درگیری معترضان و دولت در قزاقستان / نورسلطان در آشوب

اقتصادآنلاین - موسی حسن وند؛ اعتراض‌ها زمانی شروع شد که مقامات این کشور سقف قیمت ثابت گاز نفتی مایع را برداشت و این مسئله باعث افزایش قیمت سوخت شد. گستردگی اعتراض هر روز بیشتر شد و علیرغم اعلام وضعیت اضطراری پایان نیافت. اینترنت هم در بسیاری از نقاط کشور قطع شد. قاسم توکایف، رییس‌جمهور قزاقستان، دولت را برکنار و آن را مقصر ناآرامی‌ها دانست. آقای توکایف رییس جمهور فعلی و متحد نورسلطان نظربایف رهبر پیشین، در تلاش برای حفظ ثبات قزاقستان است. معترضین اما خواسته های مشخصی داشتند: تغییر واقعی دولت، انتخاب مستقیم دولت‌های محلی (در حال حاضر رییس مناطق مختلف را رییس‌جمهور انتخاب می‌کند)، بازگشت به قانون اساسی سال ۱۹۹۳ که در آن محدودیت‌هایی در وظایف و قدرت رییس‌جمهوری در نظر گرفته‌شده بود و عدم آزار و بدرفتاری با فعالان مدنی.

با بحرانی‌تر شدن شرایط اعتراض‌کنندگان حاضر به ترک خیابان‌ها نشدند و پلیس هم بدون برخورد سنگین سعی کر دبا معترضین مدارا کند، اما همه اینها در دو روز گذشته دستخوش تغییر شد و تنش ها به سمت خشونت گرایید. صبح امروز وزارت کشور قزاقستان اعلام کرد که ۲۶ جنایتکار جنگی در درگیری‌های روزهای گذشته کشته‌ و بیش از 4 هزار نفر هم بازداشت شده‌اند. خبری که نشان از بالا رفتن ضریب خشونت می داد. همزمان روسیه اعلام کرد تیپ 45 نیروهای ویژه نیروی هوابرد خود را تحت عنوان سازمان پیمان امنیت جمعی به قزاقستان فرستاده تا بتوانند اوضاع را به حالت عادی بازگردانند. سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی، یکی از سازمان‌های فعال رزمی است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کاهش توان سیاسی روسیه، با هدف متحد نگه داشتنِ اقمار پیشین شوروی، پایه‌گذاری شد. خبری که یادآور بهار پراگ و حضور نیروهای پیمان ورشو در پایتخت چکسلواکی بود. در حال حاضر فرودگاه نورسلطان، ساختمان ستاد کل، فرودگاه آلماتی، ستاد پدافند هوایی و کاخ ریاست جمهوری تحت کنترل نیروهای روس قرار دارد. با ورود روس ها، دست دولت باز شد و جهت خبرها تغییر کرد. کمیته امنیت ملی قزاقستان اعلام کرد کریم ماسیموف، نخست وزیر سابق این کشور و رییس سابق کمیته امنیت ملی که به دنبال اعتراض‌های اخیر از سمت خود برکنار شده بود، بازداشت شد. ماسیموف متحد نزدیک نورسلطان نظربایف بود. حالا باید دید این اقدام دولت با اشاره نظربایف بوده یا اقدامی علیه او تلقی می شود. پیشتر برخی منابع خبری گفتند نورسلطان نظربایف رییس جمهوی سابق قزاقستان و دخترانش این کشور را ترک کرده‌اند. خبری که چند ساعت بعد تکذیب شد. توکایف، رییس‌جمهوری قزاقستان هم که واکنش قابل توجهی از خود بروز نداده بود، دستور برخورد با معترضان را داد و با بالا گرفتن حجم تخریب، به نیروهای امنیتی گفت می‌توانند بدون هشدار قبلی به معترضان تیراندازی کنند. روسیا الیوم گزارش داده شهر آلماتی امروز شنبه شاهد تبادل آتش میان نیروهای امنیتی و افراد مسلح بود این در حالی است که این شهر شاهد حضور گسترده نیروهای امنیتی و ادامه عملیات مبارزه با تروریسم است. هم‌ زمان با اعزام نیروهای روسیه به قزاقستان، میدان مرکزی شهر آلماتی تبدیل به میدان جنگ تبدیل شده و مداوما صدای رگبار مسلسل شنیده می‌شود. سازمان ملل، ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه از همه طرف‌ها خواسته‌اند که از اعمال هرگونه خشونت پرهیز کنند. در همین حال چین هم برای حمایت از قزاقستان اعلام آمادگی کرد. رییس جمهور چین در سخنانی از آمادگی ارائه حمایت ضروری برای کمک به این کشور در غلبه بر مشکلات صحبت کرد. حالا توکایف با خیال راحتتری قدرت را در اختیار خواهد گرفت. بجز درگیری که به نظر می رسد بین نظربایف و توکایف به شکل پنهانی در جریان بود، ظاهرا میدان بزرگتری نیز بین روسیه و آمریکا نیز باز شده که بازار امتیازات سیاسی را داغ کرده است. آمریکا که این روزها با روسیه بر سر اوکراین درگیر است، با دقت اوضاع قزاقستان را زیر نظر دارد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا مداخله نیروهای روسیه در بحران قزاقستان را سوال برانگیز دانست و گفت "به نظر من مقامات و دولت قزاقستان قطعاً توانایی مدیریت مناسب اعتراضات را داشتند. اما مشخص نیست که چرا آنها احساس کردند که به مداخله نیروهای خارجی نیاز است." سخنانی که به وضوح ناخرسندی آمریکا از حضور روسیه در قزاقستان را نشان می داد. او در ادامه هشدار داد، "یکی از درس‌های تاریخ اخیر این است که وقتی روس‌ها پا به خانه‌اتان گذاشتند، بیرون کردنشان بسیار دشوار خواهد بود." وزارت امور خارجه آمریکا به آن دسته کارکنان غیرضرور سرکنسولگری خود در پایتخت توصیه کرد این شهر را ترک کنند. فشار مقامات آمریکایی در روزهای آینده، شاید به کسب امتیاز در اوکراین ختم شود. خصوصا که قزاقستان احتمالا اهمیت بسیار بالاتری از اوکراین برای روس ها داشته باشد. هر چند کارشناسان وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا از نگرانی نسبت به پیامدهای جدی تحریم علیه روسیه برای اقتصاد غرب خبر می دهند.

آسیای میانه شاید مفهومی جغرافیایی باشد، اما استراتژیک بودن این منطقه صرفا در با این مفهوم خلاصه نمی‌شود. اینجا منطقه Near Abroad روسیه است و حلقه دوم امنیت این کشور محسوب می شود. برای همین روسیه به هیچ شکل اجازه نمی دهد که جمهوری های سابق شوروی از مدار خارج شوند. حالا به این موضوع باید موشک‌های برد بلند روسیه را اضافه کرد که در قزاقستان مستقر شده و پایگاه فضایی که در اختیار روسیه قرار دارد. اهمیت ژئواستراتژیک این کشور برای روسیه بی‌اندازه است و این کشور اجازه نخواهد داد که قزاقستان از دایره خودی‌ها خارج شود. برای همین به نظر می رسد فشار آمریکا بر روسیه و قزاقستان، نه برای تغییر حکومت که برای نرم کردن روسیه به کار گرفته شده است. اعتراضات در قزاقستان در اعتراض به قیمت سوخت آغاز شد، اما به نظر می رسد موضوع اعتراضات فقط لایه رویی وزن کشی های داخل و خارج قدرت باشد. وزن کشی هایی که تا امروز بخش زیادی از آن مشخص شده و احتمالا در روزهای آینده کامل تر خواهد شد.