کاهش نگران کننده تعداد کشاورزان / مهاجرت از روستا به شهر تشدید می شود؟

اقتصادآنلاین-پویا دادجو؛ بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، تعداد کل افراد شاغل در فصل بهار امسال با کاهش حدود ۱۰۲ هزار نفری نسبت به فصل مشابه سال گذشته همراه بوده‌است. بر اساس آمارهای موجود از سال ۱۳۸۹ این چهارمین مرتبه است که تعداد شاغلین در فصل بهار با کاهش همراه بوده‌است. پیش از این نیز در بهار سال ۱۳۹۹ شاهد کاهش حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفری تعداد شاغلین بودیم که با توجه به شیوع کرونا چندان عجیب نیست ولی از این حیث یک رکورد محسوب می‌شود. نمودار زیر روند تغییرات تعداد کل شاغلین کشور در فصل بهار را نشان می‌دهد:

پرسش مهم این است که دلیل کاهش تعداد شاغلین در فصل بهار امسال چیست؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا به تغییرات تعداد شاغلین بر اساس گرو‌ه‌های عمده اقتصادی می‌پردازیم. بر اساس طبقه بندی مرکز آمار، افراد به طور کلی در سه گروه کشاورزی، صنعت و خدمات فعالیت می‌کنند. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در فصل بهار امسال بخش خدمات افزایش حدود ۵۲۶ هزار نفری تعداد شاغلین را تجربه کرده است. در نقطه مقابل بخش صنعت و کشاورزی به ترتیب کاهش ۱۶۰ و ۴۶۷ هزار نفری تعداد شاغلین را ثبت کرده است. نمودار زیر روند تغییرات تعداد شاغلین گروه های عمده فعالیت را در فصل بهار نشان می‌دهد.

همانگونه که مشخص است عامل اصلی کاهش تعداد شاغلین در فصل بهار امسال، کاهش تعداد شاغلین در گروه کشاورزی است. این در حالی است که در بهار سال ۱۳۹۹ عامل اصلی، کاهش تعداد شاغلین بخش خدمات به دلیل تشدید شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از مشاغل خدماتی همچون رستوران‌ها بود. اما این بار بخش کشاورزی است که تعداد شاغلین را تحت تاثیر قرار داده است. آن هم در شرایطی که پس از کم‌رنگ شدن شوک کرونا، شاهد بهبود نسبی در تعداد شاغلین بودیم.

نکته نگران کننده این است که طی سه سال گذشته همواره شاهد کاهش تعداد شاغلین بخش کشاورزی در فصل بهار بوده‌ایم. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که تعداد شاغلین بخش کشاورزی در بهار امسال به حدود سه میلیون و ۷۸۳ هزار نفر رسیده است که پایین‌ترین میزان از بهار سال ۱۳۸۹ محسوب می‌شود. باید توجه داشت که تعداد شاغلین این بخش در بهار سال ۱۳۹۸ به حدود چهار میلیون و ۶۳۰ هزار نفر رسیده بود. نمودار زیر تعداد شاغلین بخش کشاورزی را در فصل بهار از سال ۱۳۸۹ نشان می‌دهد.

دلایل متعددی را می‌توان برای کاهش تعداد شاغلین بخش کشاورزی در نظر گرفت اما به نظر می‌رسد که عامل اصلی، تشدید خشکسالی و کاهش بارندگی باشد که تاثیر بسزایی بر روی بخش کشاورزی گذاشته است. نگاهی به آمارهای رشد بخش کشاورزی نیز تاکیدی بر این موضوع است. بر اساس آخرین اطلاعات مرکز آمار، رشد بخش کشاورزی در چهار فصل منتهی به زمستان سال گذشته منفی بوده‌است. نمودار زیر رشد فصلی بخش کشاورزی را از سال ۱۳۸۹ نشان می‌دهد:

همانگونه که از نمودار فوق مشخص است، به نظر می‌رسد که یکی از عوامل اصلی شرایط کنونی اشتغال در بخش کشاورزی، کاهش رشد اقتصادی این بخش از سال ۱۳۹۹ و تجربه رشد منفی در سال ۱۴۰۰ است. موضوعی که نمودی از تشدید خشکسالی و اتخاذ سیاست‌های اشتباه در این حوزه است.

در این میان باید توجه داشت که بخش بزرگی از روستاییان در بخش کشاورزی شاغل هستند و ادامه این روند می‌تواند آسیب‌های جدی به این بخش از افراد وارد کند. تنها کافیست نگاهی به آخرین گزارش مرکز آمار داشته باشیم. بر اساس این گزارش در حالی حدود ۴۶ درصد شاغلین مناطق روستایی در بخش کشاورزی حضور دارند که  تعداد شاغلین این بخش در مناطق روستایی در بهار امسال نسبت به سال گذشته کاهش بیش از ۲۹۶ هزار نفری را نشان می‌دهد.

 از سوی دیگر در حالی تعداد کل شاغلین مناطق شهری در بهار امسال با افزایش حدود ۱۹۳ هزار نفری همراه بوده که مناطق روستایی، کاهش ۱۸۳ هزار نفری شاغلین را ثبت کرده است.

این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که بخش کشاورزی چگونه می‌تواند بازار کار و در نتیجه زندگی روستاییان را تحت تاثیر قرار دهد و با ادامه این روند باید شاهد مشکلات اقتصادی و اجتماعی این افراد باشیم که شاید تشدید مهاجرت از روستا به شهر اصلی‌ترین نمود آن باشد.