یارانه جدید چه میزان از هزینه خانوار را پوشش می دهد؟
محمدرضا فرزین اقتصاددان گفت: بر اساس یارانه‌ای که اکنون پرداخت می‌شود این یارانه حدود ۴۰درصد کل هزینه‌های سال ۱۴۰۱ را پوشش می‌دهد، یعنی یارانه به‌گونه‌ای پرداخت می‌شود که دهک‌های پایین نه‌تنها اثرات این طرح بلکه مبلغ بالاتری را دریافت می‌کنند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، محمدرضا فرزین در گفتگوی ویژه خبری که به بررسی موضوع «توزیع عادلانه و هوشمند یارانه‌ها» اختصاص داشت، ابراز کرد: منطق دهک‌بندی از 10 سال گذشته شروع شد یعنی با پرداخت یارانه بحث این بود که آیا ما یارانه‌ها را یکسان و به همه بدهیم یا به گروه‌های پردرآمد ندهیم، به این دلیل دولت باید نظامی را طراحی می‌کرد که در این نظام بتواند به‌طور دقیق افراد پردرآمد و کم‌درآمد را شناسایی و هدفمندی یارانه‌ها را محقق کند.
وی گفت: بهترین روش این بود که دولت بتواند درآمدها را تشخیص دهد؛ معمولاً نظام‌های «پی‌آی‌تی» یعنی کشورهایی که نظام مالیاتی شخصی دارند می‌توانند به‌طور دقیق درآمد افراد را تشخیص بدهند اما در کشورمان «پی‌آی‌تی» نداریم و نمی‌توانیم به‌طور دقیق درآمد افراد را تشخیص دهیم.
فرزین افزود: بنابراین در کشور از روش «پِراکس مین تِست»، یعنی از طریق یک‌سری متغیرها می‌توانیم درآمد اشخاص را تشخیص دهیم استفاده می‌شود.
وی گفت: یکی از شاخص‌ها درآمد ثابت افراد است، یکی از معیارها خودرو و ارزش آن است، یکی دیگر از معیارها میزان خرید از سیستم شاپرک است و شاخص دیگر حساب بانکی آنهاست که چند معیار دارد از جمله میزان پولی که واریز شده، برداشت شده است، سودی که دریافت کردند که بر اساس آن مردم دهک‌بندی شده اند.
فرزین اضافه کرد: جمعیت کشور ما حدود 85 میلیون و 300 هزار نفر است که از این تعداد 78 میلیون نفر یارانه دریافت می‌کنند البته افراد بسیاری در صف نام‌نویسی بودند.
وی گفت: با شناسایی 10 دهک به 9 دهک یارانه پرداخت می‌شود البته بسیاری افراد هستند چون فرصت ثبت‌نام نداشتند اگر ثبت‌نام کنند در یکی از این دهک‌ها قرار خواهند گرفت و یارانه دریافت خواهند کرد.
وی افزود: اگر قرار است ما به 9 دهک بدهیم یعنی تقریباً باید به هشت و نیم میلیون نفر یارانه ندهیم و به بقیه مردم که حدود 76 و نیم میلیون باید یارانه بدهیم بنابراین اگر به 72 میلیون یارانه می‌دهیم افراد بسیار زیادی دوباره مشمول دریافت یارانه خواهند شد.
این اقتصاددان ادامه داد: منطقی که محاسبه می‌شود مثل تراز کنکور است یعنی شاخص‌های مختلف هر کدام یک وزنی دارند و بر اساس آن وزن فرد یک امتیاز می‌گیرد و بر اساس آن امتیاز تشخیص داده می‌شود کدام دهک است.
فرزین ابراز کرد: دولت اطلاعات 85 میلیون ایرانی را به‌طور کامل دارد اما اطلاعات ریز ترکیب خانوار را ندارد بنابراین فرد باید ثبت‌نام کند خودش و ترکیب خانوارش را معرفی کند و اطلاعات آنها را تکمیل و درخواست کند "من متقاضی یارانه هستم."
وی گفت: در سال‌های گذشته این سایت کامل نشد چون خواستند تعداد افراد افزایش پیدا نکند ثبت‌نام‌های جدید صورت نگرفته است.
وی اضافه کرد: کمک‌معیشتی به حدود 64 میلیون نفر و یارانه‌ها به حدود 78 میلیون نفر داده می‌شود یعنی فاصله‌ای بین این دو وجود دارد چون کمک‌معیشتی منطقش این است که بر اساس بعد خانوار داده می‌شود یعنی مثلاً یک نفر 55 تومان می‌گیرد، دو نفر 105 تومان می‌گیرند، بر اساس بُعد خانوار است تا پنج نفر می‌گیرند.
فرزین گفت: آن چیزی که دولت اعلام کرده این است که "من دهک دهم را حذف می‌کنم و به بقیه یارانه 45 و 500، معیشتی و یارانه جدید خواهم داد.
وی افزود: دولت در حال طراحی سامانه‌هاست، سامانه نخست سامانه نان است، اگر سامانه نان طراحی شود و در آزمایش و بررسی‌هایش، دقیق باشد قاعدتاً بخشی از این منابع در بخش نان اختصاص پیدا می‌کند.
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: آن چیزی که قبلاً در سال 97 دولت شروع کرد با عنوان یارانه ارز ترجیحی، این بود که به‌دلایلی تشخیص داد که بیاید در ابتدای زنجیره تولید به ارز یارانه بدهد، ارز را ارزان اختصاص بدهد، محصول وارداتی ارزان باشد و محصول وارداتی چه نهاده چه محصول نهایی به‌طور ارزان به دست مردم برسد، منطق دولت این بود.
فرزین گفت: اما این طرح از همان ابتدا مرده متولد شد، یعنی بسیاری از اقتصاددان‌ها حتی در دولت گذشته از این طرح دفاع نکردند و معتقد بودند که این طرح اشکالات بسیار زیادی دارد یعنی نظام توزیع نمی‌توانست این ارز را به نقطه هدفش برساند که مصرف‌کننده بود البته آمار سال 97 هم نشان داد کالاها تورم زیادی دارند که موجب رانت در طول شبکه توزیع شد.
وی افزود: نظام توزیع کشور در دهه 1390 مثل دهه 1360 نبود که شبکه توزیع دولت کامل باشد و بتوان محصول را تا سر سفره مردم دنبال کرد، به این دلیل این طرح دچار مشکل بود و خود دولت هم شروع کرد به کم‌کردن این یارانه.
او اظهار کرد: براساس بررسی‌ها از ابتدا تا ماه‌های اخیر حدود 70 میلیارد دلار یارانه ارز ترجیحی از جمله بیش از 50 میلیارد به کالاهای اساسی داده شد.
این اقتصاددان گفت: دولت برای این‌که اثرات ارز ترجیحی را کاهش دهد شروع کرد به حذف کردن یارانه ارز ترجیحی یعنی شمول کالاهای ارز ترجیحی را کاهش داد و قصد داشت کم‌کم این را کاهش بدهد و می‌توانست حذف شود.
فرزین توضیح داد: در طرح جدید به‌جای حذف یارانه‌ها، نوع پرداختش این است که کاملاً به دست مصرف‌کننده برسد.
وی گفت: پارسال حدود 15 و 6دهم میلیارد دلار یارانه ارز ترجیحی به کالاهای اساسی و دارو داده شد، که این به دلار ئی‌تی‌اس که حدود 20 تومان مابه‌التفاوتش است، حدود 320 هزار میلیارد تومان پول می‌شود، بنابراین اگر دولت بخواهد به هدفش برسد باید بخش عمده این 320 هزار میلیارد تومان را به خانواده‌هایی بدهد که قصد دارد از آنها حمایت کند.
فرزین همچنین گفت: یکی از اهداف طرح همین است، همین دهک یک، دهک اول شهری بر اساس اعدادی که مرکز آمار اعلام کرده در حدود 23 میلیون تومان در سال مجموع هزینه‌هایش بوده است.
این اقتصاددان افزود: بر اساس یارانه‌ای که اکنون پرداخت می‌شود این یارانه حدود 40 درصد کل هزینه‌های سال 1401 را پوشش می‌دهد، یعنی یارانه به‌گونه‌ای پرداخت می‌شود که دهک‌های پایین نه‌تنها اثرات این طرح بلکه مبلغ بالاتری را دریافت می‌کنند چون این طرح باید ضریب جینی را کاهش دهد، اگر این کار را بکند موفق خواهد بود، یعنی فاصله بین دهک‌های پایین و دهک‌های بالا را کاهش بدهد.
فرزین گفت: بحث تورم مهم است، این که چقدر تورم ایجاد خواهد کرد، عرض کردم 40 درصد کل هزینه‌هایش، در خانواده روستایی 60 درصد کل هزینه‌هایش، قطعاً اثرات تورمی این طرح این میزان نیست.
فرزین اضافه کرد: ما یک طرح داشتیم به‌اسم ارز 4200 که کم‌کم داشت حذف می‌شد الآن دولت به این جمع‌بندی رسید؛ ارز را حذف نمی‌کنم، روش پرداختش را عوض می‌کنم و در روش پرداخت به‌گونه‌ای عمل می‌کنم که به‌طور مؤثرتر به خانوارها به‌ویژه به خانوارهای پایین برسد.
وی بیان کرد: همه اثر تورمی این طرح را عموم مطالعات شامل مؤسسه پژوهش‌های عالی پژوهش، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه، زیر 10 درصد می‌دانند ممکن است بخشی از مردم بگویند "نه تورم امسال ممکن است بیش از 10 درصد باشد"، قطعاً، بیش از 10 درصد نیست.
فرزین گفت: این طرح نقدینگی ایجاد نمی‌کند شما ارز 4200 به مردم می‌دادی، ارز 4200 را حالا می‌فروشی، پولش را از مردم می‌گیری و برمی‌گردانی به مردم، نقدینگی جدیدی ایجاد نمی‌کند.
وی تصریح کرد: این طرح باید روی اهداف خود متمرکز شود، هدف این طرح این است که یارانه‌ای که پرداخت می‌شود به دست مردم برسد و قدرت خریدشان را افزایش دهد و قدرت خرید طبقات و دهک‌های پایین را بیشتر افزایش دهد و رانت و فسادی را که در شبکه توزیع وجود دارد کاهش دهد.
فرزین تأکید کرد: تفاوت‌های بسیار زیادی بین طرح‌ها وجود دارد، طرح‌های گذشته کاملاً نقدی بود، اما در این طرح دولت در پی این است که به‌طور متمرکزتر از نقدی خارج شود و بعضی کالاها را به‌صورت کالابرگی اختصاص دهد.
وی گفت: آن چیزی که بسیار اهمیت دارد، اجرای طرح و توجهش به طبقات پایین جامعه و از بین بردن رانتی است که در شبکه توزیع کشور وجود دارد.
