ماجرای تجارت ایران با قطب جنوب چه بود؟

اقتصاد آنلاین- شادی همایونی؛ جدول ۹ ماهه تجارت خارجی امسال نشان می داد ایران ۱۷۶ تن اسید سیتریک به ارزش ۱۶۲ هزار دلار از قطب جنوب خریداری کرده و این محموله از گمرک شهید رجایی وارد کشور شده است.

در پیگیری ماجرای واردات کالا از قطب جنوب، تایید شد که ایران کد تعرفه ای با مبدا قطب جنوب دارد اما واردات درج شده در جدول ۹ ماهه امسال مربوط به ماجرای دیگری است.

جنوبگان یا قطب جنوب با دمای منفی ۸۹ درجه سانتی گراد سردترین، خشک ترین، بادخیزترین و جنوبی ترین قاره جهان است. این منطقه با وجود داشتن ۱۴ میلیون کیلومترمربع وسعت، تنها ۴ هزار و ۴۹۰ نفر جمعیت دارد.

سید روح الله لطیفی سخنگوی گمرک در گفت و گو با اقتصاد آنلاین درخصوص واردات ایران از جنوبگان با تاکید بر اینکه واردات از این منطقه وجود دارد توضیح داد: جنوبگان به همراه کشورهایی که ادعای مالکیت آن را دارند در سازمان ملل پذیرفته شده است. به همین دلیل نیز جنوبگان کد تخصصی دارد و کشورها با آن کد، تبادلات انجام می دهند. 

با توجه به جمعیت اندک قطب جنوب و سفر انگشت شمار ایرانیان به این منطقه، این پرسش مطرح است که کدام واردکننده ایرانی متقاضی واردات بوده و از چه افرادی این کالاها را خریداری می کند؟

لطیفی در پاسخ به این پرسش اظهار کرد: در قطب جنوب مالکیت هایی وجود دارد. مانند قطب شمال که نقاطی تحت مالکیت روسیه یا ژاپن وجود دارد. این نقاط با کد تعرفه ژاپن یا روسیه قید نمی شود و کد تعرفه مستقلی دارد. 

او ادامه داد: پیش از تشکیل سازمان ملل در سال ۱۹۴۵، بسیاری از نقاط دوردست بلاصاحب و یا مستعمره برخی کشورها بوده اند. بعد از تشکیل سازمان ملل بسیاری از این مناطق اعلام استقلال کردند؛ به همین دلیل از سال ۱۹۴۵ تعداد کشورها از ۳۰ یا ۴۰ کشور به بیش از ۲۰۰ کشور رسیده است.

لطیفی گفت: در قطب ها نیز مناطقی با حاکمیت دیگر کشورها مثل انگلیس و فرانسه وجود داشته که امروز این مناطق کدهای مستقلی دارند. به جز سرزمین های تحت مالکیت کشورها، مناطقی در قطب وجود دارد که بین کشورها به لحاظ منابع، قابل تقسیم است. 

تا کنون ۷ کشور یعنی بریتانیا، نیوزیلند، فرانسه، نروژ، استرالیا، شیلی و آرژانتین بر بیشتر نقاط جنوبگان ادعای مالکیت داشته‌اند و یک منطقه نیز مورد ادعا قرار نگرفته‌است.

ماجرای حاکمیت ایران بر قطب جنوب و واردات از آن

در اسفند ۱۳۹۱ محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفت که ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق دریای مکران به قطب جنوب و حایل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند «بر طبق قوانین بین‌المللی در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.»

اما نکته مهم آن است که بر اساس سیستم پیمان جنوبگان، سراسر این قاره تنها منطقه‌ای برای پژوهش علمی است و هر گونه کنش نظامی و ادعای مالکیت در آن ممنوع است. 

ضمن آنکه با وجود ذخایر نفت خام در این قاره و وجود منابع زغال‌سنگ، هیدروکربن، سنگ آهن، پلاتین، مس، کروم، نیکل، طلا، و دیگر کانیها، اما هیچ‌گونه کنش اقتصادی در جنوبگان وجود ندارد و تنها ماهی‌گیری در بیرون قاره و گردشگری در اندازه کوچک در ساحل جنوبگان دیده می‌شوند.

در واقع همه فعالیت های تعریف شده در این قاره پژوهشی است و حدود ۳۰ کشور نزدیک به ۷۰ پایگاه پژوهشی دارند که ۴۰ پایگاه سالانه یا همیشگی و ۳۰ پایگاه تابستانی هستند.

حال با توجه به شرایط حاکم در این قاره و حساسیت های محیط زیستی برای عدم انجام فعالیت های اقتصادی، موضوع واردات از قطب جنوب محل بحث قرار می گیرد.

پیش از اعلام جدول تجارت ۹ ماهه و اعلام واردات اسید سیتریک از قطب جنوب، در سال ۱۳۹۲ نیز موضوع واردات گوشت از جنوبگان مطرح شده بود. در جداول تجارت سال ۱۳۹۲ آمده بود که ایران ۴۱۱ هزار و ۷۹۱ دلار قطعات گوشت بی‌ استخوان یخ‌زده از نوع گاو از منطقه آنتارکتیکا (قطب جنوب) وارد کرده است. 

واردات گوشت گاو در حالی از مبدا قطب جنوب ذکر شده بود که در زیر رده های جانوران قطبی چنین حیوانی یا مشابه آن دیده نمی شود. تنها یک نوع گاو به نام گاو مُشک به عنوان گاو قطبی شناخته می شود که زیستگاه این حیوان نیز قطب شمال ذکر می شود.

بنابراین این واردات و هر نوع واردات دیگر با توجه به شرایط جنوبگان، عدم فعالیت اقتصادی در منطقه، سفر تعداد انگشت شمار ایرانیان به قطب جنوب و تنوع جانوری محدود و خاص در این منطقه، مورد سئوال بوده است.

موضوع واردات از قطب جنوب را لطیفی سخنگوی گمرک جویا شدیم. او پس از پیگیری ماجرا متذکر شد: کد تعرفه درج شده در جدول ۹ ماهه امسال اشتباه وارد شده و مبدا محموله اسید سیتریک قطب جنوب نبوده است. این محموله ۱۷۶ تنی از چین وارد کشور شده و هرچند در اظهارنامه درست قید شده اما در جدول، مبدا اشتباه ذکر شده است.

او افزود: با توجه به اینکه آمارهای ماهانه امسال کارشناسی نشده لذا ممکن است در انتشار ارقام، مبدا و مقصد اشتباهاتی رخ داده باشد. ضمن آنکه با توجه به شرایط تحریم، ذکر مبدا در جداول اهمیتی ندارد. 

درج مبدا اشتباه در خصوص واردات از قطب جنوب این ابهام بزرگ را ایجاد می کند که چند درصد از مبدا و یا مقصدهای ذکر شده در جداول تجاری، اشتباه یا صوری است؟ 

اگر شرایط قطب جنوب برای تبادلات اقتصادی تا این اندازه حساس و بعید نبود آیا متوجه درج اشتباهات این چنینی در مبدا و مقاصد تجاری می شدیم؟

موضوع مهمی که از دل این ماجرا محل پرسش است، میزان قابل اتکا بودن آمار و اطلاعات اعلامی است. از آنجا که اطلاعات تجاری، مبنایی برای برنامه ریزی های فعالان اقتصادی است؛ این پرسش قابل طرح است که انتشار اشتباهات آمار و اطلاعات تا چه اندازه باعث انحراف فعالیت های اقتصادی و آلارم های اشتباه به آنها می شود؟