بیت کوین چگونه ارزش گذاری می شود؟
خواسته یا ناخواسته باید قبول کنیم که حوزه رمزارزها امروزه به امری عمومی و موضوعی قابل دسترس برای همه، برای سرمایه‌گذاری چه به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم تبدیل شده است. اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که ارزش بیت‌کوین را چه چیزی تعیین می‌کند؟ بر چه اساس و معیاری باید آن را قیمت‌گذاری کرد؟ آیا اصلا مدلی وجود دارد که ورودی بگیرید و خروجی آن قیمت بیت‌کوین باشد؟ در این گزارش قصد داریم به طور خلاصه به موضوعات پیرامون این سوالات بپردازیم.
اقتصاد آنلاین – حسین قطبی؛ برخلاف ارزهای سنتی که توسط بانک مرکزی کشور‌ها صادر می‌شود، بیت‌کوین توسط هیچ بانک مرکزی پشتیبانی نمی‌شود. خرید یک بیت‌کوین با خرید سهام یا اوراق قرضه متفاوت است، زیرا بیت‌کوین یک شرکت سهامی نیست. در نتیجه هیچ ترازنامه یا صورت مالی وجود ندارد که قبل از خرید این رمزارز بتوان به آن‌ها مراجعه کرد و آن‌ها را تجزیه و تحلیل کرد. بنابراین می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین، تفاوت‌های اساسی با سرمایه‌گذاری در دیگر دارایی‌های مالی دارد. در اینجا چند تا از این تفاوت‌ها را معرفی می‌کنیم:
- خرید سهام به شما مالکیت یک شرکت تولیدی یا خدماتی را میدهد، در حالی که خرید بیت‌کوین مالکیت آن ارز رمزنگاری شده را به شما میدهد.
- بیت‌کوین توسط هیچ دولت مرکزی صادر و کنترل نمی‌شود؛ بنابراین مشمول سیاست‌های پولی دولتی نخواهد شد.
- قیمت سهام یک شرکت خاص، تحت تأثیر میزان سودآوری، میزان فروش، برنامه‌های توسعه‌ای شرکت، سیاست‌های اقتصادی در سطح خرد و کلان و غیره است. در حالی که قیمت بیت‌کوین در درجه اول تحت تأثیر عرضه آن، تقاضای بازار برای آن، در دسترس بودن و رمزارزهای رقیب آن است.
بنابراین سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین و رمزارزها، نیازمند بررسی موارد و اطلاعاتی است که متفاوت از اطلاعات سایر حوزه‌های سرمایه‌گذاری است.
عوامل مؤثر در تعیین قیمت یک بیت‌کوین
از آنجا که بیت‌کوین توسط هیچ بانک مرکزی پشتیبانی و کنترل نمی‌شود، بنابراین سیاست‌های پولی، نرخ تورم و اندازه‌گیری رشد اقتصادی که معمولاً بر ارزش پول تأثیرگذارند، در مورد بیت‌کوین بی‌اثر خواهند بود. در عوض ارزش بیت‌کوین تحت‌تأثیر عوامل زیر است:
- عرضه بیت‌کوین و تقاضای بازار برای آن
- هزینه تولید بیت‌کوین از طریق فرآیند استخراج
- پاداشی که برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و تولید بلاک‌های جدید به ماینر‌ها (استخراج کنندگان) تعلق می‌گیرد
- تعداد و قابلیت‌های رمزارزهای رقیب
- صرافی‌هایی که بیت‌کوین در آن‌ها معامله می‌شود
- قوانین و مقررات حاکم بر خرید و فروش آن
- قواعد داخلی حاکم در شبکه بلاکچین بیت‌کوین
عرضه و تقاضا
کشورهایی که نرخ ارز ثابت ندارند، می‌توانند با تعدیل نرخ تنزیل، تغییر شرایط ذخیره یا مشارکت در عملیات بازار آزاد، تا حدی میزان گردش پول خود را کنترل کنند. در نتیجه با وجود این شرایط بانک‌های مرکزی می‌توانند به طور بالقوه بر نرخ ارز کشور خود تأثیر بگذارند. این در حالی است که اکنون عرضه بیت‌کوین تحت‌تأثیر دو جنبه متفاوت زیر است:
اولاً اجازه ایجاد بیت‌کوین‌های جدید با نرخ ثابت، در کنترل و اختیار خود شبکه بلاکچین بیت‌کوین است. هنگامی که ماینر‌ها بلاک‌های تراکنش‌ها را پردازش کردند، شبکه بیت‌کوین‌های جدید را با رعایت اصول و قواعدی از پیش تعریف‌شده، در اختیار آن‌ها قرار میدهد. بیت‌کوین‌های جدید به عنوان بیت‌کوین‌های در گردش، به بازار معرفی میشوند. سپس طی یک فرآیند تدریجی عرضه و تقاضای بازار، نرخ جدید قیمت بیت‌کوین مشخص می‌شود. نرخ رشد تعداد بیت‌کوین‌های در گردش سالانه کاهش می‌یاد. به طور مثال در سال 2016 از 9/6 درصد به 4/4 درصد در سال 2017 و به 4 درصد در سال 2018 رسیده است. پس می‌توان گفت که با این روش عرضه، تقاضا برای بیت‌کوین با سرعت بیشتر از افزایش عرضه آن، افزایش می‌یابد و همین امر قیمت بیت‌کوین را بالا‌تر می‌برد. لازم به ذکر است که کند شدن نرخ رشد تعداد بیت‌کوین‌های در گردش، ناشی از نصف شدن پادش ماینر‌ها تقریبا هر چهار سال یکبار است.
ثانیاً عرضه بیت‌کوین، تحت تأثیر تعداد کل کوین‌هایی است که سیستم بلاکچین آن اجازه میدهد، وجود داشته باشند. این تعداد 21 میلیون است. وقتی که تعداد کل بیت‌کوین‌ها استخراج شدند، فعالیت ماینینگ توسط ماینر‌ها دیگر بیت‌کوین جدیدی را ایجاد نمی‌کند. تا این لحظه، تعداد بیت‌کوین‌های استخراج شده 18820206 بوده که تقریبا 90 درصد کل بیت‌کوین‌های قابل استخراج است.
بنابراین وقتی که 21 میلیون بیت‌کوین قابل استخراج، ماین شدند و در بازار به گردش درآمدند، دیگر قیمت این رمزارز بستگی به این دارد که آیا ابزاری کاربردی و قانونی خواهد بود یا خیر؟ و اینکه آیا تقاضای برای آن هنوز هست یا نه؟ که این موارد به محبوبیت سایر رمزارزهای رقیب بیت‌کوین بستگی دارد. البته لازم به ذکر است که با نرخ فعلی نصف شدن پاداش بلاک‌های جدید در هر چهار سال یکبار، برآورد می‌شود که تا قبل سال 2140 آخرین بیت‌کوین استخراج نخواهد شد. در نتیجه به احتمال زیاد قیمت بیت‌کوین تا آن زمان به دلیل مکانیزم کاهش عرضه و افزایش تقاضایی که در بالا بیان شد، رشد خواهد کرد.
رقابت
در حالی که بیت‌کوین شناخته شده ترین رمزارز به شمار می‌رود، اما صدها توکن دیگر به هدف رقابت با بیت‌کوین و جلب توجه سرمایه‌گذارن ظاهر شده‌اند. با وجود اینکه بیت‌کوین در حال حاظر همچنان گزینه غالب برای سرمایه‌گذاری در رمزارزها از دیدگاه اکثر کاربران است. اما آلت‌کوین‌هایی مانند اتریوم(ETH) ، تتر(USDT) ، بایننس‌کوین (BNB)، کاردانو (ADA)و پولکادات (DOT) از نزدیکترین رقبای آن تا این لحظه می‌باشند. علاوه بر این عرضه اولیه‌های جدید ICO)ها(، به دلیل نبود موانع خیلی سخت برای عرضه، دائماً در حال ورود به بازار هستند که ممکن است در بین آن‌ها رقبای موفقی برای بیت‌کوین ظاهر شوند.
هزینه تولید
با وجود اینکه بیت‌کوین یک فناوری و محصول مجازی است، اما جزو محصولاتی است که هزینه تولید برای آن در نظر گرفته می‌شود و مصرف برق از مهترین مسائل برای این موضوع است. استخراج این رمزارز که اصطلاحاً ماینینگ نامید می‌شود، مستلزم حل مسائل پیچیده ریاضی است. چندها منبع کامپیوتری در سراسر جهان در رقابت برای حل این مسائل و در نهایت استخراج بلاک جدید شبکه بیت‌کوین و گرفتن پاداش خود هستند. بنابراین این روش استخراج نیازمند هزینههای سنگین از جمله مصرف برق زیاد، داشتن سیستم‌های رایانه‌ای با قدرت پردازش بالا و ... است.
بر خلاف کالاهای تولیدی دیگر، آنچه که تولید بیت‌کوین را منحصربه‌فرد می‌کند، الگوریتم تولید آن است. این الگوریتم طوری طراحی شده است که تقریبا هر ده دقیقه یکبار، به طور میانگین فقط یک بلاک از شبکه بیت‌کوین استخراج می‌شود. به طوری که وقتی تعداد متقاضیان برای استخراج این رمزارز بیشتر می‌شود و رقابت برای استخراج آن رونق می‌گیرد. الگوریتم استخراج بیت‌کوین، پیچیدگی مسئله ریاضی را بیشتر می‌کند و سپس فرآیند استخراج زمان‌برتر می‌شود؛ تا زمانی که آن فاصله ده دقیقه‌ای استخراج حفظ شود. تحقیقات نشان میدهد که قیمت بیت‌کوین در بازار، رابطه مستقیمی با سختی هزینه تولید نهایی آن دارد.
میزان قابلیت دسترسی برای معاملات
همان‌طور که سرمایه‌گذارن بازار سهام و شاخص‌های بورس‌های بزرگ جهان مانند شاخص بازار بورس نیویورک (NYSE)، شاخص بازار بورس فایننشیال تایمز (FTSE) و شاخص بورس گروه نزدک (Nasdaq)، معامله میکنند؛ سرمایه‌گذارن رمزارزها هم معاملات خود را انجام می‌دهند. به عبارت دیگر سرمایه‌گذارن رمزارزها شبیه به مبادلات سنتی ارزها (یعنی به صورت رمزپایه/رمزارز (BTC/USD) همانند EUR/USD) ، برروی بستر صرافی‌هایی مانند؛ Coinbase، GDAX و ... خرید و فروش‌های خود را انجام می‌دهند. آشکار است که هر چقد معاملات بیت‌کوین عمومی‌تر شود، کاربران بیشتری جذب این حوزه خواهند شد. در نتیجه در پی رشد این نفوذ بازاری، ممکن است قوانین مربوط به نحوه افزودن سایر رمزارزهای جدید، به بازار آزاد تعیین شود. برای مثال نهاد تعین قوانین چهارچوب انتشار توکن‌های آینده (SAFT)، به دنبال این است که آیا ICOها می‌توانند با مقررات اوراق بهادار مطابقت داشته باشند یا نه؟
در نتیجه حضور بیت‌کوین در صرافی‌های معتبر بورس‌های بزرگ جهان، مستلزم رعایت یک سری قوانین و مقررات جهانی و به علاوه رعایت قوانین و مقررات منطقه‌ای محدود به آن صرافی است.
مقررات و مسائل حقوقی
افزایش سریع محبوبیت بیت‌کوین و سایر رمزارزها باعث شده است که قانون‌گذارن دولت‌ها درباره نحوه طبقه‌بندی چنین دارایی‌های دیجیتالی بحث کنند. در این راستا طبقه‌بندی‌ها متفاوت است، به عنوان مثال کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا (SEC) رمزارزها را به عنوان اوراق بهادار طبقه‌بندی می‌کند، در حالی که کمیسیون معاملات آتی کالاهای ایالات متحده (CFTC)، بیت‌کوین را یک کالا معرفی میکنند. بنابراین با وجود اینکه ارزش بازار رمزارزها روزبه‌روز در حال افزایش است، اما این ابهام که کدام طبقه‌بندی تعیین‌کننده بوده و کدام نبوده، عدم اطمینان ایجاد کرده است. البته لازم به ذکر است که بازار شاهد عرضه بسیاری از دارایی‌های مالی همچون قراردادهای آتی، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) و سایر مشتقات است که از بیت‌کوین به عنوان دارایی پایه استفاده میکنند.
فورک‌ها و پایداری
از آنجایی که بیت‌کوین توسط یک مرجع مرکزی اداره نمی‌شود، ایمن نگه داشتن بلاکچین آن به منظور پردازش تراکنش‌ها، به توسعه بیشتر بلاک‌ها و ماینر‌ها متکی است. این در حالی است که هر چه تعداد بلاک‌ها بیشتر شود و ماینر‌ها توسعه پیدا کنند، ماکنیزم اجماع انجام تراکنش‌ها، نیازمند حل مسائل سختری و در نتیجه زمان بیشتری است. بنابراین با بالا رفتن امنیت، سرعت انجام تراکنش‌ها پایین می‌آید. به طوری که در حال حاضر، نرم افزار بلاکچین بیت‌کوین قادر به انجام فقط سه تراکنش در ثانیه است. تا زمانی که تقاضا برای رمزارزها کم بود، این مشکل خیلی قابل توجه نبود. اما با رشد سرمایه‌گذارن و استفاده‌کنندگان از بیت‌کوین، به بستری با سرعت معاملاتی بیشتری نیاز است، همین امر ایجاد نگرانی برای سرمایه‌گذارن بیت‌کوین می‌کند و آن‌ها را به سمت رمزارزهای رقابتی در حل این مشکل سوق میدهد. توسعه دهندگان و طرفداران بیت‌کوین برای حل این مشکل راه‌حل‌های متفاوتی ارائه می‌دهند که منجر به ایجاد فورک‌های جدیدی از بیت‌کوین خواهد شد.
سوالات متداول درباره بیت‌کوین
در این بخش با توجه به مطالبی که تا اینجای مقاله بیان شد، به سوالات رایجی که درباره بیت‌کوین وجود دارند و در ابتدای مقاله مطرح شدند، خواهیم پرداخت.
ارزش بیت‌کوین به چه چیزی بستگی دارد؟
ارزش بازاری بیت‌کوین به عواملی از جمله عرضه و تقاضای بازار برای آن، رمزارزهای جایگزین (قیمت آن‌ها و میزان عرضه و تقاضا برای آن‌ها) و میزان پاداش برای استخراج این رمزارز بستگی دارد. در حالی که ارزش ذاتی بیت‌کوین را می‌توان، با محاسبه میانگین هزینههای نهایی تولید بیت‌کوین در هر زمان معین تخمین زد. این هزینه‌ها ناشی از پاداش بلاک‌های جدید، قیمت برق، بهره‌وری انرژی سخت‌افزارهای ماین‌کردن و سختی شبکه ماینینگ می‌باشند.
ارزش بیت‌کوین چگونه افزایش می‌یابد؟
با رشد محبوبیت بیت‌کوین در میان جامعه سرمایه‌گذارن، زمانی که قیمت آن به سقف‌های قیمتی قبلی خود نزدیک می‌شود، تقاضا برای آن افزایش می‌یابد و سپس از مکانیزم کاهش عرضه و افزایش تقاضا قیمت آن افزایش می‌یابد. همچنین پذیریش بیشتر آن توسط بعضی موئسسات مالی به عنوان راه‌حلی برای پرداخت‌ها، مطلوبیت آن را افزایش داده و در نتیجه منجر به افزایش قیمت آن خواهد شد. در دسترس بودن بیت‌کوین توسط اکثر صرافی‌های فعال در این حوزه و امکان خرید آن در حجم‌های کوچک مثلا یک ده هزارم بیت‌کوین، جذابیت این رمزارز را افزایش داده و در نتیجه قیمت آن رشد خواهد کرد.
بیت‌کوین چگونه درآمدزایی می‌کند؟
برخلاف سهام، داشتن بیت‌کوین نشان دهنده مالکیت در یک شرکت یا نهادی نیست. بلکه همچون داشتن یک دلار آمریکا یا ارز کاغذی دیگری، به منظور مالکیت یک ارز دیجیتال است. ماینر‌های بیت‌کوین برای تکمیل ذنجیره بلاک‌های تأیید معاملات، پاداش دریافت میکنند و دارندگان این رمزارز از افزایش قیمت بازاری آن درآمد کسب میکنند. به عنوان مثال اگر شخصی 100تا بیت‌کوین در تاریخ 5 ژوئیه 2013 در قیمت تقریبا 66 دلار خریداری می‌کرد و تا تاریخ 13 مارس 2021 نگهداری می‌کرد، قیمت هر بیت‌کوین آن به 68.789 دلار رسیده و 100 تا بیت‌کوین آن ارزشی بالغ بر 6.878.900 دلار داشت.
چرا بیت‌کوین اینقدر ارزشمند است؟
از بخش‌های قبلی مقاله متوجه شدیم که تقاضا برای بیت‌کوین روز به روز در حال افزایش است، این در حالی است که عرضه جدید آن در حال کاهش است، به طوری که اندازه پاداش ماینر‌ها هر چهار سال یکبار نصف خواهد شد و آخرین بیت‌کوین تقریبا در سال 2140 استخراج و عرضه خواهد شد. در واقع، برخلاف اکثر کالاهای تولیدی دیگر، میزان عرضه بیت‌کوین، به نسبت میزان افزایش تقاضا برای آن، نمی‌تواند افزایش یابد. بنابراین عدم تعادل عرضه و تقاضا به این صورت، باعث افزایش ارزش بیت‌کوین خواهد شد. برخی از طرفداران و سرمایه‌گذارن بیت‌کوین، این ویژگی را توانایی بالقوه این رمزارز، برای جلوگیری از تورم می‌دانند. همچنین از آنجایی که بسیاری از مردم، به دلیل وجود تورم برای ارزهای فیات، اعتماد خود را به این ارزها از دست داده‌اند؛ بنابراین به دنبال جایگزینی مناسب برای حفط ارزش پول خود هستند. از این رو بیت‌کوین را با توجه به توانایی کنترل تورم، جایگزین خوبی برای این موضوع می‌دانند.
چه چیزی باعث نوسانات قیمتی بیت‌کوین می‌شود؟
قیمت بیت‌کوین به دلایل مختلفی از جمله پوشش رسانه‌ای، حدس و گمان‌ها در دسترس نوسانات است. با اعلام اخبار منفی از جانب دولت‌ها ، سیاست‌مدار‌ها و افراد مشهور رسانه‌ای برای این رمزارز، بعضی از دارندگان آن وحشت‌زده میشوند و بیت‌کوین‌های خود را عرضه میکنند، در نتیجه منجر به کاهش قیمت آن می‌شود. برعکس اخبار و مطبوعات مثبت برای بیت‌کوین و همچنین حضور موئسسات بیشتر به عنوان سرمایه‌گذار در این رمز ارز، افزایش قیمت آن را نتیجه میدهد.
