جنگ روایت ها از مذاکرات احیای برجام در دوحه

اقتصادآنلاین ـ پرستو بهرامی راد؛ مذاکرات دوحه 7 تیر ماه آغاز شد و بعد از دو روز به پایان رسید. همزمان با پایان این مذاکرات جنگ روایت‌ها شروع شده است. بعد از چندین ماه توقف مذاکرات برای احیای برجام در وین، این بار میز مذاکرات از هتل کوبورگ به دوحه منتقل شد.

روز شنبه 4 تیر ماه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران سفر کرد که این سفر پس از نشست کاری با رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد صورت گرفت. بی شک بورل با چمدان پر با پیام آمریکا به تهران آمد و همین پیام شروع دوباره مذاکرات اما این بار در قطر را رقم زد.

برخی کارشناسان شروع دوباره مذاکرات در دوحه را برای احیای برجام مثبت تلقی کردند. با این حال به نظر می‌رسد مذاکرات دوحه نتیجه مطلوبی تا اینجای کار نداشته است. البته در این بین نقش آمریکایی‌ها در عدم قبول اشتباهات دوران دونالد ترامپ و عدم بازگشت به برجام را به خوبی می‌توان دید.

نتیجه مذاکرات دوحه

با اعلام پایان مذاکرات دوحه، روایت‌های بسیار مختلفی رقم خورد. انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات در توییتر خود نوشت: متأسفانه، هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده امیدوار بود، وجود ندارد. ما با فوریت بیشتری به کار برای بازگرداندن یک توافق کلیدی برای عدم اشاعه و ثبات منطقه ای ادامه خواهیم داد. از سوی دیگر پایگاه آمریکایی آکسیوس به نقل از یک مقام امریکایی مدعی شد مذاکرات هسته‌ای غیر مستقیم با ایران در دوحه بدون هیچ پیشرفتی به پایان رسید.

با این حال حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفته است: ارزیابی ما از مرحله اخیر مذاکرات در دوحه مثبت است. همچنین مقامات ایرانی به ادامه‌دار بودن ‌این مذاکرات تاکید کردند.

در واقع مذاکرات دوحه از نگاه ایران و آمریکا زمین تا آسمان تفاوت دارد. از سوی دیگر بلومبرگ در گزارشی نوشت یک منبع اروپایی مطلع در مورد موضوعات مورد بحث در مذاکرات دوحه گفته موارد مورد مذاکره بر سر تحریم‌های نفتی ایران متمرکز بوده است. سایر موضوعات مورد بحث در دوحه، دسترسی ایران به منابع مالی مسدود شده در کره جنوبی، لغو تحریم شرکت‌های هواپیمایی و لغو تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران بوده است.

در حقیقت جنگ روایت‌ها در خصوص مذاکرات دوحه، نتیجه این مذاکرات را مخدوش کرده است. البته نقش جنجال به پا کردن غربی‌ها برای مقصر نشان دادن ایران بیشتر بوده است، در صورتی که بر کسی پوشیده نیست آمریکا با تحریم‌ ایران و خروج از برجام مقصر اصلی شرایط امروز پرونده برجام است.

نشست شورای امنیت درباره برجام

همزمان با پایان مذاکرات دوحه روز پنجشنبه جلسه شورای امنیت برای بررسی وضعیت قطعنامه 2231 تشکیل شد. با این حال پیش از شروع جلسه شورای امنیت، تروئیکای اروپایی با صدور بیانیه‌ای مشترک‌ مدعی شده‌اند توافق برای از سرگیری احیای کامل برجام از ماه مارس در وین حاصل شده، اما ایران از این فرصت استفاده نکرده است. همچنین سفیر آمریکا در نشست شورای امنیت گفت: ما از ماه‌ها پیش آماده به سرانجام رساندن مذاکرات وین بوده‌ایم. توافق وین از اوایل مارس آماده است. ما تنها زمانی می‌توانیم این توافق را به جمع‌بندی برسانیم که ایران خواسته‌هایش که خارج از حیطه توافق هستند را کنار بگذارد.

با این حال آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل بر ضرورت رفع تحریم‌های هسته ای یکجانبه آمریکا علیه ایران و بهره مندی ایران از مزایای اقتصادی برجام تاکید می‌کند و به طور خاص درخواست خود از آمریکا برای رفع تحریم های مرتبط با حوزه نفتی ایران را که می تواند فرآیند احیای برجام را تسهیل کند، تکرار کرده است.

مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در نشست شورای امنیت در خصوص اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام اظهار داشت ایران به دیپلماسی چندجانبه متعهد است که نتیجه آن باید تضمین کننده لغو موثر و قابل راستی‌آزمایی همه تحریم‌های غیرقانونی باشد.

نشست شورای امنیت در روز پنجشنبه را می‎توان نقطه‎ای دیگر از پازل مذاکرات دوحه تفسیر کرد. در واقع مذاکرات در دوحه با بیان حداکثر خواسته‌ها و بدون نتیجه رقم خورد و در شورای امنیت نیز این روند پرتلاطم ادامه می‌یابد.

سفر علی باقری به مسکو پس از نشست دوحه

در روزهای اخیر شایعاتی مبنی بر بروز اختلافات میان وزیرخارجه با علی باقری‌کنی مطرح شده بود که با توییت امیرعبداللهیان خاتمه یافت. حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه ایران در توییتر خود نوشت: دکتر باقری با جدیت و در هماهنگی کامل با اینجانب به مذاکرات منطقی، مستدل و فعال برای لغو‌ تحریم‌ها ادامه می دهد. ما با قدرت و منطق به تلاش ها ادامه می دهیم. واقع بینی آمریکا و اخذ تضمین پایدار در نفع کامل اقتصادی ایران از توافق، می تواند نتیجه مذاکرات را ثمر بخش کند.

اما حواشی تیم مذاکره کننده و وزارت خارجه ایران به همین نکته ختم نشده است. حساب کاربری رسمی متعلق به نمایندگی روسیه در وین خبر داده که علی باقری‌کنی روز جمعه با سرگئی ریابکوف در مسکو دیدار کرده که اولیانوف نیز در این جلسه حضور داشته است.

به نظر می رسد این دیدار که دقیقا یک روز پس پایان مذاکرات دوحه رخ داده، حاکی از نقش پررنگ روسیه در مذاکرات برجامی است.

برخی مقصر شرایط امروز را عدم تخصص لازم تیم مذاکره کننده مطرح می‎کنند و لو رفتن این سفر توسط روس‌ها در حالی که به طور رسمی در ایران اعلام نشده بود، برخی را نگران روند دیپلماسی عمومی تیم مذاکره کننده و شرایط پیش روی مذاکرات و احیای برجام کرده است. با این حال برخی نیز معتقدند که در شرایط امروز انتقاد یا تغییرات در تیم مذاکره‌ کننده باعث مشکلاتی در روند مذاکرات برای ایران می‌شود.

سرانجام احیای برجام

به تازگی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در توییتی نوشته است: «پس از بیش از یک سال مذاکره، خطر عبور نکردن از خط پایان را داریم. ما باید در اسرع وقت توافق را منعقد کنیم و به اجرای کامل برجام برگردیم.» از سوی دیگر علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در صفحه شخصی خود در توییتر، نوشت: هر قدر هم که به خط پایان نزدیک باشیم، الزاماً تضمینی برای عبور از آن وجود ندارد. برای اتمام کار، تصمیم‌های مشخصی وجود دارد که طرف‌های غربی باید بگیرند.

بلومبرگ خبر داده است که مذاکرات برای رفع تحریم‌ها و احیای برجام احتمالاً بعد از سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به منطقه دوباره آغاز خواهد شد. بدون شک مذاکرات برای احیای برجام ادامه خواهد داشت، با این حال زمان برای احیای آن رو به اتمام است.

مذاکرات در دوحه را با شرایطی که روایت شد می‌‌توان اینگونه تفسیر کرد که مذاکرات نه پیشرفت داشته نه با شکست روبرو شده است. در واقع این بار که ایران و آمریکا با واسطه گری اروپایی‌ها مذاکره غیر مستقیمی را آغاز کردند، دست به ارائه حداکثر خواسته‎های خود زده‎اند. به همین دلیل پایان این دور از مذاکرات با تنش همراه بوده است.

در هر حال هنوز مذاکرات ادامه دارد و دولت بایدن باید انتخاب کند که می‌خواهد راه ترامپ را ادامه دهد یا خیر؟ 

از سوی دیگر قطر بازیگر دیگر این روزهای مذاکرات است. باید دید که آیا مذاکرات برای احیای برجام در دوحه ادامه پیدا می‎کند یا خیر؟ و در نهایت آیا تهران و واشنگتن با شرایط پیش آمده به توافق می‌رسند یا خیر؟