آیا مذاکرات هسته ای در دوحه به مقصد می رسد؟
پس از ماهها توقف مذاکرات برجامی، این بار میز مذاکرات به دوحه منتقل شده است. احیای برجام هنوز منتظر حل اختلافات باقی مانده میان تهران و واشنگتن است. پس از سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران نور امید به پرونده احیای برجام بار دیگر تابیده است.
اقتصادآنلاین – پرستو بهرامی‌راد؛ قطار مذاکراتی بار دیگر شروع به حرکت کرده است. البته این بار میز مذاکرات از هتل کوبورگ به پایتخت قطر منتقل شده است. پس از چندین ماه توقف مذاکرات در وین با سفر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران، ورق برای مذاکرات احیای برجام برگشت. در واقع ایران و آمریکا وارد فاز جدیدی برای حل اختلافات برای احیای برجام شدند.
طبق گفته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزرات امور خارجه بورل در این سفر دست پر به تهران آمده بود و او گفته است که آمریکا تعهد داده به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ عمل و انتفاع ایران را تضمین میکند.
ساعاتی بعد از نشست خبری سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، رویترز خبر داد که امروز رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران امروز وارد دوحه می‌شود و فردا علی باقریکنی، مذاکره کننده ارشد ایران به قطر سفر میکند.
شکل جدید مذاکرات
مذاکرت این دور برای احیای برجام با تغییراتی روبرو است. در این دور نمایندگان ۱+۴ حضور ندارد. در واقع مذاکره کننده ارشد تهران و واشنگتن و تیم جوزپ بورل به سرپرستی انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات حضور دارند. در حقیقت این برهه نیاز به تصمیمات سیاسی برای حل مذاکرات دارد یعنی جایگاهی که به نظر می‌رسد کشورهای دیگر نمی‌توانند کمکی در حل مشکل داشته باشند.
موضوع دیگر که در این مذاکرات حائز اهمیت است تغییر مکان مذاکرات است. مذاکرات احیای برجام از حدود بیش از یک سال پیش در وین برگزار شده است، اما این بار محل انجام مذاکرات به قطر منتقل شده است. در واقع به دور از خبرنگاران غربی و شرایط اروپایی مذاکرات به منطقه امن ایران منتقل شده است.
در این دور از مذاکرات نیز اعلام شده که نمایندگان ایران و واشنگتن از طریق اتحادیه اروپا مذاکره میکنند و در واقع مذاکرات غیر مستقیم خواهد بود. با این حال تغییر محل مذاکرات به قطر این شبهه را ایجاد میکند که احتمال مذاکرات پشت پرده مستقیم نیز وجود دارد. البته در چند ماه اخیر نقش قطر در خصوص احیای برجام را نباید نادیده گرفت. این موارد به خوبی نشان می‌دهد که قطر از هر جهت برای ادامه مذاکرات برای ایران مناسب‌تر بوده است.
اختلافات باقی مانده
طبق گفته مقامات مذاکره کننده، مذاکرات برجامی به دلیل وجود اختلافات سیاسی میان تهران و واشنگتن بلاتکلیف مانده بود.
به نظر می‌رسد پس از سفر بورل، میزان اختلافات کاهش یافته و از همین مسیر هم مذاکرات در کوتاه مدت بار دیگر از سر گرفته خواهد شد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در خصوص شرایط مذاکرات گفت: موارد اختلافی در مذاکرات هسته‌ای در حوزه رفع تحریم‌ها است و هیچ موضوع جدیدی به مذاکرات اضافه نخواهد شد. توپ در زمین واشنگتن است؛ آمریکا با پاسخ اگر بیاید به سرعت می‌توان مذاکرات را به سرانجام رساند.
او در جایی دیگر از این نشست گفت که اگر امروز قدم‌های بیشتری برنمی‌داریم از باب نخواستن است نه نتوانستن. البته تضامین مختلف هم در این توافق دیده شده که ما درباره آنها حساس هستیم و این‌ها باید جمع بندی و نهایی شود.
به نظر می‌رسد علاوه بر بحث خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست تروریستی آمریکا که غربی‌ها به عنوان مبحث اختلافی آن را مطرح کرده‌اند، مورد دیگر در خصوص تضمین‌ها است.
سفر الکاظمی به تهران
از دیگر اتفاقات مهمی که همزمان با سفر بورل رخ داد و خبر خوبی برای مذاکرات احیای برجام می‌تواند باشد، سفر مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق به تهران است.
الکاظمی با پیام عربستان به تهران آمد و سخنگوی وزارت خارجه ایران درباره این سفر اعلام کرد: عربستان اعلام آمادگی کرده تا در سطح دیپلماتیک مذاکرات ایران و عربستان ارتقا یابد. مذاکرات ایران و عربستان به زودی در بغداد ادامه پیدا خواهد کرد. هم ادامه مذاکرات و هم مکان آن تقریبا قطعی شده است.
در واقع عربستان همزمان با شروع مذاکرات برجامی با ایران وارد مذاکرات امنیتی شد و امروز منتظر شروع روابط دیپلماتیک است. بدون شک عربستان نگران توافق ایران با واشنگتن است و می‌خواهد در راستای توافق ایران با غرب، شرایط روابط خود با تهران را تغییر دهد.
در حقیقت روند مذاکراتی عربستان با یاران را باید در راستای مذاکرات احیای برجام رصد کرد.
سفر بایدن به خاورمیانه
روز گذشته یک مقام ارشد دولت فرانسه مدعی شد حاضران در اجلاس گروه ۷ درباره احتمال احیای برجام گفتوگو خواهند کرد. امروز نیز طبق برخی اخبار رهبران ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، و آلمان روز سه‌شنبه درباره برنامه هسته‌ای و صادرات نفت ایران گفتوگو خواهند کرد.
از سوی دیگر دفتر امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه با انتشار بیانیه‌ای از درخواست این کشور برای بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار خبر داده است.
بورل نیز در سفر به تهران عنوان کرد: توافق تاریخی اگر به سرانجام برسد بسیار دارای اهمیت است. حصول توافق برای امنیت جهانی خیلی مهم است.
از سوی دیگر چندین هفته است خاورمیانه منتظر سفر جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به این منطقه است. بسیاری این سفر را که احتمالاً مقصد آن ریاض و اورشلیم است، برای مذاکرات برجامی مهم تلقی می‌کردند. با این وجود تا به امروز سفر چند باری با تعویق روبرو شده است و حال می‌توان حدس زد یکی از دلایل تعویق افتادن ادامه روند مذاکرات برجامی بوده است.
توافق نزدیک است؟
حال با شرایطی که در بالا مطرح شد، سوال اصلی این است که آیا مذاکرات برجامی به توافق می‌انجامد؟ بدون شک شرایط در چند روز اخیر نشان از این دارد که تهران و واشنگتن به سمت توافق قدم می‌گذارند و قطار مذاکرات به انتهای تونل نزدیکتر شده است.
به نظر می‌رسد در این مسیر نیز اروپا به دلیل شرایط جنگ اوکراین و مشکلات غذایی و انرژی مایل به احیای برجام و ورود ایران به بازار جهانی است.
از این رو می‌توان شرایط مذاکرات برای رسیدن به توافق را مثبت‌تر از هر زمانی ارزیابی کرد. با این حال باید دید دوحه چه تحفه‌ای برای مذاکرات احیای برجام خواهد داشت.
