راه‌ های جدیدی که کرونا برای فقرا پیش پای دولت‌ ها گذاشت

اقتصادآنلاین – پرهام کریمی؛ به گزارش اکونومیست با تمام این مسائل، خانم بولاژ از بسیاری از اوگاندایی‌ها خوش شانس‌تر است. باربرا نکی‌یون، که یک فروشگاه نوشیدنی دارد، به شدت تحت تأثیر مقررات منع آمد و شد از غروب تا سپیده‌دم کووید قرار گرفته، بنابراین او نیز برای دریافت این کمک‌ها ثبت‌نام کرد. خانم نکی‌یون می‌گوید: "اما ما هرگز پولی دریافت نکردیم." حتی یک پیام عذرخواهی هم به ما نداده‌اند. او می‌ترسید که با بازگشایی مدارس نتواند از پس هزینه‌های تحصیل فرزندانش برآید.

در همان نزدیکی، در دفتری مملو از اسناد، جفری کیرابیرا، رییس محلی در پایین‌ترین رده دولت، توضیح می‌دهد که چه اشتباهی رخ داده است. او به یاد می‌آورد که عصر یک پنجشنبه بود، زمانی که به او گفتند تا دوشنبه فهرستی از نیازمندان تهیه کند. چه کسی باید کمک بگیرد؟  اوگاندا پایگاه داده مرکزی ندارد که فقیرترین افراد را از میان ۴۶ میلیون نفر جمعیت این کشور بتوان شناسایی کرد.

پایگاه داده جهانی، یک شرکت مستقر در وین که توسط دولت آلمان تأمین مالی می‌شود، می‌گوید که کووید و قرنطینه‌هایی که برای محدود کردن شیوع آن اعمال شده است، حدود ۱۱۰ میلیون نفر را در سال ۲۰۲۰ به فقر شدید سوق داد. صندوق بین المللی پول و بانک جهانی این ارقام را در کشورهای جنوب صحرای آفریقا حدود ۳۰ میلیون، در آمریکای لاتین ۹ میلیون و در هند ۴۲ میلیون، محاسبه می‌کند.

کرونا همه اقشار در اوگاندا را با مشکل مواجه کرده است. معلمان، پیشخدمت‌ها، رانندگان و تاجران همگی در اثر این ویروس جان خود را از دست داده‌اند. آقای کیرابیرا می‌گوید: اکنون همه نیازمند هستند. او اذعان می‌کند که توزیع کمک‌های نقدی، در هر صورت بسیار کم، "به طور تصادفی اجرا شد." پرداخت‌ها، حتی اگر به طور منصفانه اداره و به خوبی هدف گذاری می‌شد، فقط به ۵ تا ۶ درصد فقیرترین خانوارها می‌رسید. پول دادن به همه ساده‌ترین راه، اما بسیار گران بود. به گفته پایگاه داده جهانی، بیش از یک سوم مردم اوگاندا در فقر شدید زندگی می‌کنند (یعنی با کمتر از ۱.۹۰ دلار در روز).

ایالت اوگاندا به ازای هر نفر سالانه حدود ۴۰۰هزار شیلینگ (۱۱۰ دلار) درآمد جمع آوری می‌کند. حتی با اضافه شدن وام‌ها و کمک‌های خارجی، بودجه آن ناچیز است. پرداخت ۱۰۰هزار شیلینگ به هر بزرگسال بیش از کل بودجه سالانه مراقبت‌های بهداشتی هزینه دارد. اوگاندا با حدود ۱۶۲هزار مورد ابتلا و ۳۵۰۰ قربانی تاکنون گزارش نسبتاً پایینی از کووید داشته است. اما ارقام واقعی به احتمال زیاد بسیار بیشتر است. به گفته دانشگاه جان هاپکینز، به سختی ۴ درصد از جمعیت به طور کامل واکسینه شده‌اند.

طرح‌های حمایت اجتماعی موجود، ناچیز هستند. در آغاز همه‌گیری، دولت کمک هزینه‌ای را به افراد بالای ۸۰ سال افزایش داد. پس از وقفه‌ای برای تغییرات، اکنون به جای دستمزد ماهانه، دو پرداخت یکجا در سال انجام می‌دهد. چنین برنامه‌هایی، مانند بسیاری از نقاط جهان فقیر، دریافت کنندگان را ملزم به داشتن کارت شناسایی ملی می‌کند که میلیون‌ها اوگاندایی ندارند.

برخی از مقامات محلی به سادگی دوستان خود را به جای نیازمندان ثبت نام کردند. سیاستمداران اپوزیسیون شکایت داشتند که حزب حاکم به نفع خود عملکرده است. برخی از بزرگان پیشنهاد کردند که پرداخت پول نقد رایگان به مردم باعث تنبلی آنها می‌شود.

مصیبت‌های اوگاندا بسیاری از معماها را در مورد چگونگی نجات فقیرترین افراد از فقر و حتی مرگ نشان می‌دهد. آیا طرح‌ها باید بر توزیع غذای رایگان متمرکز شوند که اغلب بازارها را منحرف می‌کند و کشاورزان دهقان را فقیرتر می‌کند؟ یا اینکه انتقال مستقیم پول نقد راه مطمئن‌تری برای جلوگیری از فاجعه است، هرچند در کوتاه مدت؟

اگر پول نقد بهترین راه حل است، چگونه باید آن را توزیع کرد - در قالب پول کاغذی، کوپن، یا از طریق پرداخت با تلفن همراه، مانند سیستم ام‌پسا m-pesa کنیا؟ و چگونه باید فقیرترین افراد را شناسایی و هدف قرار داد، در حالی که میلیون‌ها شهروند، به ویژه در جنوب صحرای آفریقا، به طور کامل خارج از پایگاه‌های داده مرکزی زندگی می‌کنند.

در سراسر جهان حدود ۲ میلیارد کارگر که با انجام کارهای غیررسمی مانند فروش تنقلات و نظافت منازل امرار معاش می‌کنند، با اجرایی شدن فاصله گذاری اجتماعی و قرنطینه، وضعیت معیشت‌شان یک شبه بدتر شد از آنجایی که کووید به یکباره همه را تحت تأثیر قرار داد، میلیون‌ها نفر دیگر نمی‌توانستند به آخرین راه‌حل معمول خود، مانند قرض گرفتن از خانواده و همسایه‌ها، یا حواله‌هایی از طرف اقوام خارج از کشور برگردند.

اما بانک جهانی، در میان دیگران، برخی از زوایای پیشرفت را بررسی می‌کند. فقر ممکن است اکنون دوباره اندکی کاهش یابد، زیرا دولت‌ها روند توزیع واکسن را آغاز کرده و فعالیت‌های اقتصادی از سر گرفته می‌شود. برخی از کشورهای فقیر با سرعت بی سابقه‌ای به فقرا کمک‌های اضطراری ارائه کرده‌اند. در سال اول همه‌گیری، بانک جهانی بیش از ۳۳۰۰ برنامه جدید رفاهی را تخمین زد که تقریباً یک چهارم آن در کشورهای فقیر بوده است.

در مجموع، دولت‌های جهان تقریباً ۳ تریلیون دلار برای طرح‌های رفاهی مرتبط با کووید بین آغاز همه‌گیری تا ماه می سال گذشته هزینه کرده‌اند، حداقل چهار برابر بیشتر از زمان بحران مالی جهانی ۲۰۰۸-۲۰۰۹. اکثریت قریب به اتفاق ۸۷ درصد هزینه‌ها در کشورهای ثروتمند بوده است. فقیرترین آنها فقط ۰.۰۵ درصد را به خود اختصاص داده‌اند (نمودار ۱ را ببینید).

نمودار هزینه‌های رفاه جهانی در دوره همه‌گیری کووید – ۱۹

اما حتی دولت‌هایی با ابزارهای مشابه نیز از نظر سخاوتمندی متفاوت بوده‌اند. کشورهای آمریکای لاتین در سال ۲۰۲۰، ۹۰ میلیارد دلار برای نقل و انتقالات اضطراری هزینه کردند که در ده ماه اول سال ۲۰۲۱ به ۴۵ میلیارد دلار کاهش یافت. آرژانتین ۵.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به شهروندان خود اختصاص داده است. برعکس، مکزیک نسبتاً خسیس بوده و به گفته صندوق بین‌المللی پول، کمتر از ۱ درصد تولید ناخالص داخلی را در مخارج اضافی و درآمدهای از دست رفته صرف کرده است.

برخی از دولت‌های کشورهای فقیر برنامه‌های رفاهی جدیدی را از ابتدا ایجاد کرده‌اند. به عنوان مثال، توگو به دلیل اجرای طرح انتقال پول دیجیتالی در عرض ده روز مورد تحسین قرار گرفته است. شهروندان می‌توانند با تلفن همراه در این طرح ثبت نام کنند. بسیاری از فقیرترین مردم توگو در مشاغل غیررسمی خارج از سیستم مالیاتی کار می‌کنند. دولت آنها را با بررسی‌های اخیر، که شامل اطلاعاتی در مورد کارهایی که مردم انجام می‌دهند و محل زندگی آنها را شامل می‌شد، شناسایی کرد، سپس کیف پول‌های موبایلی ایجاد کرد که شروع به واریز حدود ۲۰ دلار در ماه به آنها کرد. که این برای یک کشور فقیر خاکی با جمعیت زیر ۹ میلیون نفر با تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر تنها ۲ هزار و ۲۲۳ دلار در سال، حتی پس از تطبیق با هزینه‌های پایین زندگی، این یک موفقیت است.

بدون پول نقد

سایر کشورهای آفریقایی طرح‌های انتقال وجه نقد را با سرعت کمی گسترش داده‌اند. یکی در آنگولا از پوشش حدود ۵۸۰۰ نفر قبل از کووید به بیش از ۷.۷ میلیون نفر رسید. در ماداگاسکار پوشش از۱۹۲ هزار نفر از ۲۸ میلیون نفر به حدود ۲ میلیون نفر افزایش یافت.

دست‌های کمک کننده؛ نمودار رفاه جهانی در طول دوران همه‌گیری

از مدت‌ها قبل از شیوع ویروس، اقتصاددانان توسعه در مورد بهترین روش‌ها برای نجات فقرا از فقر بحث کرده‌اند. بولسا فامیلیا برزیل که به کاهش یک چهارم نرخ فقر در این کشور نسبت داده شده، به ایجاد یک اجماع کمک کرده است که پول نقد به طور کلی کارآمدترین راه برای کمک به فقرا بدون تغییر در بازارها است، همانطور که معمولاً کمک‌های غذایی و تضمین اشتغال انجام می‌شود. در عین حال، یارانه دادن به کالاهای اساسی، مانند نان و برنج، یا کودها و سوخت‌های ضروری مانند بنزین و نفت سفید، به طور فزاینده‌ای مورد بی مهری قرار می‌گیرد، تا حدی به این دلیل که این امر طبقه متوسط و همچنین فقیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شکاف‌های بزرگ اقتصادی ایجاد می‌کند.

بولسا فامیلیا (اکنون تغییر نام داده شده) یک طرح نقل و انتقال نقدی مشروط است که دریافت کنندگان را ملزم می‌کند اثبات کنند فرزندانشان به طور منظم معاینات سلامتی می‌گیرند و به مدرسه می‌روند. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰، این طرح به بزرگترین طرح در جهان تبدیل شد، با بیش از ۳۰ میلیون برزیلی که تا سال ۲۰۱۴ از بین جمعیتی که در آن زمان ۲۰۳ میلیون نفر بود، از فقر فرار کردند. این مزایا عمدتاً با کارت چیپ به زنان پرداخت شده است. هنگامی که ویروس شیوع پیدا کرد، دولت راستگرای پوپولیستی برزیل تحت رهبری ژایر بولسونارو اعلام کرد که ماهانه ۶۰۰ ریال (در آن زمان به ارزش ۱۱۲ دلار) به ۶۸ میلیون برزیلی، یعنی یک سوم جمعیت، در آنچه که کمک اضطراری (کمک‌های اضطراری) می‌نامید، پرداخت خواهد کرد. مادران مجرد دو برابر دریافت کردند. با احتساب طرح‌های حفظ شغل، هزینه کلی کمک، ۸ درصد تولید ناخالص داخلی بود. دولت از آن زمان سخاوت خود را کم کرده، اما تا اکتبر گذشته، ۳۵ میلیون برزیلی همچنان از آن بهره‌مند شدند.

تعدادی از دولت‌ها در آفریقا، با وجود اینکه اقتصادهای نسبتاً کوچکی دارند که از طریق آنها چنین پرداخت‌هایی را تأمین می‌کنند، از مثال برزیل الهام گرفته‌اند. حتی قبل از همه‌گیری، آن‌ها گام‌های بزرگی در جهت راه‌اندازی برنامه‌های رفاهی برداشته بودند. در سال ۲۰۱۳ سنگال شروع به توزیع پول نقد بین فقیرترین خانوارها در طرحی کرد که حدود ۲۰ درصد از جمعیت ۱۷ میلیونی را پوشش می‌دهد. سیاست رفاهی اصلی تانزانیا، معروف به شبکه ایمنی اجتماعی تولیدی، که در همان سال ایجاد شد، اکنون به بیش از یک میلیون خانوار کمک می‌کند. دریافت‌کنندگان به‌عنوان کارگر در پروژه‌های خدمات عمومی یا برای اطمینان از اینکه فرزندانشان به مدرسه و کلینیک‌های بهداشتی می‌روند، پول نقد بیشتری کسب می‌کنند. اوگاندا در حال اجرای آزمایشی طرح پول نقد در ازای کار در شهر شمال غربی آروآ است.

یک درس از این همه گیری این است که پول نقد، همیشه روش خوبی نیست. زمانی که مغازه‌ها بسته می‌شوند یا اختلالات زنجیره تامین قیمت کالاهای اساسی را افزایش می‌دهد، پول نقد کاربرد محدودی دارد. زنان خانه دار در محله‌های فقیر نشین دهلی نو نگرانی دیگری دارند: زمانی که به آنها غذا داده می‌شود، تمایل دارند بلافاصله از آن برای غذا دادن به فرزندان خود استفاده کنند، اما اگر دولت پول بدهد، صاحبخانه‌ها و طلبکاران فوراً در می‌زنند. علاوه بر این، دستمزدهای نقدی ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا به افراد بسیار فقیر برسد. یک مطالعه روی ۵۳ کشور کم درآمد و متوسط نشان داد که از اولین مورد گزارش شده کووید تا اولین پرداخت‌ها به طور متوسط ۱۰۷ روز طول کشیده است.

حتی زمانی که برنامه‌های انتقال وجه نقد در کشورهای فقیر در حال اجرا هستند، وجوه ارائه شده معمولاً ناچیز است. بسیاری از دولت‌ها در هزینه‌هایی که می‌توانند خرج کنند محدود هستند، زیرا بدهی زیادی دارند - برخی در آستانه ورشکستگی هستند - یا پایه‌های مالیاتی ضعیفی دارند. از زمان شیوع بیماری کووید در هند، دولت این کشور سه دور پرداخت نقدی به حساب‌های ۲۰۰ میلیون زن انجام داده است. با این حال، هر پرداخت تنها ۵۰۰ روپیه (۶.۷۰ دلار) بود که به سختی برای چند وعده غذایی برای یک خانواده در شهری مانند دهلی کافی بود. در جمهوری کنگو، نقل و انتقالات نقدی می‌تواند به ۵هزار فرانک CFA (۸.۵۶ دلار) در ماه برسد. طرح‌های جدید انتقال وجه نقد در سرتاسر جهان به‌طور میانگین تنها چهار ماه ادامه داشته است.

فقط دریافت کنید

هر اندازه که هدایا سخاوتمندانه باشد، مشکل توزیع آنها همچنان وجود دارد. به طور طبیعی، فناوری می‌تواند تحویل را سرعت ببخشد. در عرض چند ماه پس از ورود ویروس به تایلند، دولت موفق شده بود ۲۳ میلیون کشاورز و کارگر غیررسمی، بیش از نیمی از جمعیت در سن کار را برای یک طرح جدید حمایتی ثبت نام کند. حدود ۶ میلیون نفر از جمعیت ۵۹ میلیون نفری آفریقای جنوبی طی چند هفته پس از آغاز به کار برای یک برنامه کمک‌های همه گیر به صورت آنلاین ثبت نام کردند.

برخی از دولت‌ها همچنان به روش‌های کم فناوری برای توزیع پول متکی هستند. اما بیماری همه گیر نقص‌های جدیدی را آشکار کرد. مقامات پرو به سرعت برای ارائه پول نقد اضطراری در زمان شیوع ویروس اقدام کردند، اما از انتقال دیجیتال اجتناب کردند. صف‌های طولانی مردم در شعب بانک دولتی، اما به سرعت تبدیل به ابرپخش شد. پرو یکی از بالاترین نرخ های مرگ و میر ناشی از کووید در جهان را داشت.

دیگر طرح‌های جدید انتقال وجه نقد، به‌ویژه در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، به پرداخت‌های دیجیتالی متکی هستند. با این حال، اینها اغلب نیازمندترین افراد را در نظر نمی‌گیرند. بیش از نیمی از جمعیت جهان از اینترنت موبایل استفاده نمی‌کنند. حدود ۶ درصد، عمدتاً در کشورهای فقیر، در مناطقی زندگی می‌کنند که هیچ گونه پوشش پهنای باندی ندارند. آنلاین شدن برای کسانی که در فقر زندگی می‌کنند می‌تواند بسیار گران باشد.

افراد بسیار فقیر، به ویژه زنان و افراد مسن، از ابتدایی ترین مهارت‌های فنی برخوردار نیستند. در دهلی نو، آمریتا جوهری از ساتارک ناگریک ساگاتان Satark Nagrik Sangathan، یک گروه شهروندی، روزها را صرف کمک به خانواده‌های فقیر کرد تا در طول قرنطینه طولانی مدت هند، برای کمک‌های غذایی اضطراری ثبت نام کنند. این فرآیند شامل پر کردن یک فرم به صورت آنلاین، دریافت رمز عبور یکبار مصرف برای تلفن همراه، عکاسی از کارت شناسایی دولتی و سپس تبدیل آن به فرمت فایل مناسب قبل از بارگذاری آن بود. خانم جوهری می‌گوید این شرایط می‌تواند هر کسی را گیج کند.

در یکی دیگر از محله‌های فقیرنشین دهلی، زنی به نام کندادوی، که نه سن و نه نام خانوادگی خود را می‌داند، صدها روپیه به واسطه‌ها پرداخت کرده است تا به او کمک کنند تا در Aadhaar، سیستم هویت بیومتریک پیشگام هند، ثبت نام کند تا کمک‌های دولتی و واکسیناسیون دریافت کند. یک زن فقیر دیگر، آرپانا هالدار، نمی‌تواند برای خانواده‌اش کمک غذایی دریافت کند، زیرا او نیز مانند هر کس دیگری که در کلبه‌های مشابه زندگی می‌کند، مدرکی برای نشانی منزل ندارد.

برخی از کشورها در یافتن راه‌هایی برای دور زدن چنین موانعی ماهر بوده‌اند. دولت نامیبیا اجازه داد تا ده درخواست کمک اضطراری از طریق یک سیم کارت ارائه شود تا خانوارهای بدون تلفن همراه بتوانند از همسایگان کمک بگیرند. آفریقای جنوبی گفت که داوطلبانی را به شهرستان‌های فقیر می‌فرستد تا به مردم کمک کنند تا برای کمک درخواست کنند.

در هر صورت، تشخیص دقیق اینکه چه کسی سزاوار کمک است، برای دولت‌ها بسیار سخت است، به‌ویژه زمانی که بودجه محدود باشد. برخی از متخصصان توسعه مخالف «هدف‌گذاری فقر» هستند، به‌وسیله آن دولت‌ها سعی می‌کنند فقیرترین‌ها را از طریق آزمون شناسایی کنند.

فناوری می‌تواند به انتخاب ذینفعان کمک کند. با لغو قرنطینه، دولت توگو کمک‌های نقدی را فراتر از کارگران غیررسمی گسترش داده است. این کشور از روش‌های عجیب و غریب برای یافتن خانواده‌های نیازمند استفاده کرده است، مانند تصاویر ماهواره‌ای برای شناسایی فقیرترین جوامع بر اساس تراکم جمعیت. این سازمان از الگوریتم‌ها و سوابق تلفن همراه ناشناس برای ارزیابی مصرف افراد و بنابراین میزان فقیر بودن آنها استفاده کرده است.

اما برنامه‌هایی که هدف گذاری محدودی دارند می‌توانند گران قیمت باشند. ILO تخمین می‌زند که هزینه انتخاب ذینفعان بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از ارزش کمک‌ها را جذب می‌کند. و حتی پس از آن، مدیران اغلب محتاج‌ترین‌ها را در کشورهای فقیر از دست می‌دهند، مانند اوگاندا، که پایگاه‌های داده مالیات و حقوق و دستمزد ناقصی دارند.

برخی از دولت‌های فقیر سعی می‌کنند با ارائه مزایایی برای دسته‌های خاصی از مردم، کارها را ساده‌تر کنند. بسیاری از کشورها، مانند بولیوی، به زنان باردار، افراد مسن یا معلولان، همه گروه‌هایی که به راحتی قابل شناسایی هستند، کمک‌های ویژه می‌دهند. دیگر کشورها طرح‌های «خود هدف‌مند» را راه‌اندازی کرده‌اند، مانند ضمانت اشتغال روستایی در هند، که به موجب آن کارهای دستی طاقت‌فرسا با دستمزد کم ارائه می‌شود، بنابراین خطر کمی برای ثروتمندان وجود دارد. سال گذشته این کار برای ۱۱۲ میلیون نفر کار با حقوق فراهم کرد که بسیاری از آنها در غیر این صورت فقیر بودند.

با این حال، تمام این آزمایش‌ها و نوآوری‌های دلگرم‌کننده که توسط طرح‌های رفاهی جدید در جهان فقیر احاطه شده است، نقص اساسی آنها را برطرف نمی‌کند: پول کافی پشت آنها نیست. مقدار پول نقدی که در فقیرترین کشورها، عمدتاً در آفریقا، پرداخت می‌شود، ناچیز است. در حالی که کشورهای ثروتمند ۸۴۷ دلار به ازای هر نفر برای ارائه مزایای اضافی خرج کردند، در حدود یک سال اول شیوع بیماری همه گیر، ۱۷ کشور از فقیرترین کشورها برای هر نفر ۴ دلار هزینه کردند.

داده‌های منطقه‌ای اغلب این واقعیت تلخ را پنهان می‌کنند، زیرا فقیرترین کشورها تمایل دارند از نظر آماری با مکان‌های با درآمد متوسط ترکیب شوند. به عنوان مثال، در آفریقا، مصر، مراکش و آفریقای جنوبی آمار نسبت به کشورهای فقیر بهتر و در نتیجه ترکیب آمارها عمق شکاف فقر مشهود نمی‌شود.

مراقب آمارهای ارائه شده باشید

بانک جهانی اعتراف می‌کند که برآوردهایش، اگرچه احتمالاً بهترین آمار در دسترس هستند، دارای شکاف‌هایی است. این کشور تنها برای ۱۵ درصد از برنامه‌های رفاهی که پیگیری می‌کند، اطلاعات مالی کافی دارد و نمونه آن، این است که تنها ۳۳ کشور از ۴۸ کشور جنوب صحرای آفریقا در این آمار شامل می‌شود. بسیاری از گمشده‌ها در آمار آنقدر فقیر هستند که برای جمع‌آوری داده‌های مناسب تلاش می‌کنند.

با این حال، خوب است که دولت‌ها در کشورهایی که از فقر رنج می‌برند، در مورد چگونگی ایجاد سیستم‌های رفاهی، در برخی موارد تقریباً از نو شروع کنند. اگر کووید آنها را وادار به تفکر انعطاف پذیرتر کرده باشد، این یک مزیت نادر از طاعون وحشتناک است.