کمبود غلات در جهان ده ها میلیون نفر را تهدید می کند

اقتصاد آنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، روز نهم مارچ، یعنی مدتها قبل از آنکه آنها چیزی در زمین خود کاشته باشند، نیروهای روسی روستا را اشغال و این زوج ناچار به فرار شدند. در روز سی و یکم مارچ، زمانی که مهاجمان روستا را ترک کرده بودند، آنها بازگشتند. این بازگشت سختی به خانه بود. ساختمان اصلی مزرعه بمباران، سه تراکتور تخریب و تمام موجودی گازوئیل تخلیه شده بود. از ۱۱۷ گاو آنها، ۴۲ گاو تلف شده و بقیه در مزارع در حال پرسه زدن به دلیل سقوط آوار، انفجار مین، خمپاره، بمب‌های خوشه‌ای منفجر نشده و کامیون‌های سوخته تلف شده بودند. پنجاه تن گندم، تخمه آفتابگردان و چاودار از بین رفته بود و تمام اینها دهها هزار دلار برای آنها هزینه داشت. خانم نازارنکو در این باره می‌گوید: ما الان پولی در اختیار نداریم و هیچ چیز برای پرداخت حقوق هم نداریم و همزمان برای پرداخت سود وام با مشکل مواجه هستیم.

لوکاشیوکا و روستاهای اطراف آن شاهد تخریب یا گندیدن هزاران تن غلات بوده‌اند. همین امر در سراسر مناطق جنگی کشور صادق است. نیروهای روسیه آسانسورهای غلات و کارخانه‌های کود را هدف قرار داده و زیرساخت‌ها را تکه تکه کرده‌اند. سهم برداشت غلات سال گذشته هنوز در کشور – حدود ۲۵ میلیون تن غلات، مقدار زیادی ذرت – مانده است چرا که بنادر اودسا که معمولا ۹۸ درصد صادرات غلات از آن عبور می‌کند، اکنون مسدود است. رساندن غلات به بنادر جایگزین در رومانی، بلغارستان و بالتیک دشوار است. میکولا سولسکی وزیر کشاورزی در این باره می‌گوید: قبل از جنگ اوکراین حدود ۵ میلیون تن غله در ماه صادر می‌شد و ما ماه گذشته موفق شدیم ۱.۱ میلیون تن تولید کنیم.

هوای گرم و کاهش تولید هند

ویکاس کومار سینگ از کشاورزان دهراولا که روستایی در اوتار پرادش (حدود ۷۰۰ کیلومتری جنوب شرقی دهلی) است، می‌گوید: ما هیچ مهمات منفجر نشده‌ای نداریم که نگران آن باشیم. اما او هم در ماه مارچ همین مشکل را داشت. او توضیح می‌دهد: هوا خیلی زود گرم شد! ببینید، دانه‌ها کوچکتر از آن چیزی هستند که باید باشند. پس از بادهای شدید و تگرگ ماه فوریه، منطقه چندالی که دارائولی در آن واقع است، دچار گرمای شدید خارج از فصل شد و همین باعث از بین رفتن خوشه‌های گندمی شد که در حال رشد بودند. در اکثر نقاط  کشور این اتفاق تکرار شد. آواد بیهاری سینگ که در همان حوالی کشاورزی می‌کند، می‌گوید: در ماهاراشترا اوضاع بسیار بدتر از اینهاست.

آقای ویکاس سینگ معتقد است که بازدهی او در مقایسه با سال گذشته حدود یک چهارم کاهش یافته است. آقای آواد سینگ معتقد است که این منطقه در کل حدود یک پنجم گندم کمتری نسبت به یک سال معمولی برداشت کرده است. پیش از موج گرما، زمانی که برداشت محصول سختگیرانه به نظر می رسید، دولت منتظر تقویت روپیه با صادرات غلات بود. وقتی انتظارات در مورد اندازه برداشت کاهش یافت، این یک تلنگر بود. تسریع صادرات که به دلیل قیمت‌های بالا در خارج از کشور تشویق می‌شود، نگرانی‌های کمبود را در داخل افزایش داد.

در سیزدهم ماه می، دولت هند ممنوعیت صادرات گندم را اعمال کرد، اگرچه آنها اعلام کرده‌اند که برای کشورهای نیازمند استثنا قائل می‌شوند. در پانزدهم ماه می یک معامله ۵۰۰ هزار تنی صادرات به مصر گزارش شد. آن هم در حالی که ۲۶ کشور محدودیت‌های شدیدی برای صادرات مواد غذایی اعمال می‌کنند. در بیشتر موارد این ممنوعیت‌ها به نوعی ممنوعیت مطلق هستند. معیارهای مختلف ۱۵ درصد از کالری‌های مبادله شده در سراسر جهان را پوشش می‌دهد.

برای تامین تغذیه یک دنیا به همکاری یک دنیا نیاز است و روشی که دنیا برای انجام این کار در نظر گرفته، از طریق تجارت است. بر اساس برخی برآوردها، چهار پنجم جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که واردکننده خالص مواد غذایی هستند. بیش از ۲۰ درصد کالری جهان و بیش از ۱۸ درصد غلات، حداقل از یک مرز سفری را تجربه می‌کنند.

(نمودار افزایش قیمت مواد غذایی از سال ۲۰۲۱ تاکنون)

در آغاز سال ۲۰۲۲، بر اساس برنامه جهانی غذا سازمان ملل، تعداد افرادی که به غذا دسترسی دارند به سطحی از فقر می‌رسند که زندگی یا معیشت آنها در معرض خطر فوری قرار گرفته و این آمار در پنج سال گذشته از ۱۰۸ میلیون به ۱۹۳ میلیون نفر رسیده است. بخش بزرگی از این آمار و تقریبا دو برابر شدن آن به دلیل «ناامنی حاد غذایی» ناشی از شیوع کووید – ۱۹ بود که باعث کاهش درآمد و اختلال در فعالیت‌های کشاورزی و زنجیره تامین شد. بخشی از آن هم به افزایش قیمت انرژی و حمل و نقل با از بین رفتن اثرات همه‌گیری بستگی داشت. اوضاع به دلیل شیوع آنفلوآنزای خوکی در چین و مجموعه‌ای از برداشت‌های بد در کشورهای صادرکننده بدتر شد که برخی از آنها به دلیل شرایطی بود که از اواسط سال ۲۰۲۰ شروع شد.

ذخایر جهانی غلات

ذخایر جهانی غلات، مسلما بسیار بالا بود. اما عمدتا در دست کشورهای وارد کننده ثروتمند بود نه کشورهای صادر کننده که مشتاق فروش آن بودند یا واردکنندگان ضعیفی که احتمالا به آن نیاز دارند. دیوید بیزلی مدیر wfp (برنامه جهانی غذا) در کنفرانس امنیتی مونیخ در ماه فوریه گفت: اگر به این وضعیت به سرعت رسیدگی نشود، طی ۹ ماه آینده شاهد قحطی، بی ثباتی کشورها و مهاجرت‌های گسترده خواهیم بود.

تنها شش روز پس از بیان این سخنان، روسیه جنگ را آغاز کرد. در سال ۲۰۲۱ روسیه و اوکراین اولین و پنجمین صادرکننده بزرگ گندم در جهان بودند که به ترتیب ۳۹ میلیون تن و ۱۷ میلیون تن یعنی ۲۸ درصد از بازار جهانی را در اختیار داشتند. آنها همچنین غلات زیادی را که برای تغذیه حیوانات استفاده می‌شود، مانند جو و ذرت کشت می‌کنند و تولیدکنندگان شماره یک (اوکراین) و شماره دو (روسیه) دانه آفتابگردان هستند به این معنی که ۱۱.۵ درصد از بازار روغن نباتی جهان را در اختیار دارند. در مجموع، آنها تقریبا یک هشتم کالری‌های مبادله شده در سراسر جهان را تامین می‌کنند.

صادرات مواد غذایی اوکراین به سرعت با شروع جنگ متوقف شد. روس‌ها هم تحت تاثیر غیرمستقیم تحریم‌ها قرار گرفتند. قیمت غلات افزایش یافت و اکنون هم روند افزایشی خود را ادامه می‌دهد. در ۱۶ ماه می، اولین روز معاملاتی پس از اعمال محدودیت‌های هند، قیمت گندم در شیکاگو که به عنوان معیار جهانی قیمت گندم شناخته می‌شود، ۶ درصد افزایش یافت. در ۱۸ ماه می، قیمت‌ها ۳۹ درصد بیشتر از زمانی بود که روسیه تهاجم خود را آغاز کرد.

وزارت کشاورزی آمریکا USDA تخمین می‌زند که جنگ و آب و هوای بد به این معنی است که تولید جهانی گندم احتمالا برای اولین بار در چهار سال گذشته کاهش می‌یابد که این خبر خوبی نیست. بدتر آنکه گندم واقعا در سطح جهانی معامله نمی‌شود. خریداران اغلب روابط دو جانبه طولانی مدت با صادرکنندگان دارند و کانال‌های تجاری تعیین کننده مقاصد صادراتی هستند که این مساله را پیچیده‌تر می‌کند. طبق گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحده (فائو) نزدیک به ۵۰ کشور برای بیش از ۳۰ درصد واردات گندم به روسیه یا اوکراین و یا هر دوی آنها وابسته هستند و برای ۲۶ کشور این رقم بیش از ۵۰ درصد است.

راهی که به همینجا ختم می شد

کشورهای آسیای شرقی که مقدار زیادی گندم از دریای سیاه وارد می‌کنند، مانند اندونزی، می‌توانند به راحتی به برنج روی بیاورند. برای بسیاری از واردکنندگان بزرگ دیگر، قطع گندم شامل تغییرات شدید در رژیم غذایی است. بسیاری از کشورهای خلیج فارس و شمال آفریقا برای هر نفر حداقل دو برابر بیشتر از آمریکایی‌های گلوتن دوست، نان مصرف می‌کنند. برخی از غلات را می‌توان با قیمت مناسب از بازارهای دیگر دریافت کرد و دست اندرکاران امور کشاورزی اروپا می‌گویند که دولت‌ها فعالانه برای انجام معاملات به سراغ آنها می‌روند. یک تولید کننده بزرگ فرانسوی می‌گوید: برای انجام معاملات همه گزینه‌ها بر روی میز است.

(نمودار مقاصد صادراتی گندم در سال ۲۰۲۰، مبلغ‌ها به میلیارد دلار)

با این حال، کمبودها قطعی به نظر می‌رسد. سازمان جهانی غذا که بیش از ۱۱۵ میلیون نفر در سراسر جهان به آن وابسته هستند و سال گذشته ۵۰ درصد از گندم خود را از اوکراین دریافت کرد، اعلام کرده است که این بحران می‌تواند ۴۷ میلیون نفر را به ناامنی غذایی حاد بکشاند.

تاثیر جنگ بر نهاده های کشاورزی

جنگ همچنین بر موادی که کشاورزان برای پرورش غذا در وهله اول به آن نیاز دارند و در نتیجه بر میزان کاشت آنها در فصول آینده نیز تاثیر می‌گذارد، تاثیرگذار بوده است. مزارع با سوخت کار می‌کنند. با توجه به اینکه روسیه بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی جهان و دومین صادرکننده بزرگ نفت است، قیمت سوخت هم افزایش یافته است. مزارع نیز به کود نیاز دارند. از بین سه نوع اصلی کود صنعتی روسیه که بزرگترین صادرکننده در یک بازار (کودهای مبتنی بر نیتروژن که تنها ماده گران قیمت آن گاز طبیعی است)، دومین صادرکننده بزرگ در بازار دیگر (پتاس که پتاسیم را تامین می‌کند) و سومین صادرکننده در بازار فسفات است. آفت کش‌ها و سموم که اغلب از هیدروکربن‌ها تولید می‌شوند نیز افزایش قیمت داشته‌اند.

سایه‌ای تاریک بر یکی دیگر از پیش نیازهای کشاورزان نیز وجود دارد – پیش نیازی که قبل از جنگ وجود داشت و بعد از آن هم ادامه خواهد یافت – برداشت خوب به آب و هوای خوب یا حداقل معتدل نیاز دارد. تغییرات اقلیمی به این معنی است که افراط و تفریط به طور فزاینده‌ای همان چیزی است که به دست می‌آید. تجزیه و تحلیل اداره هواشناسی بریتانیا نشان می‌دهد که گرم شدن زمین باعث شده موج گرمای شدید هند ممکن است در سال جاری ۱۰۰ برابر بیشتر شود.

در بازارهای جهانی تاثیرات این شرایط می‌تواند به گونه‌ای پیش برود که فراتر از الگوهای همبسته جهانی باشد. سیلی که کشاورزان چینی را مجبور کرد کاشت گندم زمستانه را در سال گذشته به تاخیر بیندازند، برداشت مورد انتظار سال جاری را کاهش داد و متعاقبا گرمای بی سابقه هند هم چنین جوی ایجاد کرده است. زمانی که این وضعیت در سراسر جهان تکرار می شود، احتمال ابتلای چندین ناحیه به یکی از این موارد در یک زمان یا در یک چارچوب زمانی نیز افزایش می‌یابد.

(نمودار کشورهایی که تاثیر بیشتری از این شرایط می‌پذیرند)

در این راستا بازه‌های زمانی هم از اهمیت زیادی برخوردارند. اگرچه بسیاری از کالاها را می‌توان در طول سال تولید کرد اما کشت محصولات زراعی بستگی به فصل دارد. برای برخی از مراحل حیاتی مانند کاشت، کوددهی یا برداشت، زمان را نباید از دست داد و بخش بزرگی از کار یک سال ممکن است تنها در عرض چند هفته از بین برود.

کاهش برداشت زمستانه گندم

این نگرانی در مورد گندم زمستانه اوکراین هم وجود دارد. گندمی که در سال گذشته کاشته شده، در ماه ژوئن برای برداشت آماده خواهد شد. آقای سولسکی انتظار دارد برداشت سال جاری ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از سطح انتظارات باشد. تقریبا نیمی از مزارع گندم زمستانه در جنوب شرقی که قسمتی از آن اشغال شده و قسمتی از آن زیر جنگ است، در چنین وضعیتی هستند. بسیاری از مزارع غرق در مواد منفجره شده است. زیرساخت‌ها تقریبا تخریب شده و آب، برق و سوخت مطمئنا با کمبودهای زیادی مواجه است.

طبق گفته فائو، بازدهی در مزارعی که برداشت می‌شود تا ۱۰ درصد کاهش می‌یابد: کاربرد کود از دست رفته است. آفات و بیماری‌ها از بین رفته‌اند و تا زمانی که اودسا در محاصره باشد، برداشت محصول راهی به بازارهای جهانی نخواهد داشت. همچنین نمی‌توان از بازارهای جهانی دوری گرفت. محاصره به این معنی است که هنوز بیش از نیمی از سیلوهای این کشور از محصول سال گذشته پر است. اگر صادرات از طریق دریای سیاه از سر گرفته نشود، میلیون‌ها تن گندم و ذرات به راحتی از بین خواهد رفت.

محصولاتی که اکنون در مزارع روسیه با باد تکان می‌خورند، باید وضعیت بهتری داشته باشند. تحریم‌های بین‌المللی مستقیما صادرات مواد غذایی را هدف قرار نمی‌دهند و اگرچه تجارت را دشوارتر کرده‌اند اما می‌توان راه‌هایی برای عبور از مشکلاتی که ایجاد کرده‌اند، ابداع کرد. اگرچه صادرات چند میلیون تن کاهش یافته است اما روسیه از زمان آغاز جنگ توانسته است غلات بیشتری را بیش از آنچه که کارشناسان انتظار داشتند به فروش برساند و مصر، ایران، سوریه و ترکیه خریداران اصلی آن بوده‌اند. زمانی که برداشت تابستانی تکمیل شود، بخش بزرگی از آن باز هم به بازارها راه خواهد یافت اما تمام اینها کسری گندم از سوی اوکراین را رفع نخواهد کرد.

سایر نقاط جهان نیز در شرایط مناسبی برای رفع این کمبود قرار ندارند. چین هشدار داده است که سیل سال گذشته به این معنی است که محصول زمستانه گندم این کشور می‌تواند «بدترین در تاریخ» باشد. بخش اعظم کمربند غلات آمریکا دچار خشکسالی بدی مانند خشکسالی سال ۲۰۱۲-۲۰۱۳ شده است. حدود ۴۰ درصد از گندمی که در دشت‌های خشک آمریکا رشد می‌کند اخیرا در شرایط بد یا بسیار بد (به صورت متوسط ۱۵ تا ۲۰ درصد) قرار دارند. در دوازدهم ماه می وزارت کشاورزی آمریکا پیش بینی کرد که تولید گندم زمستانه قرمز که نوع اصلی کشت شده در دشت‌های این کشور است، ۲۱ درصد در مقایسه با سال ۲۰۲۱ کاهش می‌یابد. در اروپا هم در فصلی که گندم آسیب‌پذیرترین است هم کاهش بارش داشته است. تقریبا با اطمینان می‌توان گفت که تولید امسال گندم به شکل نگران کننده‌ای کاهش خواهد داشت.

هنوز در کشورهای صادرکننده ذخایری وجود دارد که می‌تواند بخشی از این کمبودها را جبران کند. نیک شفر که در یک سیلوی غلات در راگبی داکوتای شمالی کار می‌کند می‌گوید که روزانه ۴۰ تا ۵۰ کامیون می‌بیند که غلات را برای بارگیری در قطارهایی که به سمت غرب می‌روند، تخلیه می‌کنند و او می‌داند که منشا این گندم‌ها کجاست. به گفته او به نظر می‌رسد که همزمان با افزایش قیمت گندم، این ذخایر همچنان باقی خواهد ماند تا نتیجه بازار روشن‌تر شود.

افزایش قیمت ها و تاثیر بر فروش

به طور معمول زمانی که قیمت‌ها کاهش می‌یابد کشاورزان انگیزه‌ای برای کاهش ذخایر قبل از برداشت دارند. با این وجود امسال بعید به نظر می‌رسد که چنین شرایطی ایجاد شود. بازارهای آتی انتظار دارند قیمت گندم و ذرت تا اواسط سال ۲۰۲۳ در سطوح کاهشی امروز باقی بماند. آقای سولسکی می‌گوید زمانی که برداشت محصول نتواند امور را تغییر دهد، جهان تاثیر واقعی بحران را احساس خواهد کرد.

یکی از مدیران یکی از بزرگترین شرکت‌های تجاری جهان می‌گوید: در این فصل در نیمکره شمالی جایی برای هیچ گونه مشکل آب و هوایی وجود ندارد. مایکل ماگدویتز از رابوبانک که یک وام دهنده هلندی است می‌گوید در حالی که تولید اوکراین غیرقابل دسترس است، «ما به هر تن گندم در بازار نیاز خواهیم داشت.» این رابطه تنگی عرضه و تقاضا به این معنی است که قیمت‌ها نیز بسیار نوسانی خواهد بود و با کوچکترین خبر، حرکت نوسانی افزایش می‌یابد آن هم در شرایطی که شوک‌های بیشتری می‌تواند همچنان به افزایش قیمت‌ها دامن بزند.

پس از برداشت گندم زمستانی سال جاری چه وضعیتی ایجاد خواهد شد؟ در اوکراین و نقاط دیگر، گندم ریزتری در بهار به همراه محصولات دیگر کاشته خواهد شد. برای آقای نازارنکو این به معنای ریشه کن کردن عواقب پس از جنگ است. او در حالی که با تعدادی از کارمندان، دوستان و اقوام در مزارع قدم می‌زد، گلوله‌های منفجر نشده پیدا کرد و مین‌های منفجر نشده را علامت گذاری کرد، موشک «سمرچ» را با تراکتور از گلی که در آن دفن شده بود، بیرون کشید. او می‌گوید: اگرچه این شرایط ترسناک بود اما ما چاره‌ای جز این نداشتیم.

در پایان او موفق شد بیشتر مزارع خود را به زیر کشت ببرد و مزارعی را که هنوز درگیر کامیون‌های آتش گرفته روسی بود هم بکارد. همین رویکرد او را خیلی جلوتر از سایر همکارانش قرار داد. در چنین شرایطی برخی از کشاورزان کاشت سیب زمینی برای مصرف خانگی را به کاشت غلات برای صادرات ترجیح داده‌اند. یک نظرسنجی اخیر توسط وزارت کشاورزی اوکراین نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۵۰ درصد از مزارع گندم بهاره این کشور ممکن است در نهایت به زیر کشت نروند. بازدهی آنها نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. قیمت گازوئیل به دو برابر پیش از جنگ رسیده و حتی دستیابی به آن نیز برای افرادی که امکان پرداخت هزینه را دارند، کار ساده‌ای نیست. همزمان به نظر می‌رسد سموم هم به شدت کمیاب شده‌اند.

اگرچه کشاورزان روسی با مشکلات بمباران دست و پنجه نرم نمی‌کنند، اما آنها نیز با کمبود نهاده مواجه خواهند شد. مزارع بزرگ این کشور که در عرضه غلات به بازارهای جهانی تخصص دارند، به تعداد زیادی از آنها نیاز دارند. روسیه سال گذشته ۸۷۰ میلیون دلار سموم و ۴۱۰ میلیون دلار بذر عمدتا از اتحادیه اروپا وارد کرد. تامین مالی غیرفراگیر بانکی، دردسرهای پرداخت و فقدان فرستنده‌های مشتاق، چنین خریدهایی را دشوارتر می‌کند. اکثر شرکت‌های بزرگ بذر و مواد شیمیایی غربی از روسیه خارج شده یا در حال انجام این کار هستند (تنها چینی‌ها باقی مانده‌اند.) برخی ممکن است پس از پایان جنگ برگردند اما برخی ممکن هرگز بازنگردند.

روس‌ها با کمبود کود مواجه نخواهند شد، اما این مساله در بیشتر نقاط دیگر جهان مشهود خواهد شد. در سال ۲۰۲۱، ۲۵ کشور بیش از ۳۰ درصد از کودهای شیمیایی خود را از روسیه دریافت کرده‌اند. در اروپا نگرانی‌های مربوط به امنیت انرژی استفاده از گاز طبیعی برای تولید کودهای مبتنی بر نیتروژن را محدود می‌کند، بنابراین این قاره نیاز به واردات بیشتری دارد و تقاضای بیشتری را به بازاری اضافه می‌کند که قیمت گاز طبیعی قبلا بیشتر هزینه‌های تولیدکنندگان را افزایش داده است. نیجریه و قطر با گاز طبیعی در حال افتتاح کارخانه‌های جدید نیتروژن هستند. همچنین به نظر می‌رسد فضایی برای افزایش تولید پتاس در کانادا وجود دارد اما قیمت‌ها همچنان افزایشی خواهد بود.

تاثیر افزایش قیمت انرژی بر محصولات کشاورزی

انرژی و کودهای گران‌تر قیمت را در تمام اقلام کشاورزی بالا خواهد برد. کشاورزان چاندولی می‌گویند که قیمت‌های بالای کود، گازوئیل و نیروی کار هزینه‌های آنها را تاکنون ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش داده و قیمت گندم در بازار نیز تاثیر دارد. اگر قیمت یک کالا افزایش یابد، مصرف کنندگان به دنبال جایگزین هستند. ست مایر، اقتصاددان ارشد ایالات متحده آمریکا می‌گوید به همین دلیل است که تورم قیمت مواد غذایی در کالاهایی دیده می‌شود که مستقیما تحت تاثیر جنگ قرار ندارند. شاخص‌های نوسان قیمت که توسط موسسه تحقیقات سیاست غذایی بین‌المللی در واشنگتن گردآوری شده‌اند، برای همه غلات اصلی از جمله برنج در چند ماه گذشته که در حال حاضر هیچ نگرانی برای عرضه آن وجود ندارد، رو به بحران است.

همه اینها پاسخ ظاهرا طبیعی به قیمت بالای غلات را خنثی می‌کند: کشاورزان غلات بیشتری خواهند کاشت. زمانی که قیمت نهاده‌ها بیش از قیمت غلات افزایش یابد، حاشیه سود کشاورزان کاهش می‌یابد. جوزف اشمیدوبر از فائو بر این باور است که قیمت غلات و به طور کلی‌تر غذا، همانطور که کشاورزان می‌دانند – یعنی با در نظر گرفتن هزینه نهاده‌ها – در ماه مارچ ۲۰۲۱ به اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون ۲۷ درصد کاهش یافته است.

کشاورزان به جای عجله برای کاشت غلات بیشتر – چرا که قیمت فروش بالا به نظر می‌رسد – به دنبال روی آوردن به محصولاتی با هزینه نهاده کمتر هستند. در ماه مارچ یک نظرسنجی از سوی وزارت کشاورزی آمریکا نشان داد که بسیاری از تولیدکنندگان آمریکایی قصد دارند در این فصل از ذرت به سویا روی بیاورند. قیمت غلات هنوز ممکن است بالاتر برود و کشاورزان را وسوسه کند که دوباره دست به کار شوند.

اگر افزایش عرضه سخت باشد، در مورد تقاضا چه شرایطی وجود دارد؟ در تئوری، میوه‌هایی وجود دارد که محصولات زراعی آنها برای تغذیه گاوها یا خودروها می‌توان استفاده کرد. گرو اینتلیجنس که یک شرکت داده است، محاسبه می‌کند که کالری منحرف شده توسط تولید سوخت زیستی فعلی و تهدیدات جدید به زودی می‌تواند معادل نیاز سالانه ۱.۹ میلیارد نفر باشد. با افزایش قیمت نفت، تولید سوخت زیستی به طور قابل توجهی در آمریکا، برزیل و اروپا افزایش یافته است. نفت گران قیمت می‌تواند این بخش را سودآورتر کند. لغو دستورات سوخت زیستی هم می‌تواند آسیب‌های این بخش را کاهش دهد.

مقدار غذایی که از سوی حیوانات تغذیه می‌شود قابل توجه است. سال گذشته چین رکورد ۲۸ میلیون تن ذرت – بیش از آنچه که اوکراین معمولا در یک سال صادر می‌کند – برای تغذیه گله‌های عظیم خوک به کشور خود وارد کرد. حدود ۴۰ درصد از گندم کشت شده در اتحادیه اروپا خوراک گاوها می‌شود. حدود یک سوم ذرت آمریکا هم خوراک گاوهاست. با این حال، اگر مقدار این خوراک کاهش یابد – یا اگر با استفاده از جایگزین‌هایی مانند علف، ساقه ذرت و سیلاژ محتوای انرژی آن کاهش یابد – حیوانات کمتر یا کندتر رشد خواهند کرد که باعث افزایش قیمت محصول نهایی می‌شود. در بحران قیمت مواد غذایی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ تغییرات در خوراک دام، همراه با حذف و کاهش تولید، باعث افزایش قیمت گوشت و لبنیات شد.

هیچ کشوری مصون از بحران نیست

هیچ کشوری از اثرات این بحران مصون نیست. متاسفانه مردم حتی در ثروتمندترین اقتصادها گرسنه خواهند ماند. کشورهایی که بدترین آسیب‌ها را خواهند دید کشورهای فقیر هستند چرا که مردم فقیر سهم بیشتری از درآمد خود را صرف تهیه غذا خواهند کرد. در بیشتر بازارهای نوظهور، غذا چیزی در حدود یک چهارم بودجه خانوارها را به خود اختصاص می‌دهد و در مقابل کمتر از یک پنجم در اقتصادهای پیشرفته صرف تهیه غذا خواهند شد. در جنوب صحرای آفریقا این رقم حدود ۴۰ درصد است و غلات بخش بزرگی از این بودجه را نسبت به مکان‌های غنی‌تر تشکیل می‌دهند.

بسیاری از این اقتصادها قبل از شروع بحران غذایی در وضعیت نامناسبی قرار داشتند. در سراسر جنوب صحرای آفریقا، تولید به میزان قابل توجهی پایین‌تر از سطحی است که اگر روندهای پیش از همه‌گیری ادامه داشت، به آن می‌رسید. به گفته صندوق بین‌المللی پول، بار بدهی بیش از نیمی از اقتصادهای کم درآمد منطقه یا ناپایدار است یا ممکن است به زودی به این میزان تبدیل شود. دولت‌ها در چنین تنگه‌هایی برای کمک به شهروندان خود در مقابله با شوک قیمت مواد غذایی در موقعیت ضعیفی قرار دارند.

واکنش‌ها به قیمت‌های بالاتر مواد غذایی در کشورهای ثروتمند اما کار را سخت‌تر می‌کند. قیمت مواد غذایی حدود ۱.۳ واحد درصد از نرخ تورم ۸.۳ درصدی آمریکا و حدود ۱ درصد از نرخ ۷.۴ درصدی منطقه یورو را تشکیل می‌دهد. بنابراین آنها یکی از عواملی هستند که سیاست‌های پولی تهاجمی‌تر را هدایت می‌کنند. نرخ بهره بالاتر در جهان ثروتمند که به دنبال آن است، باعث کاهش نرخ ارز می‌شود و شرایط مالی را در اقتصادهای نوظهور سخت‌تر می‌کند. کاهش ارزش ارز واردات مواد غذایی را همچنان پرهزینه‌تر می‌کند.

برای تقویت ارزهای داخلی، این کشورها باید یا نرخ بهره را افزایش دهند یا با ذخایر ارزی اغلب اندک خود مداخله کنند یا اندکی از هر دو را انجام دهند. همه گزینه‌ها با هزینه‌هایی همراه هستند که می‌تواند ناامنی غذایی را تشدید کند. افزایش نرخ بهره، همانطور که بسیاری در سال گذشته انجام داده‌اند، در بیشتر موارد فقط سرعت استهلاک را کاهش داده و هزینه اعتبار را بالا برده است – که به کشاورزان آسیب می‌زند، به ویژه در زمانی که نهاده‌ها گران هستند. از سوی دیگر، استفاده از ذخایر ارزی به این معنی است که نمی‌توان از آنها برای خرید مواد غذایی  استفاده کرد. انتخاب عدم تخصیص یارانه به غذا و عدم حمایت از ارز ممکن است ذخایر را حفظ کند، اما خطر ناآرامی‌های اجتماعی را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

امکان افت ارز و از دست دادن ذخایر همزمان وجود دارد. مصر تصمیم گرفت به جای کاهش ذخایر خود برای افزایش ارزش پول، اجازه دهد ارزش پوند مصر در ماه مارچ ۱۴ درصد کاهش یابد. با این حال، این کشور شاهد کاهش حدود ۱۰ درصدی ذخایر ارزی خود بود که از فوریه تا مارچ به ۳۷ میلیارد دلار رسید، تا حدی به این دلیل که از آنجایی که کاهش ارزش پوند خرید مواد غذایی را برای مردم سخت‌تر می‌کرد، دولت بیشتر برای آنها خرید می‌کرد. ترکیه نیز از ابتدای سال جاری هم کاهش ذخایر و هم ارزش پول خود را تجربه کرده است. نرخ تورم آن نزدیک به ۷۰ درصد رسیده و به نظر می‌رسد که این مشکل رو به گسترش است.

بانک جهانی اثرات جنگ بر تجارت و رفاه را نشان دهنده کاهش درآمد واقعی جهانی حدود ۰.۷۴ درصد یا ۶۰۰ میلیارد دلار می‌داند. در اقتصادهای کم درآمد این رقم به ۱ درصد می‌رسد – که با توجه به درآمد پایین آنها فقط حدود ۵ میلیارد است. این نسبتا کوچک به نظر می‌رسد. اما به نظر می‌رسد تمرکز این تلفات در مکان‌هایی که از گرسنگی رنج می‌برند، آسیب‌های اجتماعی، سیاسی و انسانی را به طور چشمگیری به همراه خواهد داشت.