فاجعه غذایی در کمین جهان است

اقتصاد آنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، این ایده به طور گسترده پذیرفته شده در مورد بحران هزینه زندگی، همه آن چه که ممکن است در آینده پیش روی ما باشد را نشان نمی‌دهد. آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد در هجدهم ماه می‌هشدار داد که در ماه‌های آینده «شبح کمبود جهانی غذا» تهدیدی است که ممکن است تا سال‌ها ادامه داشته باشد. افزایش قیمت غذاهای اصلی تعداد افرادی را که نمی‌توانند از خوردن غذای کافی مطمئن باشند از ۴۴۰ میلیون نفر به ۱.۶ میلیارد نفر افزایش داده است. نزدیک به ۲۵۰ میلیون نفر در آستانه قحطی قرار دارند. اگر همانطور که احتمال می‌رود، جنگ ادامه یابد و تدارکات روسیه و اوکراین محدود شود، صدها میلیون نفر دیگر ممکن است دچار فقر شوند. ناآرامی‌های سیاسی گسترش خواهد یافت و این منجر به افزایش شمار تلفات ناشی از گرسنگی خواهد شد.

آقای پوتین نباید از غذا به عنوان سلاح استفاده کند. کمبودها نتیجه اجتناب ناپذیر جنگ نیستند. رهبران جهان باید گرسنگی را به عنوان یک مشکل عمومی در نظر بگیرند که نیاز فوری به یک راه‌حل جهانی دارد.

روسیه و اوکراین ۲۸ درصد از صادرات گندم جهان، ۲۹ درصد جو، ۱۵ درصد ذرت و ۷۵ درصد روغن آفتابگردان را تامین می‌کنند. این دو کشور همچنین حدود نیمی از غلات وارداتی لبنان و تونس را تامین می‌کنند. برای لیبی و مصر این رقم دو سوم است. صادرات مواد غذایی اوکراین، کالری ۴۰۰ میلیون نفر را تامین می‌کند. جنگی که در جریان است این منابع را تحت تاثیر قرار می‌دهد چرا که اوکراین آب‌های خود را برای جلوگیری از حمله روس‌ها مین‌گذاری کرده و روسیه در مقابل بندر اودسا را محاصره کرده است.

حتی قبل از تهاجم، برنامه جهانی غذا هشدار داده بود که ۲۰۲۲ سال وحشتناکی خواهد بود. چین که بزرگترین تولید‌کننده گندم جهان است اعلام کرده که پس از بارشی که کاشت را در سال گذشته به تاخیر انداخت، محصول گندم امسال این کشور ممکن است بدترین محصول تاریخ آنها باشد. اکنون، علاوه بر افزایش دمای شدید در هند که دومین تولید‌کننده بزرگ جهان است، کمبود باران باعث کاهش محصول در سایر سبدهای نان، از کمربند گندم آمریکا گرفته تا منطقه گندم خیز فرانسه می‌شود. شرقی‌ترین نواحی آفریقا تحت تاثیر بدترین خشکسالی در چهار دهه اخیر قرار گرفته است، این همان عصر تغییرات آب و هوایی است که پیشتر به آن اشاره شد.

همه اینها تاثیرات بدی بر فقرا خواهد داشت. خانوارها در اقتصادهای نوظهور ۲۵ درصد از بودجه خود را صرف غذا می‌کنند و در کشورهای جنوب صحرای آفریقا این میزان به ۴۰ درصد می‌رسد. در مصر، نان ۳۰ درصد از کل کالری را تامین می‌کند. در بسیاری از کشورهای وارد کننده، دولت‌ها قادر به پرداخت یارانه برای افزایش کمک به فقرا نیستند، به خصوص کشورهایی که مجبور به واردات انرژی هستند چرا که بازار انرژی، بازار دیگری است که با آشفتگی‌هایی روبه‌روست.

بحران ایجاد شده تهدید به بدترشدن می‌کند. اوکراین پیش از جنگ بیشتر محصول تابستان گذشته را به کشورهای دیگر ارسال کرده بود. روسیه با وجود هزینه‌ها و خطرات اضافی برای حمل کنندگان، همچنان در حال فروش غلات خود است. با این حال، آن سیلوهای اوکراینی که در اثر جنگ آسیب ندیده‌اند همچنان پر از ذرت و جو هستند. کشاورزان جایی برای ذخیره‌سازی محصول بعدی خود ندارند که قرار است در اواخر ژوئن شروع شود و بنابراین ممکن است این منجر به تخریب محصول شود. در واقع آنها فاقد سوخت و نیروی کار لازم برای کاشت آتی خود نیز هستند. روسیه به نوبه خود، ممکن است برخی از ذخایر بذر و آفت‌کش‌هایی را که معمولا از اتحادیه اروپا خریداری می‌کرده، دیگر در اختیار نداشته باشد.

با وجود افزایش قیمت غلات، کشاورزان در سایر نقاط جهان ممکن است موفق به حل این کمبود نشوند. یکی از دلایل این است که قیمت‌ها در نوسان است. بدتر از آن، حاشیه سود به دلیل افزایش قیمت کود و انرژی در حال کاهش است. اینها هزینه‌های اصلی کشاورزان است و هر دو بازار به دلیل تحریم‌ها و تقلا برای تامین گاز طبیعی مختل شده‌اند. اگر کشاورزان استفاده از کود را کاهش دهند، بازدهی جهانی در زمان نامناسب کمتر خواهد شد.

واکنش سیاستمداران نگران می‌تواند وضعیت بد کنونی را بدتر کند. از ابتدای جنگ، ۲۳ کشور از قزاقستان تا کویت محدودیت‌های شدیدی را در صادرات مواد غذایی اعلام کرده‌اند که ۱۰ درصد از کالری‌های تجارت جهانی را پوشش می‌دهد. بیش از یک پنجم کل صادرات کودهای کشاورزی محدود شده و اگر روند تجاری آن متوقف شود، قحطی رخ خواهد داد. 

صحنه برای یک بازی سرزنش بار که در آن غرب آقای پوتین را به خاطر تهاجم به اوکراین و در مقابل روسیه به دلیل اعمال تحریم‌ها، غرب را محکوم می‌کند، آماده است. در حقیقت، این اختلالات در درجه اول نتیجه تهاجم آقای پوتین است و برخی تحریم‌ها آن را تشدید کرده است. این مسئله به راحتی می‌تواند بهانه‌ای برای انفعال شود. همزمان بسیاری از مردم گرسنه خواهند ماند و برخی از گرسنگی تلف خواهند شد.

در عوض، دولت‌ها باید همزمان با هم عمل کنند و این مسئله را با باز نگه داشتن بازارها شروع کنند. در هفته گذشته، اندونزی که منبع ۶۰ درصد روغن پالم جهان است، ممنوعیت‌های صادراتی را لغو کرد. اروپا باید به اوکراین کمک کند تا غلات خود را از طریق راه آهن و جاده به بنادر رومانی یا بالتیک ارسال کند، اگرچه حتی خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تنها ۲۰ درصد از برداشت می‌تواند از این طریق ارسال شود. کشورهای واردکننده نیز نیاز به حمایت دارند، بنابراین در نهایت با صورتحساب‌های هنگفت روبه‌رو نخواهند شد. ذخایر اضطراری غلات باید فقط به فقیرترین کشورها برسد. برای دیگران، تامین مالی واردات با شرایط مطلوب، احتمالا از طریق صندوق بین‌المللی ارائه شود که به دلارهای اهداکنندگان اجازه می‌دهد تا وضعیت فراتری داشته باشند. کاهش بدهی همچنین ممکن است به آزاد کردن منابع حیاتی کمک کند.

امکان تغییر رویکرد هم وجود دارد. حدود ۱۰ درصد از تمام غلات جهان برای تولید سوخت زیستی استفاده می‌شود و ۱۸ درصد روغن‌های گیاهی به بیودیزل اختصاص می‌یابد. فنلاند و کرواسی الزاماتی را تضعیف کرده‌اند که بر اساس آن بنزین باید از سوخت این محصولات استفاده کند. به نظر می‌رسد کشورهای دیگر همه باید از همین قوانین پیروی کنند. همچنین مقدار زیادی غلات برای تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد که بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی، غلات ۱۳ درصد از خوراک خشک گاو را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۲۱، چین ۲۸ میلیون تن ذرت برای تغذیه خوک وارد کرده که بیشتر از صادرات اوکراین در کل سال بود.

با شکستن محاصره دریای سیاه، امداد فوری ایجاد خواهد شد. تقریبا ۲۵ میلیون تن ذرت و گندم، معادل مصرف سالانه همه اقتصادهای کمتر توسعه یافته جهان، در اوکراین شانس صادرات ندارد. برای حل این مسئله سه کشور باید دست به کار شوند: روسیه باید اجازه حمل‌ونقل به کشتیرانی اوکراین بدهد، اوکراین باید اودسا را مین زدایی کند و ترکیه باید اسکورت‌های دریایی را از بسفر عبور دهد.

البته که هیچ کدام از موارد آسان نخواهد بود. روسیه که در میدان جنگ دست و پنجه نرم می‌کند، در تلاش است تا اقتصاد اوکراین را تحت شدیدترین فشارها قرار دهد. اوکراین هم در عوض تمایلی به مین زدایی ندارد و متقاعد کردن آنها برای تسلیم شدن، وظیفه کشورهایی از جمله هند و چین است که چشم خود را به روی جنگ بسته‌اند. کاروان‌ها ممکن است به اسکورت مسلح نیاز داشته باشند که توسط یک ائتلاف گسترده تایید شده باشد؛ تامین غذای جهان یک وظیفه همگانی است.