نگاه جهادکشاورزی به کشت برنج در خوزستان؛ ممنوعیت نه، محدودیت آری!

اقتصاد آنلاین-سپیده قاسمی؛ شرایط بارش باران نسبت به سال گذشته بهتر است، اما همچنان میزان بارش در کشور نسبت به بلند مدت ۱۴ درصد کاهش یافته و این شرایط برای استان‌های خشک کشور بدتر است. 

با وجود شرایط بحرانی آب در کشور و هشدار کارشناسان درباره لزوم عدم کشت برنج در استان‌های جنوبی از جمله خوزستان، بر طبق آخرین اطلاعات رسیده به اقتصاد آنلاین تاکنون بیش از ۱۱۵هزار هکتار از زمین‌های این استان برای کشت برنج به غیر بومیان اجازه داده شده است تا در قالب کشت قراردادی محصول آب‌بر برنج را در استان کم آب خوزستان تولید کنند.

‌ممنوعیت کشت برنج در استان‌ خوزستان در سال‌های اخیر از موضوعات پر تنش در این استان بوده است. در سال ۹۸ با اندک بهبود شرایط بارندگی به رغم مخالفت کارشناسان، دولت ممنوعیت کشت برنج را در استان خوزستان برداشت و اجازه کشت این محصول را در این استان دارد.

ادامه کشت برنج در سالجاری در حالی است که، کشور سالی خشک و کم آبی را پشت سر گذاشته و منابع آبی اندکی در استان خوزستان برای کشت بهاره وجود دارد.

اما نگاه محققان جهادکشاورزی به کشت برنج در استان‌های خوزستان چیست؟

علی اکبر عبادی، نائب رئیس، موسسه تحقیقات برنج وزارت جهاد کشاورزی، در گفت و گو  با اقتصاد آنلاین در پاسخ به این پرسش معتقد است؛ کشت برنج با توجه به سابقه طولانی در استان خوزستان تهدید محسوب نمی‌شود و تنها باید تمهیدات مناسب برای مصرف آب این محصول در نظر گرفت.

وی ادامه داد: با به کارگیری راهکارهای فنی می توان میزان مصرف آب برای کشت برنج در استان خوزستان را مدیریت کرد.

عبادی با بیان اینکه در حال حاضر بزرگترین مشکل کشت برنج در این استان استفاده از روش سنتی است، افزود: بخش عمده سطح زیر کشت برنج در استان‌های جنوبی با روش نشاء کشت می‌شود که مصرف آن بسیار بالاتر از روش‌های جدید مانند خشکه‌کاری است.

وی یادآور شد: کشت برنج در استان خوزستان ۲ برابر استان‌های شمالی کشور، آب مصرف می‌کند که دلیل اصلی آن هوای بسیار گرم و تبخیر بالا در این استان است.

عبادی دیگر مشکل کشت برنج در جنوب کشور را عملکرد پایین در واحد سطح دانست که فاصله قابل توجه ای میزان تولید نسبت به استان های شمالی دارد.

به گفته وی؛ میزان تولید در واحد سطح در استان خوزستان ۲.۵ تا ۳ هکتار است در حالی که این رقم در استان های شمالی ۳.۵ تا ۴.۵ هکتار است.

عبادی، متوسط سالانه سطح زیر کشت برنج در استان خوزستان را ۴۰ تا ۵۰ هزار هکتار اعلام کرد که در سال ۹۸ با رفع ممنوعیت به یکباره به ۱۲۰ هزار هکتار افزایش یافت.

ممنوعیت کشت برنج در خوزستان اشتباه است

عبدالعلی گیلانی، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، در گفت و گو با اقتصاد نیز بر این باور است؛ ممنوعیت کشت برنج در استان خوزستان اشتباه است و در این استان نه ممنوعیت کشت برنج بلکه محدودیت کشت آن باید اجرا شود.

وی با یادآوری اینکه بیش از ۲۵ هزار بهره‌بردار در استان خوزستان با قدمت طولانی کشت برنج انجام می‌دهند، افزود: نمی توان از این تعداد بهره‌بردار خواست که دست از کشت برنج بکشند و به سراغ کشت محصول دیگری بروند که به این میزان برایشان سودآوری و ارزش افزوده ندارد.

گیلانی اظهار کرد: در حال حاضر هر کیلوگرم برنج بومی خوزستان تا ۵۰ هزار تومان از کشاورزان خریداری می‌شود و هیچ محصولی دیگری در استان نیست که به این اندازه برای کشاورزان درآمد زایی داشته باشد.

وی برای مقایسه کاشت نیشکر را مثال زد و گفت: نیشکر سطح زیادی اشغال می‌کند و بعد از استحصال ساقه بازده کمی دارد و نهایتا هر کیلوگرم شکر ۱۶ هزار تومان از کشاورز خریداری می شود که در مقایسه با برنج سطح درآمد کمتر و هزینه بیشتر تولید دارد.

گیلانی با تاکید بر اینکه  برنج خوزستان از سالم‌ترین برنج ها است، افزود: در سایر استان های برنج خیز کشور در سال حداقل یک تا دوبار علیه آفتی مانند کرم ساقه خوار سمپاشی صورت می گیرد در حالی که سم پاشی برای این آفت در استان خوزستان تقریبا صفر است،  ضمن اینکه میزان آلودگی به بیماری در برنج خوزستان بسیار کمتر از سایر استان های دیگر است که در نتیجه نیاز به مصرف سم کمتری دارد. 

به گفته گیلانی؛ تنها مشکل کشت برنج در استان خوزستان مربوط به تامین آب مصرفی آن است که می توان با به کارگیری روش های مناسب آن را کاهش داد.

وی خاطر نشان کرد: در حال حاضر عمده کشت برنج در استان خوزستان به صورت کشت نشاء به روش غرق آبی است که می تواند با تبدیل آن به خشکه کاری حجم آب مصرفی را به شکل قابل توجه کاهش داد.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گفت: استفاده از روش غرق‌آبی و اجبار به هم زدن خاک در این روش موجب می‌شود یک سوم آب مصرفی کشت برنج در روش غرق‌آبی هدر برود.

وی اظهار کرد: اگر به سمت خشکه کاری برویم ۳۵ تا ۴۰ درصد در مصرف آب در کشت برنج خوزستان صرفه جویی خواهد شد.

گیلانی با بیان اینکه همچنین در روش خشکه کاری می توان با کمک از ادوات و ماشین آلات معمول هزینه های مازاد را کاهش داد، افزود: در روش خشکه کاری با استفاده از دستگاه کشت در مدت ۴۰ تا ۴۵ دقیقه بدون ورود به زمین عمل کشت را با رعایت الگو و تراکم انجام داد. که هزینه کارگری را کاهش می دهد.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، ایجاد پشته های بلند در روش خشکه کاری را نیز راهکاری موثر دیگر برای کاهش مصرف آب برشمرد و گفت: ضمن اینکه در روش غرق‌آبی در زمین عناصر مضری تولید می شود که ریشه را دچار گندیدگی می کند و در جذب عنصر ازت خاک اثر منفی دارد، در حالی که در روش خشکه کاری در یک دوره تناوبی ۴ تا ۵ روز آبیاری صورت می گیرد و بدین ترتیب تهویه در ریشه گیاه انجام می شود.

وی در نظر گرفتن ۴ تا ۵ سانتی متر ارتفاع آب پای بوته در روش خشکه کاری را توصیه کرد و گفت: ۴ تا ۵ سانتی متر ارتفاع آب پای بوته موجب جذب ۵۰۰ مترمکعب آب در هکتار خواهد شد و صرف جویی بیشتر آب را به همراه دارد.

گیلانی در ادامه استفاده از سیستم های نوین آبیاری را یکی دیگر از روش‌های موثر بر کاهش مصرف آب در کشت برنج عنوان کرد.

 وی علاوه بر روش های عنوان شده تغییر رقم برنج مورد استفاده برای کشت در استان خوزستان را نیز راهکار دیگر برای کاهش مصرف آب در این استان دانست و افزود: بخش زیادی از برنج تولیدی استان خوزستان را رقم های محلی عنبر بو و  چمپا تشکیل می دهد که قابل جایگزین با ارقام اصلاح شده پرمحصول و کم آب‌بر هستند، ارقام اصلاح شده نسبت به رقم محلی راندمان آبی بیشتر و ۳۰ روز دوره رشد کمتری دارند، به عبارت دیگر با مصرف آب کمتر زودتر به ثمر می‌نشینند.

گیلانی به امکان کشت مین کراپ در استان خوزستان اشاره کرد و گفت: علاوه بر از استفاده از ارقام جدید در مناطق کوهستانی استان که دمای کمتری دارد امکان کشت مین کراپ وجود دارد، ضمن اینکه که می توان پس از برداشت اقدام به کشت راتون کراپ کرد. 

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان با بیان اینکه تحقیقاتی انجام شده نشان می‌دهد عملکرد راتون کراپ در استان خوزستان بالا است، افزود: در تحقیقات انجام شده نتایجی بدست آمده که گواه بر این دارد، با استفاده از روش راتون کراپ در استان خوزستان می توان حدود ۱۲ تن شلتوک در هر هکتار برداشت کرد که عملکرد بسیار خوبی با توجه به صرفه جویی میزان مصرف آب است.

نگاه مثبت بخش تحقیقات وزارت جهادکشاورزی به کشت برنج در حالی است که، به باور بسیاری از کارشناسان با توجه ادامه خشکسالی و عدم جبران منابع آبی از دست رفته، با هر روش و شکل، کشت محصولات آب‌بر در استان های جنوبی توجیه ندارد. کمبود آب به راحتی می تواند تبدیل به بحران اقتصادی و اجتماعی در مناطق آسیب پذیر شود، واقعیتی که به نظر می رسد به رغم تجربه های گذشته، مسئولان نسبت به آن بی تفاوت هستند.