وب ۳، پایانی بر سلطه پلتفرم ها؟
بیش از یک دهه قبل وب۲ تحول بزرگی در نحوه دسترسی به اینترنت در جهان ایجاد کرد که موج های متعاقب آن توسعه بلاگ ها و ایجاد شبکه های اجتماعی بود. مهم‌ترین تحولی که وب۲ در جهان ایجاد کرد ارزش بخشیدن به جنبه تعاملی اینترنت بود به این ترتیب مسیر جریان اطلاعات از حالت یکسویه به جریان دو‌طرفه تبدیل شد.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، با این حال با گسترش اینترنت و توسعه شبکه‌های اجتماعی بحث‌ها و ظرفیت‌های جدیدتری به فضای اینترنت وارد شده و همزمان ضعف‌ها و چالش‌های مدل‌های موجود هم مشخص و برجسته‌تر شده است. نسل جدید وب همچون نسل دوم آن اساسا یک مفهوم فرضی است، ولی وام گرفته از جهان رمزارزهاست که در آن به جای کنترل مرکزی، قدرت و نظارت در سطح شبکه توزیع شده است.
وب ۱ و وب ۲: ارزش به فردیت
اساسا وب را به پوسته اینترنت تعریف می‌کنند که سال‌ها بعد از ابداع پروتکل‌هایی که منجر به ایجاد اینترنت شد به وجود آمد. تیم برنرزلی در دهه ۹۰ میلادی پروتکل‌هایی را ابداع کرد که رونمای امروزی اینترنت را تشکیل می‌دهد. ابداع وب به تحولی در عرصه ارتباطات تبدیل شد و ایجاد سایت‌های اینترنتی و صفحاتی منجر شد که اینترنت را معنایی دیگر بخشید. حدود دو دهه طول کشید تا مفهوم وب۲ جای خود را در ادبیات اینترنتی باز کرد. ایجاد بلاگ‌ها و سرویس‌های تعاملی که در آن مخاطبان هم می‌توانستند به راحتی به ایجاد محتوا بپردازند تحول انقلابی در این زمینه بود. هر شهروند حالا فرصت این را داشت که بدون نیاز به سرمایه یا دانش فنی از طریق یک صفحه وبلاگ به تولید محتوا بپردازد.
رشد پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر از سوی برخی ادامه نسل وب۲ قلمداد می‌شود که در آن حالا دسترسی ساده و سریع‌تری به جذب مخاطبان ایجاد شده است. بر اساس گزارش فوربس تنها در سال ۲۰۲۱ درآمد برخی از فعالان شبکه‌های اجتماعی یوتیوب یا تیک‌تاک از درآمد برخی از مدیران عامل شرکت‌های بزرگ آمریکایی مثل اکسون موبیل یا استارباکس هم بیشتر بوده است.
رشد اینفلوئنسرها نتیجه رشد شبکه‌های اجتماعی است که به نوعی به قدرتمند شدن افراد در اینترنت منجر شده است با این حال همچنان این پلتفرم‌ها هستند که قدرت اصلی فضای اینترنت را در اختیار دارند. از پلتفرم‌های فروش کالا مانند آمازون تا پلتفرم‌های سرگرمی مانند نتفلیکس یا پلتفرم‌های حمل‌ونقل مانند اوبر همه بازیگران جدیدی را به فضای کسب‌وکار، صنعت، فرهنگ ورود کرده و قدرت و نفوذ فوق‌العاده‌ای به وجود آورده‌اند.
وب ۳ و پایان سلطه پلتفرم‌ها
اگر در روزهای اخیر کمی پیگیر اخبار دنیای تکنولوژی بودید، به احتمال زیاد خبرهای شگفت‌انگیزی درباره web۳ به گوش‌تان رسیده است. این وب، نسل جدیدی در تاریخ اینترنت خواهد بود، چرا که به نظر می‌رسد عصر web۲ که تحت سلطه تعداد انگشت‌شماری از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی بود، به پایان رسیده است.
متولیان Web۳ ادعا می‌کنند که به جای تکیه بر شبکه‌های اجتماعی مثل متا (پلتفرم جدید فیس‌بوک) به زودی با استفاده از خدمات غیرمتمرکز، ارتباطی برقرار خواهند کرد که ترس و نگرانی ناشی از سانسور توسط انحصارات فناوری را از بین می‌برد.
اساس برنامه‌هایWeb۳، ارزهای دیجیتال یا توکن‌های دیجیتالی هستند که روی بلاک‌چین‌ها ردیابی می‌شوند. این توکن‌ها بین سرمایه‌گذاران و کاربران اولیه یک برنامه توزیع می‌شوند. همچنین می‌توان در این بستر به خریدوفروش در صرافی‌های ارز دیجیتال پرداخت.
آنچه اکنون روی کاغذ قابل ارزیابی است، این نکته است که با شروع به کار این بستر، انتظار می‌رود از آن استقبال شود. آمار و ارقام نیز بر این ادعا، صحه می‌گذارند. به گفته شرکت تحقیقاتی PitchBook، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر در سال گذشته ۳۰ میلیارد دلار در پروژه‌های رمزنگاری سرمایه‌گذاری کردند. بخش عمده‌ای از این سرمایه‌گذاری به استارت‌آپ‌های Web۳ مانند Sky Mavis، توسعه‌دهندهAxie Infinity، یک بازی ویدیویی مبتنی بر بلاک‌چین، اختصاص یافته است.
تیم اوریلی، سرمایه‌گذار و کارآفرینی که اصطلاح Web۲ را ابداع کرد، مقاله‌ای را با عنوان «چرا برای هیجان‌زده شدن درباره Web۳ خیلی زود است؟» نوشت. در حال حاضر روش غالب شرکت‌ها در Web۳ شرط‌بندی روی توکن‌های مختلف است. با این وجود، شبکه‌های اجتماعی آینده هنوز هم فرضیه‌ای بیش نیستند. به گفته اوریلی، تاریخ در فناوری یک الگوی تکراری است که در آن عموم مردم به شکل افراطی در مورد هر چیزی هیجان‌زده می‌شوند و حبابی را ایجاد می‌کنند که در نهایت منفجر می‌شود، البته این موضوع گاهی اوقات نیز رویدادهای خارق‌العاده‌ای را خلق کرده است.
مخالفان وب۳
در سوی دیگر مخالفان Web۳، این حرکت را نوعی تمرین برندسازی می‌دانند که توسط سرمایه‌گذاران فناوری برای حفظ آشفتگی توکن‌های ارزهای دیجیتال طراحی شده است. آنها اشاره می‌کنند که بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ Web۳ همان افرادی هستند که از Web۲ پشتیبانی می‌کنند. Web۲ آغازگر عصر تمرکززدایی است و ابزارهایی را ایجاد کرده که دست‌کم در تئوری، دسترسی به صورت آنلاین را برای مخاطبان زیادی فراهم کرد. در مقابل شرکت‌های اداره‌کننده شبکه‌های اجتماعی، حجم زیادی از اطلاعات را جمع‌آوری کرده‌اند که نسبت به آن نگرانی وجود دارد. «توجه» که واحد پول عصر رسانه‌های اجتماعی به شمار می‌رود، افراد را تشویق می‌کند تا به گونه‌ای به زندگی خود برسند که گویی افراد مشهوری هستند. در Web۳ همه همچون یک معامله‌گر به‌روز هستند.
گفتنی است که شماری از مدیران کنونی، تلاش خود را برای ایجاد اختلال در نسل قبلی فناوری و رسانه آغاز کرده‌اند. رید هافمن، کارآفرین و سرمایه‌گذار، دوران اولیهWeb۳ را پیش‌بینی کرد و در طی آن شبکه اجتماعی حرفه‌ای LinkedIn را راه‌اندازی کرده است.
وی می‌گوید: «روش حاکم در این عصر جدید این است که قوانین و سلسله مراتب نهادی از هر نوع را حداقل و در عین حال غیرمتمرکز ساخت». هافمن از Web۳ پشتیبانی می‌کند و می‌گوید: «شما این حق را دارید در جایی که یک پلتفرم غیرمتمرکز دریافت می‌کنید، ویژگی‌های کلیدی که از نظر فناوری یا به عنوان کسب‌وکار یا به عنوان زیرساخت بهتر کار می‌کنند را دوباره متمرکز کنید.»
اگرچه ممکن است شهرت دنیای ارز دیجیتال به عنوان یک عرصه مالی جدید که در آن معامله‌گران در حال ثروتمند شدن هستند، اغراق‌آمیز باشد، اما به تازگی در مطالعه‌ای از سوی اداره ملی تحقیقات اقتصادی ادعا شده است که هزار کاربر برتر بیت‌کوین تا پایان سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵ درصد از کل ارز در حال گردش را در اختیار داشتند. Chainalysis، یک شرکت تحقیقاتی بلاک‌چین، به این نتیجه رسید که بیشترین سود NFT به معامله‌گرانی می‌رسد که به فهرست‌های سفید دسترسی دارند و این فرصت را در اختیار دارند تا توکن‌های جدید را قبل از عرضه در بازار آزاد خریداری کنند.
در گذشته برخی از گیمرها نسبت به NFTها در بازی‌های ویدیویی گارد خصمانه‌ای داشتند، چرا که آنها فقط می‌خواستند سرگرم شوند، نه اینکه مجموعه‌ای را مدیریت کنند. در نتیجه شرکت‌هایی مانند سرویس سرمایه‌گذاری جمعی Kickstarter PBC برای نشان دادن علاقه خود به Web۳ بازخوردهای منفی دریافت کرده است.
جنگ‌های سیاسی اینترنتی
جنگ سیاسی آنلاین در سال ۲۰۲۱ به‌شدت خبرساز شد، اما در سال ۲۰۲۲ این وضعیت ناآرام‌تر شده است. با آغاز سال ۲۰۲۲ فیس‌بوک و توییتر وارد نخستین جنجال بزرگ سیاسی خود در سال شدند. در ۲ ژانویه، شرکت توییتر حساب شخصی مارجوری تیلور گرین، نماینده جمهوری‌خواه جورجیا را با استناد به اظهارات وی به دلیل استفاده مداوم حساب برای انتشار اطلاعات گمراه‌کننده کووید-۱۹ با نقض قوانین پلتفرم برای همیشه به حالت تعلیق درآورد. در نتیجه روز بعد شرکتMeta Platforms حساب فیس‌بوک گرین را به مدت ۲۴ ساعت تعلیق کرد. این اقدام باعث محکومیت قابل پیش‌بینی سیاستمداران جمهوری‌خواه شد.
احتمال می‌رود سال ۲۰۲۲ سالی پر از تصمیمات مختلف برای تعدیل محتوا در شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی باشد که این اتفاقات زیاد به مزاج سیاستمداران خوش نمی‌آید چون انتخابات فرصتی برای ادعاهای اغراق‌آمیز یا گمراه‌کننده به آنها می‌دهد. جمهوری‌خواهان پیوسته توییتر و فیس‌بوک را به سوءاستفاده از قدرت خود متهم می‌کنند. سال گذشته فرانسیس هاوگن، افشاگر فیس‌بوک اسنادی را با قانون‌گذاران در میان گذاشت که در آن فیس‌بوک مدعی است که طرحی برای شناسایی تبلیغات حاوی اشکال آشکار سرکوب رای‌دهندگان مانند تلاش برای فریب دادن مردم مورد ارزیابی قرار داده است. فیس‌بوک و توییتر هر دو به دنبال حذف این پیام‌ها یا برچسب گمراه‌کننده در طول انتخابات ۲۰۲۰ بودند.
با این حال کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که حتی اگر شرکت‌ها دستورالعمل‌های محکمی را وضع و اجرا کنند، همچنان در انتخابات آینده شاهد بازی طاقت‌فرسای موش و گربه خواهیم بود. در چنین آشفته‌بازاری، ظهور نسل جدیدی از سازوکار اینترنت چندان دور از ذهن و تخیلی نخواهد بود.
