بازگشت ایران به بازار، قیمت نفت را کنترل می‌کند؟

اقتصادآنلاین - نیلوفر محبی؛ قیمت نفت هفته گذشته تحت تاثیر تحریم‌های غربی علیه روسیه بر سر اوکراین، برای نخستین بار در یک دهه گذشته به حدود ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسید.

قیمت نفت روز جمعه به دنبال کاهش تقاضا برای خرید نفت روسیه، افزایش یافت و موجب شد طلای سیاه هفته را در بالاترین قیمت چند سال اخیر به پایان ببرد.

تاثیر تحریم روسیه

روسیه روزانه چهار تا پنج میلیون بشکه نفت صادر می‌کند که این کشور را در رتبه دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان پس از عربستان سعودی قرار داده است. اما معامله گران کل هفته گذشته به ندرت نفت روسیه را فروختند و شرکت شل روز جمعه تنها خریدار یک محموله نفت روسیه بود که با تخفیف ۲۸ دلار نسبت به معاملات فیزیکی برنت، فروخته شد.

دولت بایدن با توجه به این که از سوی قانونگذاران هر دو حزب آمریکا تحت فشار شدیدی قرار دارد، اعلام کرده در حال بررسی گزینه‌هایی برای کاهش واردات نفت روسیه به  آمریکاست. هر چند به زعم خودش تلاش می‌کند تاثیر تدابیر مذکور بر عرضه جهانی و مصرف کنندگان را محدود کند.

بنابراین رییس شورای اقتصادی آمریکا همزمان با اعمال تحریم های کشورش بر روسیه اعلام کرد که کاخ سفید در حال ارزیابی تاثیر توقف واردات نفت روسیه در آمریکا است. کانادا نیز از اوایل هفته گذشته واردات نفت روسیه را ممنوع کرده است. 

همچنین بزرگترین خریداران نفت روسیه شامل چین، کره جنوبی، آلمان و هلند هستند که بعضی از پالایشگاه‌های این کشورها هم خرید نفت روسیه را متوقف کرده‌اند. در واقع شرکتهای بازرگانی به دلیل نگرانی از تحریم‌های بیشتر، تمایلی ندارند با فروشندگان روسی داد و ستد کنند.

افزایش‌ چشمگیر نرخ پیش‌بینی شده برای نفت

«اگر صادرات انرژی روسیه به صورت کامل قطع شود، قیمت نفت می‌تواند به ۱۵۰ دلار برسد و به سرعت تورم جهانی را تا ۲ درصد دیگر هم افزایش دهد». این آخرین تحیل و پیش‌بینی اکونومیست در بازار نفت است.

بلومبرگ نیز به نقل از بانک سرمایه‌گذاری جی‌پی‌مورگان اعلام کرده که اگر اختلال در عرضه نفت روسیه ادامه داشته باشد، قیمت نفت خام برنت در پایان سال جاری میلادی به ۱۸۵ دلار در هر بشکه می‌رسد!

طبق گفته‌ تحلیلگران جی پی‌مورگان، در حال حاضر ۶۶ درصد از نفت روسیه هیچ خریداری ندارد.

تحلیلگران این بانک عقیده دارند با ادامه این شرایط اگر  نفت ایران بلافاصله به بازارهای جهانی نگردد، قیمت نفت در کوتاه‌مدت به ۱۲۰ دلار در هر بشکه می‌رسد.

این بانک سرمایه‌گذاری همچنان پیش‌بینی می‌کند متوسط قیمت نفت خام برنت در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی ۱۱۰ دلار در هر بشکه باشد، در سه‌ماهه سوم به ۱۰۰ دلار برسد و سه‌ماهه چهارم را با ۹۰ دلار به پایان برساند. جی‌پی‌مورگان انتظار دارد بدون حضور نفت ایران در بازار، متوسط قیمت نفت در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی ۱۱۵ دلار در هر بشکه، در سه‌ماهه سوم ۱۰۵ دلار و در سه‌ماهه پایانی ۹۵ دلار در هر بشکه باشد.

آخرین اخبار بازار

همزمان با افزایش تنش میان روسیه و اکراین رو چهارشنبه ۱۰ اسفند ماه اجلاس اوپک پلاس برگزار شد. اجلاسی ۱۰ دقیقه‌ای که تسنیم در گزارش از آن به نقل از مقام های روس نوشته: «گردهمایی وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک امروز برگزار شد و ۱۰ دقیقه بطول انجامید و شرکت کنندگان در آن موافقت کردند که تولید نفت در ماه آوریل هم روزانه ۴۰۰ هزار بشکه افزایش بیابد».

علاوه بر این رویترز هم گزارش داده که ذخایر نفتی بیشتری قرار است آزاد است. ظاهرا بنا شده با آزادسازی هماهنگ بیش از ۶۰ میلیون بشکه نفت از ذخایر اضطراری کشورهای توسعه یافته به بازار عرضه شود. ژاپن نیز روز جمعه اعلام کرد ۷.۵ میلیون بشکه نفت از ذخایر خود برداشت می‌کند.

با وجود این تلاش‌ها، افزایش قیمت نفت با سرعت روی قیمت فرآورده‌ها هم تاثیر گذاشته و پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، قیمت بنزین را در کالیفرنیا به میزان بی سابقه‌ای افزایش داده است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، طبق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ذخایر بنزین وست کاست به ۳۴.۴ میلیون بشکه رسیده که پایین‌ترین سطح فصلی در ۱۳ سال گذشته است. همچنین احتمالا تولید سوخت در کالیفرنیا کاهش بیشتری پیدا خواهد کرد زیرا پالایشگاه‌های بیشتری تبدیل به تاسیسات تجدیدپذیر کوچک می شوند.

ایران چند ماه دیگر به بازار بازمی گردد؟

در ایران نیز وزیر نفت اعلام کرده که آمادگی داریم در سریعترین زمان ممکن تولید نفت خام خود را افزایش دهیم. او گفته:« با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و اقدام‌های انجام شده در سطح وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، قادر هستیم به‌سرعت تولید نفت را افزایش داده و نیاز مشتریان خود را تأمین کنیم».

با این حال تحلیلگران می گویند اکثر پالایشگاه‌های نفت جهان سال‌هاست به دلیل تحریم‌ها نتوانسته‌اند نفت ایران را خریداری کنند و ممکن است سه تا شش ماه زمان ببرد تا صادرات نفت ایران به میزان یک تا ۱.۳ میلیون بشکه در روز رشد کند و افزایش بیشتر تولید سالها زمان می برد و به سرمایه گذاری بزرگ در زیرساخت نفتی فرسوده بستگی دارد. 

با وجود این، این تحلیل گران این را هم می‌گویند که هنگامی که پایبندی ایران به توافق تایید شد، ایران نیازی به صبر کردن برای افزایش تولید میادین نفتی ندارد و می تواند از نفتی که در ذخایرش نگهداری می‌کند استفاده کند تا اندکی از فشاری که روی قیمت‌ها به دلیل کندی عرضه روسیه به دلیل تحریم‌های غربی وجود دارد، کاسته شود.

ایران ناجی بازار نفت نیست

محمدعلی خطیبی، عضو سابق ایران در اوپک، در گفت‌و با اقتصادآنلاین تحلیلش از بازار در روزهای اخیر را اینطور توضیح می‌دهد: اوپک پلاس ماهانه ۴۰۰ هزار بشکه افزایش خود را دارد و سعی دارد مقدار کاهشی که داده بود، را به صورت تدریجی بازگرداند. هرچند فشارها برای بیشتر شدن این افزایش بالاست اما درست نیست چون اولا از ابتدا تصمیم اوپک این بوده که کاهش به صورت تدریجی جبران شود، دوما اکثریت کشورها با حداکثر ظرفیتشان در حال تولید هستند و تنها معدودی از کشورها می توانند بیش از این افزایش تولید بدهند.

او می‌افزاید: بیشتر کشورها توان افزایش تولید ندارند. تنها چند کشور توان افزایش تولید داشتند که یکی از آنها روسیه بود و حالا او هم دیگر این کار را نخواهد کرد. گفته می‌شود مقداری عربستان و مقداری امارات و روسیه ظرفیت مازاد دارند اما این ظرفیت مازادها نهایتا بین یک و نیم تا دو میلیون بشکه در روز است که درباره آن هم تردید جدی وجود دارد. 

خطیبی ادامه می‌دهد: تنها ظرفیت مازادی که می‌توان با اطمینان اعلام کرد که وجود دارد، ظرفیت ایران است. ایران هم اگر تحریم‌هایش برداشته شود نهایتا می تواند به ظرفیت قبل از تحریمش بازگردد چون در این مدت به دلیل تحریم‌ها سرمایه‌گذاری در بخش نفت ما نشده است. 

او می‌گوید: ایران نهایتا در حال حاضر حدود یک تا ۱.۲ میلیون بشکه صادر می کند اینی یعنی در صورت لغو تحریم‌ها ایران نهایتا می تواند یک تا یک و نیم میلیون بشکه افزایش تولید داشته باشد. مابقی کشورها هم نهایتا ۱.۵ تا دو میلیون بشکه ظرفیت مازاد داشته باشند یعنی سرجمع کل این ظرفیت در خوشبینانه‌تریتن حالت به سه تا ۳.۵ میلیون بشکه برسد. در حالی که روسیه هشت میلیون بشکه نفت فراورده صادر می کرده. این یعنی کمبود نفت بسیار جدی است مگر این که تحریم‌های غیر نفتی هم علیه روسیه اعمال نشود. 

نفت ۱۵۰ دلاری بعید نیست

خطیبی هشدار می‌دهد: درست است گفته‌اند که انرژی روسیه را مستقیما تحریم نمی‌کنند اما تحریم مالی آن‌ها سنگین است و احتمالا روسیه در مواجهه با این تحریم‌ها از عرضه تمام ظرفیت خود خودداری کند. ظاهرا  دستوری رسیده مبنی بر این که شرکت‌های نفتی روس کمتر از ظرفیتشان تولید کنند. این عکس‌العمل برای بازار نفت مهم است. 

عضو سابق ایران در اوپک اضافه می‌کند: مجموعه این‌ مسائل موجب شده که بازار نفت نسبت به عرضه نگرانی جدی داشته باشد که از قضا نگرانی بسیار به جایی هم است. حالا قیمت نفت تماما بستگی دارد به این که تا کی تنش‌ها ادامه داشته باشد و در نهایت به چه صورتی حل و فصل شود.

او می‌افزاید: رشد تقاضا برای سال ۲۰۲۲ حداقل سه میلون بشکه پیش‌بینی شده که سه میلیون بشکه برای یک سال رقم کمی نیست. به خصوص با این که در طرف مقابل هم عرضه دچار مشکل شده است.

به باور او همین شرایط بوده که مصرف کنندگان را بر آن داشته که دست به مصرف ذخایراستراتژیکشان بزنند. خطیبی می‌گوید: اما مگر ذخایر این کشورها چقدر است؟ ذخایره سازی استراژیک هم اگر بر اساس مقررات بین المللی انرژی باشد نهایتا بتواند مصرف را برای ۳۰ روز پاسخگو باشد. چون طبق مقررات باید برای ۹۰ روز ذخیره سازی شده باشد ۳۰ روز استراتژیک و ۶۰ روز تجاری. یکی از آمارهایی که می تواند قیمت نفت را بالا ببرد آمار کاهش ذخیره‌سازی نفت است. بنابراین این مسئله هم به افزایش قیمت دامن می‌زند.

عضو سابق اوپک معتقد است در شرایط فعلی رسیدن به نفت ۱۵۰ دلاری که اکونومیست پیش‌بینی کرده  اصلا بعید نیست. او تصریح می‌کند: اگر شرایط به همین شکل ادامه پیدا کند یعنی مشکل عرضه حل نشود و حتی تشدید شود، همزمان تقاضا هم رو به افزایش برود، مسلما کمبود منجر به افزایش قیمت بیشتر می‌شود. عدم برداشت از ذخایر استراتژیک نیز به این افزایش دامن می‌زند. با توجه به این‌ها، باید منتظر عکس‌المعل روسیه باشیم و بعید هم نیست که روسیه بخواهد پاسخ تحریم غرب را با کاهش عرضه بدهد. بنابراین رسیدن به قیمت مذکور بسیار ممکن است.