شلیک موشکی هند به سمت همسایه

اقتصاد آنلاین ـ پرستو بهرامی‌راد؛ نشنال اینترست نوشت: هرچند جزییات دقیق این حادثه پس از تجزیه و تحلیل کامل مشخص خواهد شد، خبر شلیک "تصادفی" این موشک کروز مافوق صوت به سمت پاکستان، دشمن مجهز به سلاح هسته‌ای، بسیاری از سیاست گذارانی که از پیامدهای احتمالی چنین حادثه ای آگاه هستند را شوکه کرد و از واکنش "بالغانه" و "مسئولانه" پاکستان ستایش شد. با این حال، اسلام آباد خواستار انجام تحقیقات مشترک شده است، زیرا ممکن است به عواقب بسیار جدی تری منجر شود.

اول و مهمتر از همه، زمانبندی این شلیک تردیدبرانگیز است: تنها یک هفته پس از آن که نیروی دریایی پاکستان یک زیردریایی نیروی دریایی هند را در منطقه انحصاری اقتصادی خود شناسایی کرد، یک موشک هندی در داخل پاکستان سقوط کرد. این حادثه درباره نیات رهبری نظامی هند، نگرانی‌هایی جدی ایجاد می کند. منصفانه است که بگوییم هیچ سیستمی ۱۰۰ درصد قابل اعتماد نیست و ممکن است اتفاقاتی به دلایل غیرقابل پیش‌بینی رخ دهد، اما مدیریت کلی این مساله از سوی دولت هند بسیار غیرمسئولانه بوده است. خود این واقعیت که مقامات هندی پس از این شلیک "تصادفی" از گزینه خود تخریبی استفاده نکردند و حتی به خود زحمت ندادند که فوراً طرف پاکستانی را مطلع کنند، درباره سیستم فرماندهی و کنترل هند، فرهنگ راهبردی و توانایی هند در مدیریت چنین فناوری حساسی سوالاتی را ایجاد کرده است. 

در بیانیه رسمی هند درباره نوع موشک هیچ اطلاعاتی به اشتراک گذاشته نشده است، اما اطلاعات موجود با مشخصات پرواز موشک زمین به زمین کروز BrahMos هند مطابقت دارد. هرچند هند BrahMos را به عنوان یک موشک معمولی طبقه بندی کرده است (در درجه اول برای جلوگیری از نقض رهنمودهای رژیم کنترل فناوری موشکی)، اما نکته آنجاست که این موشک قادر است محموله هسته‌ای را نیز حمل کند. صرف‌نظر از طبقه‌بندی اعلام‌شده، هر موشک ورودی به عنوان هسته‌ای تفسیر می‌شود، زیرا تشخیص اینکه موشک ورودی چه محموله را حمل می‌کند، غیرممکن است. به ویژه با توجه به روابط کنونی این دو کشور، پاکستان می‌توانست شلیک این موشک را یک حمله پیشگیرانه قلمداد کند. 

مشخص کردن این مساله که این حادثه نتیجه یک نقص ایمنی بوده است یا یک شکاف امنیتی بسیار ضروری است. بر اساس گزارش‌های اولیه، مرکز عملیات پدافند هوایی نیروی هوایی پاکستان، پرواز این موشک را در مرحله اولیه ردیابی کرده است. بر اساس گزارش‌ها، این موشک از یک پایگاه نیروی هوایی هند تحت فرماندهی هوایی غرب در منطقه سیرسا، هاریانا پرتاب شد. این موشک در ارتفاع ۴۰ هزار پایی شناسایی شد که نشان می‌دهد ممکن است از هوا شلیک شده باشد. با این حال بعید است که این شلیک آزمایشی یک نسخه هوایی این نوع موشک باشد که موفقیت آمیز نبوده است، زیرا هیچ هیچ اطلاعیه‌ای برای ماموریت‌های هوایی صادر نشده است و معمولا از این سایت برای آزمایش‌های موشکی استفاده نمی‌شود. آزمایش‌های موشکی هند بیشتر در محدوده آزمایشی پوخران (Pokhran) در راجستان یا محدوده آزمایشی مجتمع (ITR)، چاندی‌پور، در سواحل اودیشا در خلیج بنگال انجام می‌شود. ماهیت این حادثه نگرانی‌ها را درباره این ادعا که این شلیک در جریان یک عملیات تعمیر و نگهداری متداول رخ داده است، افزایش می‌دهد زیرا رضایت احتمالی از وقوع این حادثه و یا نقص گسترده در پروتکل‌های ایمنی را برجسته می‌کند.

شلیک این موشک همچنین برای هوانوردی غیرنظامی تهدیدی جدی بود، زیرا بسیاری از پروازهای تجاری مانند قطر و سعودی ایرویز در زمان پرتاب این موشک در آن مسیر در حال پرواز بودند. دولت هند می توانست برای جلوگیری از یک فاجعه هوایی احتمالی، یک NOTAM اضطراری برای هواپیمای ورودی صادر کند.

این حادثه همچنین درباره قدرت و دامنه اقدامات اعتمادسازی بین هند و پاکستان تردیدهایی ایجاد می کند. قرارداد خط تلفن ویژه در سال ۲۰۰۴ دقیقا برای همین منظور امضا شد -تا درباره هر وضعیت اضطراری که ممکن است به ایجاد یک بحران غیرعمدی منجر شود، اطلاع رسانی شود- اما هند این اقدام ضروری را انجام نداد. هند و پاکستان همچنین موافقت کرده‌اند که آزمایش‌های پروازی موشک‌های بالستیک را از قبل اعلام کنند. در سال ۲۰۰۵، پاکستان پیشنهاد داد که آزمایش‌های موشک‌های کروز از قبل اعلام شود، اما هند نپذیرفت. هرچند اطلاعیه آزمایش موشک بالستیک به منظور جلوگیری از تشدید ناخواسته است زیرا ممکن است دشمن شلیک یک موشک بالستیک را یک حمله پیشگیرانه تعبیر کند، اطلاع رسانی موشک کروز این هدف را دنبال نمی‌کند زیرا موشک در مسیرهای کم پرواز باقی می‌ماند و در هر حال ردیابی آن دشوار است. به هر حال مهم است که تاکید کنیم هند برخلاف روح این توافقنامه مورد توافق طرفین عمل کرد، زیرا پاکستان را از آزمایش‌های موشک بالستیک خود از سکوهای زیردریایی مطلع نکرد، زیرا توافقنامه ۲۰۰۵ را فقط برای موشک‌های پرتاب‌کننده سطحی می‌داند. با توجه به چنین خلأهایی، توجه به گسترش دامنه توافقنامه آزمایش موشکی پاکستان و هند بسیار مهم است.

مسئولیت هسته ای بر عنصر عقلانیت استوار است. با توجه به اعتصاب بالاکوت هند در سال ۲۰۱۹ و درگیری های متعاقب آن، پاکستان برای نگرانی درباره دور شدن این عنصر عقلانیت از سمت هند، دلایل بیشتری دارد. پس از سرنگونی یک هواپیمای هندی در درگیری هوایی با پاکستان در فوریه سال ۲۰۱۹، نارندرا مودی نخست وزیر هند تهدید کرد که اگر پاکستان خلبان بازداشت شده را برنگرداند، "یک شب قتل عام" به راه خواهد انداخت. بنابراین، به احتمال بسیار زیاد ممکن است این شلیک تصادفی نباشد و ممکن است یک اقدام عمدی از سوی برخی از فرماندهان هندوتوا بیش از حد متعصب باشد. ارتش هند سابقه دارد با هدف تحریک کردن پاکستان در فعالیت‌های تروریستی مشارکت داشته باشند. 

همه این تحولات زمانی رخ می‌دهد که هند به طور مداوم سطح آماده باش خود را به ویژه در حوزه موشکی افزایش می‌دهد. هند به منظور کاهش زمان شلیک، به طور پیوسته مراحل مختلفی را که ممکن است سرعت پرتاب را به ویژه در زمان بحران کُند کند، حذف کرده است، در نتیجه خطر شلیک تصادفی یا سهوی افزایش یافته است. فرهنگ راهبردی مشکل ساز و نبود یک سیستم فرماندهی و کنترل قوی، باعث شده است چنین تحولاتی به نسخه فاجعه باری برای صلح منطقه ای تبدیل شوند.

صرف نظر از اینکه پرتاب این موشک تصادفی یا عمدی بوده است، این حادثه یادآور این است که جنوب آسیا همچنان نقطه اشتعال هسته‌ای است. این حادثه همچنین تمرکز نامتناسب محققان و دولت‌های غربی بر پاکستان و غفلت شدید از ضعف ایمنی هسته ای هند را آشکار می‌کند.