حجم چک های برگشتی نگران کننده است

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای‌اقتصاد، بر همین اساس میزان چک‌‌های برگشتی نیز ۷/ ۲درصد افزایش یافته است. با وجود اجرای قانون اصلاح صدور چک از ابتدای سال۱۴۰۰ و محدودیت‌‌هایی که متوجه دارندگان چک‌‌های برگشتی می‌شود، نسبت چک‌‌های برگشتی به مبادله‌ای در بهمن سال جاری نسبت به ماه مشابه در سال۱۳۹۹ افزایش یافته است.

در بهمن سال ۱۳۹۹نسبت تعداد چک‌‌های برگشتی به چک‌‌های مبادله‌ای ۱/ ۸درصد بود و این نسبت در بهمن سال ۱۴۰۰ به ۹درصد رسیده است. هرچند که شیوع اُمیکرون در زمستان سال گذشته و ارتباط آن با کسب‌وکارها می‌تواند یکی از عوامل افزایش چک‌‌های برگشتی باشد؛ اما به‌صورت کلی آمارهای مربوط به چک‌‌ها در بهمن۱۴۰۰ نشان‌دهنده روند بهبود در اقتصاد نیست.

کاهش استفاده از چک‌‌های مبادله‌ای

با وجود پیشرفت تکنولوژی در دهه‌های اخیر استفاده از ابزارهایی مانند اسکانس و چک رو به کاهش است. با این وجود چک همچنان یکی از ابزارهای مهم در معاملات به شمار می‌‌رود. در ادبیات پولی و بانکی، منظور از چک‌‌های مبادله‌ای مجموع چک‌‌های وصولی و برگشتی بین بانکی در چک‌‌های عادی بر اساس سامانه چکاوک است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی در بهمن‌‌ماه سال۱۴۰۰ تعداد چک‌‌های مبادله‌ای نسبت به ماه گذشته ۵/ ۳درصد و نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۹، ۸/ ۲۶درصد کاهش یافته است. در بهمن ۱۴۰۰ در کل کشور بیش از ۳/ ۶میلیون فقره چک مبادله شده است.

این درحالی است که در دی ماه۱۴۰۰ حدود ۵/ ۶میلیون فقره چک مبادله شده بود. ارزش این چک‌‌ها در بهمن‌ماه سال۱۴۰۰ حدود ۲۶۵هزارمیلیاردتومان بوده که نسبت به ارزش چک‌‌های دی‌ماه سال گذشته کاهش ۴/ ۱درصدی داشته است.

درمجموع تعداد و ارزش چک‌‌های مبادله‌ای در بهمن سال۱۴۰۰ نسبت به ماه قبل آن کاهشی بوده است. کاهش استفاده از چک‌‌های مبادله‌ای می‌‌تواند بیانگر آن باشدکه با توجه به افزایش ابزارهای انتقال اعتبار، از راه‌های دیگری برای نقل و انتقال پول استفاده شده است.

وضعیت چک‌‌های مبادله‌ای در استان‌ها

بر اساس آمارهای رسمی در بهمن ماه سال۱۴۰۰ از لحاظ تعداد حدود ۵۰درصد از چک‌‌های مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است. در این میان سهم استان تهران ۸/ ۳۱درصد، سهم استان اصفهان ۸/ ۱۰درصد و سهم استان خراسان‌رضوی ۵/ ۷درصد بوده است.

بررسی میزان ارزش چک‌‌های مبادله‌ای به تفکیک استان‌ها نشان می‌‌دهد ۷/ ۶۳درصد ارزش چک‌‌های مبادله‌ای متعلق به ۳ استان مذکور بوده است.

ارزش چک‌‌های مبادله‌شده در بهمن سال‌۱۴۰۰ در استان تهران ۸/ ۵۰درصد، در استان اصفهان ۷/ ۷درصد و در استان خراسان‌رضوی ۲/ ۵درصد بوده است. همچنین آمارها نشان می‌‌دهد سهم استان تهران بیش از ۲ میلیون فقره چک بوده که با ارزشی بالغ‌‌بر ۱۳۵هزارمیلیاردتومان در استان تهران مبادله شده است.

بررسی میزان چک‌‌های وصولی به تفکیک استان‌ها نشان می‌‌دهد بیشترین نسبت تعداد چک‌‌های وصولی به کل چک‌‌های مبادله‌ای در استان متعلق به استان‌های گیلان، البرز و خوزستان بوده است. یعنی در استان گیلان ۲/ ۹۳درصد، در استان البرز۲/ ۹۲درصد و در استان خوزستان ۶/ ۹۱درصد از چک‌‌های مبادله‌ای وصول شده‌اند.

به همین ترتیب پایین‌‌ترین میزان چک‌‌های برگشتی نیز متعلق به این استان‌ها بوده است. همچنین آمارها نشان می‌‌دهد پایین‌‌ترین نسبت تعداد چک‌‌های وصولی نیز مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۸۵درصد، خراسان شمالی با ۶/ ۸۶درصد و لرستان با ۶/ ۸۶درصد بوده است.

بنابراین طبیعی است که بیشترین میزان چک‌‌های برگشتی در بهمن ۱۴۰۰ نیز به ترتیب متعلق به همین استان‌ها باشد.

کاهش وصول چک‌‌ها

آمارهای رسمی نشان‌دهنده آن است که علاوه بر کاهشی بودن تعداد و ارزش چک‌‌های مبادله‌شده در بهمن‌‌ماه سال گذشته میزان چک‌‌های وصولی نیز نسبت به ماه گذشته یعنی دی ماه ۱۴۰۰ کاهش یافته است. تعداد چک‌‌های وصولی در یازدهمین ماه سال گذشته، ۷/ ۵ میلیون فقره بوده که نسبت به ماه گذشته خود کاهش۱/ ۴درصدی داشته است.

ارزش این چک‌‌ها بالغ بر ۲۳۳ هزارمیلیارد تومان بود که آن هم نسبت به دی ماه ۵/ ۲درصد کاهش یافته است. در بهمن سال گذشته از نظر تعداد ۹۱درصد چک‌‌ها و از نظر ارزش ۷/ ۸۷درصد چک‌‌ها وصول شده است. میزان چک‌‌های وصول‌شده در بهمن ۱۴۰۰ از نظر تعداد و ارزش در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل نیز کاهشی بوده است.

یعنی میزان چک‌‌های وصول شده در بهمن سال۱۳۹۹ از لحاظ تعداد ۹/ ۹۱درصد و از لحاظ ارزش ۸/ ۸۸درصد بوده است. شیوع اُمیکرون در زمستان سال گذشته و تاثیر آن بر فعالیت‌‌های اقتصادی را می‌‌توان یکی از دلایل کاهش وصول چک‌‌ها در بهمن۱۴۰۰ دانست.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی در بهمن سال۱۴۰۰ در کل کشور بیش از ۱/ ۶میلیون فقره چک وصول شده که در این میان ۷/ ۵میلیون چک عادی و بیش از ۴/ ۰میلیون فقره رمز‌دار بوده است. بررسی ارزش چک‌‌های وصولی نشان می‌دهد در این ماه ۵۲۸هزارمیلیاردتومان چک وصول شده است که ۲۳۳هزارمیلیاردتومان آن چک عادی و بیش از ۲۹۴هزارمیلیاردتومان آن چک رمزدار است.

این به آن معنی است که از نظر تعداد حدود ۹۳درصد از کل چک‌‌های وصولی عادی و حدود ۷درصد رمز‌دار بوده است. از نظر ارزش نیز ۲/ ۴۴درصد از کل چک‌‌های وصولی عادی و ۸/ ۵۵درصد رمزدار بوده است. در این ماه در کل کشور حدود ۴۲۸هزار فقره چک رمزدار به ارزش بیش از ۲۹۴هزارمیلیارد تومان وصول شده است که نسبت به ماه قبلی خود از نظر تعداد حدود ۶درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱/ ۱درصد افزایش داشته است.

افزایش چک‌‌های برگشتی

تعداد و میزان چک‌‌های برگشتی در مقایسه با چک‌‌های معامله‌‌ای می‌تواند منعکس‌کننده روند فعالیت‌‌های اقتصادی باشد. افزایش میزان چک‌‌های برگشتی در مقایسه با چک‌‌های معامله‌‌ای که به علت فقدان یا کسری موجودی برگشت خورده‌‌اند، نشان می‌دهد که توان افراد برای پاس کردن چک‌‌های خود کاهش یافته است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی در بهمن ماه۱۴۰۰ در کل کشور حدود ۵۵۰هزار فقره چک به ارزشی بیش از ۳۱هزارمیلیادتومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده است. یعنی در کل کشور حدود ۷۰درصد چک‌‌ها از لحاظ تعداد و ۲/ ۹۷درصد از نظر ارزش به دلایل مذکور بوده است.

برخلاف کاهشی بودن میزان چک‌‌های وصولی در بهمن۱۴۰۰ میزان چک‌‌های برگشتی از نظر تعداد و ارزش نسبت به ماه گذشته افزایشی بوده است. به‌طور کلی در بهمن سال گذشته بیش از ۵۶۷ هزار فقره چک به ارزش ۳۲هزارمیلیاردتومان برگشت خورده است. بر این اساس چک‌‌های برگشتی لحاظ تعداد ۷/ ۲درصد و از لحاظ ارزش ۱/ ۷درصد نسبت به ماه گذشته افزایش یافته است.

این به آن معنی است که در بهمن ماه سال گذشته از کل تعداد چک‌‌های مبادله‌شده ۹درصد و از کل ارزش چک‌‌های مبادله‌شده ۳/ ۱۲درصد برگشت خورده است. میزان چک‌‌های برگشت داده‌شده ماه مشابه در سال ۱۳۹۹ از نظر تعداد ۱/ ۸درصد و از لحاظ ارزش ۲/ ۱۱درصد بوده است.

بررسی میزان چک‌‌های برگشتی از ابتدای سال گذشته تا بهمن۱۴۰۰ نشان می‌دهد که میزان چک‌‌های برگشتی نسبت به چک‌‌های معامله‌‌ای همواره بالاتر از ۸درصد بوده است و بیشترین میزان چک‌‌های برگشت‌خورده مربوط به مرداد سال گذشته است.