آیا برقراری رابطه میان ایران و آمریکا ممکن است؟
در هشتمین قسمت برنامه موازنه مهدی خانعلی زاده، کارشناس مسائل بین الملل به بررسی مسائل پیرامونی سیاست خارجی ایران، شرایط پرونده احیای برجام و همچنین روابط ایران با شرق پرداخته است.
اقتصادآنلاین - پرستو بهرامی‌راد؛ مهدی خانعلی زاده، کارشناس مسائل بین الملل در مورد شرایط پرونده احیای برجام گفت: زمانی که دولت سیزدهم شروع به کار کرد سه رویکرد در درون جریان اصولگرایی (حامیان دولت) وجود داشت. رویکرد اول این بود که زیر میز بزنیم و از مذاکرات خارج شویم. رویکرد دیگر این بود که اوضاع کشور مناسب نیست و به همین دلیل باید در شرایط فعلی با تن دادن به یک توافق نفس راحتی بکشیم. در این میان آقای باقری هم نگاه جدیدی ارائه کرد که ما زیر میز نمی‌زنیم و مذاکره می‌کنیم. اگر توانستیم منفعت واقعی برای کشور کسب کنیم، توافق می‌کنیم و اگر نتوانستیم توافق نمی‌کنیم.
بخش‌هایی از این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
کارشناس مسائل بین‌المللی با بیان اینکه یکی از فاکتورهای خیلی مهم در تعیین سیاست خارجی کشورها وضعیت ژئوپولیتیک است، عنوان کرد: اما من تاکید دارم که ژئوپولیتیک تنها عامل نیست. یعنی مساله جغرافیا و ژئوپولیتیک الزاماتی دارد که باعث می‌شود در بعضی موارد حتی سیاستی که پهلوی داشته، جمهوری اسلامی تندتر هم دنبال کرده است. اما مسئله ژئوپولیتیک تک عامل نیست.
خانعلی زاده در بخشی از گفتگو اظهار کرد: جغرافیای ایران عواملی را به سیاست خارجی کشور فارغ از نظام سیاسی و وضعیت بین الملل تحمیل کرده است.
این کارشناس ادعا کرد: ما اساساً سیاست خارجی نداریم و ای کاش سیاست خارجی ما ایدئولوژیک و یا لااقل غیر ایدئولوژیک بود. مساله این است که ما در سیاست خارجی حتی نمی‌دانیم چه می‌خواهیم.
خانعلی زاده در ادامه گفت: ما پس از انقلاب، سیاست خارجی را درست فهم نکردیم و بنیاد آن اشتباه گذاشته شد. آقای دکتر ولایتی و دکتر ظریف از بنیانگذاران شاکله وزارت خارجه هستند و هنوز هم بنیاد وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی ما بر نگاه این دو بزرگوار است، آن زمان که وارد این عرصه شدند متخصص این حوزه نبودند.
او در بخشی دیگر از مصاحبه مطرح کرد: ارگان‌های دیگر هم وازرت خارجه ما را تضعیف کردند. اما هنوز سفیر ارشدترین نماینده ایران در یک کشور خارجی است. هنوز وزیر امور خارجه ارشدترین فرد در حوزه دیپلماسی کشور است. مصداقی بگویم خیلی‌ها در داخل کشور با برجام مخالف بودند، ولی در نهایت ایده جناب دکتر ظریف به عنوان وزیر خارجه نهایتاً اجرایی شد. این اتفاق می‌تواند بیفتد ولی زحمت دارد که دوستان نمی‌خواهند، زحمت بکشند.
خانعلی زاده با بیان اینکه من قائل به این نیستم که دولت جدید راهبردی برای حرکت به سمت شرق دارد، عنوان کرد: مشکل دولت فعلی مشکل این است که نمی‌داند چه چیزی می‌خواهد و اساسا چه سوالی دارد.
او در ادامه افزود: بهترین تعبیر در خصوص رویکرد ایران در مورد جنگ اوکراین را از سفیر اوکراین در تهران شنیدم که گفت در این ماجرا ایران بی طرف نیست بلکه بی تفاوت است.
کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه توضیح داد: یکی از ویژگی‌های مهم دکتر ظریف و حتی شخص آقای روحانی این است که وقتی گفتند می‌خواهیم این راهبرد را در سیاست خارجی پیگیری کنیم، به این مساله تاکید کردند که وظیفه داریم همه نهادها را هم‌راستا کنیم.
وی با بیان این که می‌توان بدون رفع تحریم منافع ملی را پیش برد همزمان عنوان کرد که با روشی که در حال حاضر در پیش گرفته‌ایم این مساله امکان پذیر نیست.
خانعلی زاده بیان کرد: اکنون ما در شرایط اضطرار هستیم و هر مذاکره‌ای منجر به آسیب دیدن منافع ملی می‌شود. توصیه نظری باشگاه تحریمی‌ها این است که ما از شرایط اضطرار خارج شویم و در شرایط عادی مذاکره و تعامل کنیم.
این کارشناس مطرح کرد که ما هیچ مشکلی در برقراری ارتباط با آمریکا نداریم.
خانعلی زاده در ادامه گفت: قرار نیست بر این نیست که اقتصاد ما را سیاست خارجی اصلاح کند و چنین چیزی امکان پذیر هم نیست، قرار بر این است که سیاست خارجی ما به اقتصاد کمک کند.
او در بخشی دیگر از مصاحبه تفسیر کرد: من نمی‌گویم که می‌توانیم تحریم های بیشتری را تحمل کنیم و کار را پیش ببریم. اگر دیپلماسی درستی داشته باشیم، تحریم‌ها به حداقل تاثیرگذاری می‌رسد و وقتی تاثیرگذاری حداقلی شد، رفع تحریم‌ها راحت‌تر است. راه رفع تحریم‌ها از خنثی‌سازی آن می‌گذرد.
خانعلی زاده با طرح اینکه افراد زیادی در ایران تمایل به توافق دارند، گفت: این بدان دلیل است که راحت‌ترین راه برای عدم پاسخگویی به مردم لغو تحریم‌ها است.
او در بخش دیگری از مصاحبه تاکید کرد: طرف آمریکایی تمایل به توافقی ندارد که دستاورد واقعی اقتصادی برای ایران داشته باشد.
این کارشناس بین‌الملل بیان کرد: تیم قبلی مذاکره کننده حاضر به توافق در هر شرایطی بود، یعنی اگر مذاکرات همچنان در دست تیم قبلی بود به طور کامل تا شهریور گذشته توافق شده بود، اما تیم فعلی صد در صد هر توافقی را نمی‌خواهد. این بر اساس متن گزارشی است که آقای دکتر عراقچی به عنوان پیش‌نویس توافق وین 6 در شهریور یا مرداد ماه به کمیسیون امنیت ملی مجلس داد.
وی ادامه داد: همچنین بر اساس اطلاعاتی که من از دوستان وزارت خارجه و حتی اعضای ارشد تیم سابق دارم که آقای دکتر روحانی، رییس‌جمهوری وقت طی تماس‌هایی از دکتر عراقچی خواسته بود که تحت هر شرایطی توافق انجام شود تا ایشان دولت را با احیای برجام تحویل دهد. حتی تیم وزارت خارجه از این فشاری که به آنها تحمیل و مانع از انجام درست کار می‌شد، شاکی بودند.
خانعلی زاده در پاسخ به این سوال که علل به بن بست رسیدن مذاکرات چیست؟ توضیح داد: عدم تمایل طرف آمریکایی، تغییر در نگرش تیم ایرانی و تفاوت در دولت‌های آمریکا از جمله این موارد است. با این وجود هم احتمال توافق کمتر از عدم توافق است. از نظر من سفر بایدن اعلام نهایی پایان مسیر احیای برجام است.
او بیان کرد: ایران در حوزه سیاست خارجی باید به سمت تثبیت جایگاه منطقه‌ای خود برود و همچنین تلاش کند به سمت قدرت جهانی برود. ایران باید ترکیه را به عنوان رقیب منطقه‌ای خود بپذیرد تا آمریکا از منطقه خارج شود.
