی برد-برد که در نتیجه آن هم تیراژ تولید شاهین افزایش می یابد، هم خودروی داخلی و قطعات به بازارهای منطقه صادر شده و هم می توان با تولید کننده ای در یکی از کشورهای منطقه که تحریم نیست، کار کرد. ما چاره ای جز پخش کردن صنعت خودروسازی‌مان در سطح منطقه، انجام صادرات از این طریق و وابسته کردن کشورهای مختلف به صنعت خودرومان نداریم.»