بحران گاز در پیش است
با سرد شدن هوا سرعت مصرف انرژی یا به عبارت بهتر هدررفت انرژی در مدار تند قرار گرفته است؛ به طوری که درصورت عدم مدیریت تبعات بسیاری را برای ایران به دنبال دارد.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، بر اساس آخرین آمار اعلامی مقدار مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری نسبت به دوره مشابه سال گذشته با این وضع دما ۱۵ درصد افزایش یافته است؛ با توجه به آغاز موج سرما در کشور از هفته گذشته، مقدار مصرف گاز در بخش خانگی به ۵۶۰ تا ۵۷۰ میلیون مترمکعب رسید که حدود ۷۰ درصد تولید گاز کشور را به خود اختصاص داده است. اکنون تولید گاز طبیعی در حداکثر مقدار خود است و روز گذشته این مقدار از ابتدای امسال تاکنون رکورد زد و به بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب رسید.
طبق اعلام، تأسیسات و خطوط انتقال گاز در آمادگی کامل هستند و گاز طبیعی را به نقاط مختلف کشور ارسال می‌کنند. با این حال با توجه به پیش‌بینی‌های انجام‌شده و آمار هواشناسی از ابتدای هفته جاری دو موج سرما از مناطق غربی و شمالی وارد کشور می‌شود و اثری که این دو موج بر دمای هوا می‌گذارد، بسیار محسوس است که به تبع آن مصرف گاز هم افزایش می‌یابد.
تخصیص گاز به نیروگاه‌ها و صنایع چقدر است؟
با توجه به اینکه این دوره سرما طولانی‌تر بوده، سبب می‌شود فشار زیادی به شبکه گاز کشور بیاید و ممکن است به مصرف حتی ۸۰ درصدی گاز در بخش خانگی برسیم که این فشار به بخش صنعت و نیروگاه‌ها وارد می‌شود. اکنون روزانه حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب به بخش صنعت و روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب به نیروگاه‌ها اختصاص یافته است که اگر مصرف در بخش خانگی افزایش یابد، این مقدار گازرسانی به این دو بخش هم کاهش می‌یابد.
آنطور که محسن طرزطلب - مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی گفته است در حال حاضر میزان تخصیص گاز به نیروگاه‌ها ۵۰ درصد نسبت به هفته گذشته کاهش و میزان مصرف گازوئیل به همین میزان افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در صورت کاهش محسوس دمای هوا و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، میزان مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها افزایش پیدا کند؛ البته در حال حاضر ذخایر سوخت مناسب است و مشکلی برای تامین برق وجود ندارد.
وی با بیان اینکه در چند روز گذشته میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها نسبت به هفته گذشته ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است و متناسب با این میزان کاهش مجبور به استفاده از سوخت مایع شدیم، اظهار کرد: عمده سوخت مایعی که در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود، سوخت گازوئیل است.
احتمال وقوع خاموشی
مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی با اشاره به احتمال وقوع خاموشی‌ها در کشور و یا بروز مشکل جدی در صنعت برق، گفت: وضعیت تامین برق به برودت هوا و میزان مصرف گاز بستگی دارد، اگر هوا سردتر شود و میانگین دمای هوا در کل کشور کاهش یابد و پیرو آن مصرف گاز خانگی افزایش پیدا کند، مجبور به سوزاندن سوخت مایع بیشتر در نیروگاه‌ها خواهیم شد. در این شرایط نگرانی برای تامین برق کشور وجود خواهد داشت اما هیچ برنامه‌ای برای تحمیل خاموشی‌ها در نظر گرفته نشده است؛ در شرایط فعلی لازم است مدیریت مصرف بیشتری در صنعت برق و گاز کشور اتفاق بیفتد.
به گفته وی، وقوع خاموشی‌ها رابطه مستقیمی با میزان مصرف گاز در کشور دارد، اگر هوا سرد شود و میزان مصرف افزایش یابد، این نگرانی وجود دارد که خاموشی اتفاق بیفتد و یا با مشکلاتی مواجه شویم؛ اما تلاش ما این است که با برنامه‌ریزی شرایط را مدیریت کنیم و مانع وقوع خاموشی‌ها شویم.
راهکار دولت، افزایش تعرفه پرمصرف‌ها
در این میان یکی از راهکارهای دولت افزایش تعرفه پرمصرف‌ها بود تا شاید از این طریق مدیریت مصرف بیشتری صورت بگیرد؛ به طوری که طبق مصوبه هیئت دولت مشترکانی که در سه پله نخست تعرفه‌ها قرار گیرند، مصرفشان عادی و متعارف تشخیص داده می‌شود و هیچ افزایشی در گازبهای این سه پله از مصرف‌کنندگان داده نشده است، اما پله‌های بالاتر به تناسب، هر پله ۴۰ درصد نسبت به پله قبل افزوده می‌شود.
همه مشترکانی که چه در پله نخست تا سوم باشند و چه در پله‌های بالاتر، چنانچه نسبت به مصرف مشابه سال قبل‌شان کاهش مصرف داشته باشند (به هر درصد که باشد)، سه برابر آن به‌عنوان تشویقی به مشترکان در همان قبض به‌طور خودکار محاسبه و به آنها پرداخت می‌شود، یا به عبارتی از کل گازبهای آنها کسر می‌شود، به این معنا که اگر مشترکانی که در پله سوم هستند بتوانند هر مقداری که کاهش مصرف داشتند، افزون بر اینکه هیچ نرخی برای آنها افزوده نشده از پاداش هم بهره‌مند می‌شوند.
اما در مشترکان پله‌های بالاتر برای نمونه در پله ششم گازبها افزایش می‌یابد، اما اگر توانستند به اندازه یک پله یا هر درصدی کاهش مصرف نسبت به دوره مشابه قبل داشته باشند، مشمول پاداش خواهند شد و بخشی از آن افزایش گازبها را با پاداش جبران می‌کنند و این اتفاق در هر قبضی که به‌طور معمول ۴۲ تا ۴۵ روزه است تکرار می‌شود.
این مصوبه از یکم آذر اجرا شد، اما صدور قبض تا زمانی که در سیستم مکانیزه تعریف شود، چند روزی با تأخیر انجام شده است اما اکنون شاید بیش از دو هفته است که قبوض براساس قیمت جدید صادر می‌شوند و برای آن دسته از مشترکانی هم که پیش از این تاریخ (یکم آذرماه) تا قبل از عملیاتی شدن در سیستم بودند، محاسبات در سیستم انجام و در قبض آینده به‌طور حتم لحاظ می‌شود.
مشترکان پرمصرف ما که از پله چهارم به بعد هستند، به لحاظ رعایت نکردن بعضی از استانداردها چه در تجهیزات و چه در ساختمان، به اجبار در مصارف پلکان چهارم به بعد قرار می‌گیرند اما شدت اعمال ۴۰ درصد برای مشترکان بدمصرف در پله‌های بالاتر به‌گونه‌ای است که در پله دوازدهم مبلغ ۲۰۰۰ تومان گازبهای آنها در هر مترمکعب است و اثری که از نظر مبلغ نهایی در قبوض آنهاست، ۱۳۳ درصد در پله دوازدهم افزایش قیمت دارند، به عبارتی اگر گازبها در اقلیم یک، پیش‌تر ۲۵۰ هزار تومان در پله دوازدهم بوده، اکنون حدود ۵۰۰ هزار تومان می‌شود.
روزانه معادل چند فاز پارس جنوبی انرژی را هدر می‌دهیم
هرچند که نتیجه این طرح هنوز مشخص نشده اما وضعیت فعلی مصرف در بخش خانگی گویای عدم توجه جدی به مساله مدیریت مصرف است؛ دمای ۱۸ تا ۲۱ را به‌عنوان دمای رفاه اعلام شده اما معمولاً دیده می شود که این دما روی ۲۵ تا ۲۷ درجه می ماند؛ اگر شما محاسبه هر دو درجه معادل یک مترمکعب را بکنید، هر خانه‌ای ۳ تا ۴ مترمکعب در روز اضافه مصرف می‌کند؛ ۲۸ میلیون واحد مسکونی و ۲۴ میلیون مشترک در کشور وجود دارد که بعضی از اشتراک‌ها چند واحدی هستند، اگر خانه‌های خالی و خانه‌های مناطق گرمسیری را خارج کنیم، روزانه معادل چند فاز پارس جنوبی انرژی را هدر می‌دهیم.
مدیریت مصرف تنها راه چاره
حمید رضا عراقی - مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران با بررسی راهکارهای موجود گفت: اینکه گمان شود ذخایر گازی کشور زیاد است و می‌توان برداشت بالایی داشت، باور درستی نیست و اکنون باید با ایجاد یک متولی برای بهینه سازی مصرف گاز و استفاده از ابزار قیمت، تکنولوژی، قانون و فرهنگسازی به دنبال حل مشکل باشیم. هر چند ایران ذخایر گازی مطلوبی دارد و فازهای پارس جنوبی نیز در حال توسعه فراگیر هستند و تمام مخازن به کشور تزریق می‌شود، اما میزان مصرف در کشور عدد بالایی است؛ در حال حاضر میزان مصرف حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز بوده و مشکل موجود در صنعت گاز این بوده که از ابتدا سیاست‌های انرژی به طور کامل مشخص نبوده است.
وی ادامه داد: به طور مثال استراتژی مشخصی برای انتقال برق و یا گاز تعریف نشده و مشخص نشده سوخت مایع در چه بخش‌هایی باید مورد استفاده قرار بگیرد، با توجه به اینکه ایران دارای گاز طبیعی است، سیاست کلی دولت و مجلس بر گازرسانی بوده، انصافا نیز این اتفاق افتاده اما متولی بهینه سازی سوخت در کشور مشخص نبوده است. سازمان بهینه سازی مصرف سوخت در کشور فعال است اما تصمیم گیری برای اینکه در چه مناطقی گازرسانی صورت بگیرد و یا نحوه مصرف در بخش‌های مختلف به چه صورتی باشد و یا تصمیم گیری برای بخاری‌های گازی با راندمان بالا صورت نگرفته است، به اعتقاد من چهار عامل در مصرف سوخت مهم است.
عراقی با اشاره به تاثیر قیمت در مصرف سوخت، اظهار کرد: از اول انقلاب اسلامی به دلیل فضایی که در کشور وجود داشت و تاکنون نیز ادامه دارد، سوخت قیمت واقعی پیدا نکرده است، البته منظور از قیمت واقعی این نیست که به دنبال قیمت صادراتی باشیم، به طور مثال در مجلس هفتم بحث تثبیت قیمت‌ها مطرح شد، یعنی چند سال قیمت هیچ افزایشی نیافت، در صورتی که در برنامه پنجم و ششم قرار بود سالانه ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت انرژی تغییر کند.
وی با بیان اینکه بعد از قیمت موضوع تکنولوژی اهمیت دارد، زمانی که قیمت گاز ارزان باشد، طبیعتا کسی به دنبال بخاری با راندمان بالا نمی رود، نیروگاه‌ها خود را بهینه نمی‌کنند، صنایع نیز به دنبال راهکارهایی برای صرفه‌جویی سوخت نمی‌روند که به کاهش قیمت‌ها منجر شود چراکه قیمت سوخت در هزینه‌های صنایع بزرگ همچون، فولاد، پتروشیمی و نیروگاه‌ها تاثیر چندانی ندارد، افزود: بنابر این اگر قیمت بر اساس برنامه پنجم تغییر می‌کرد، تکنولوژی نیز به این عرصه راه پیدا می‌کرد.
با خواهش، میزان مصرف کاهش نمی یابد
مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران ادامه داد: نه تنها قیمت و تکنولوژی روی مصرف تاثیر می‌گذارد، بلکه فرهنگ نیز یک شاخص مهم بر میزان مصرف سوخت به حساب می‌آید، در کشور فرهنگ مصرف بهینه وجود ندارد، با صحبت و خواهش میزان مصرف کاهش نمی یابد و باید اقدامات اساسی برای این مساله در نظر گرفته شود. ساختمان‌ها باید استاندارد باشند علت اینکه این اتفاق نیز تاکنون نیفتاده این بوده که قیمت اجازه ورود تکنولوژی را نداده است. به دلیل گران بودن تکنولوژی، ساختمان‌ها بدون زیرساخت‌های لازم احداث شدند و همین مساله موجب هدررفت انرژی در کشور می شود. بهینه سازی انرژی مستلزم قیمت، تکنولوژی و فرهنگ است، در همه جای دنیا انرژی قیمتی دارد که مردم نسبت به آن حساس هستند، در ایران قیمت افزایش نیافت، تکنولوژی وارد نشد، فرهنگ مصرف نیز شکل نگرفت و اکنون شاهد شرایط موجود هستیم.
وی با بیان اینکه علاوه بر این سه مورد باید به مساله قانون نیز اشاره کرد، قانون مصرف انرژی در کشور وجود دارد اما اجرا نمی‌شود، بنابراین باید گفت چهار عامل، قیمت، تکنولوژی، فرهنگ و قانون روی میزان مصرف تاثیر دارد و می‌تواند در شرایط فعلی کمک رسان باشد، گفت: مهم ترین اصلی که وجود دارد این است که در کشور سیاست انرژی از ابتدای انقلاب تاکنون مشخص نیست.
ضرورت توسعه ذخیره سازی گاز در کشور
معاون سابق وزیر نفت با اشاره به اهمیت و ضرورت ذخیره سازی گاز، گفت: در حال حاضر ذخیره سازی در سرخس و قم انجام می شود اما باید ذخیره سازی افزایش یابد تا در مواقعی در تابستان تزریق و در زمستان بتوانند برداشت کنند اما بازهم مشکل از این طریق برطرف نمی شود، مشکل دو چیز است، برق و گاز می بایست با همدیگر قیمت گذاری شوند؛ اگر قیمت گاز افزایش یابد، مصرف برق بیشتر می شود و یا برعکس، این در حالی است که اگر برق بیشتر مصرف شود، نیروگاه ها نیاز به گاز بیشتری دارند، بنابراین اگر قرار باشد قیمت یکی از این دو افزایش یابد، بازهم مصرف گاز افزایش پیدا می کند.
عراقی با بیان اینکه در حال حاضر قیمت برق و گاز در سطح کشور پایین است، گفت: نباید به قیمت بین المللی برسیم ولی باید طبق برنامه پله به پله تعرفه‌ها افزایش یابد و دولت نیز به بحث ساختمان‌سازی برای ایجاد پنجره‌های دو جداره و پیاده‌سازی مبحث ۱۹ ساختمان توجه کند و سیاست‌گذاری انرژی نیز متولی داشته باشد، در حال حاضر بخش بهینه سازی انرژی متولی ندارد و همین مساله مشکلاتی را ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه صنعت گاز و برق متولی بهینه‌سازی نیستند و تنها وظیفه گازرسانی و برق رسانی را برعهده دارند، گفت: یک نظام، یک سیاست و یا یک بخش باید زیر نظر ریاست جمهوری و معاون اول ریاست جمهوری به طور جدی روی بهینه سازی مصرف انرژی در کشور فعالیت کند، در غیر این صورت گاز و برق در چند سال آینده مشابه سرنوشت آب زاینده رود را پیدا خواهند کرد.
مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران ادامه داد: در آن شرایط دیگر کسی نمی‌تواند مشکل را حل کند، در شرایط فعلی می‌توان راه چاره عملی برای شرایط حال حاضر در نظر گرفت، می‌توان گفت نیروگاه‌ها ۵۰ درصد با سوخت دوم فعال باشند و یا صنعت سیمان محدودتر شود و یا پتروشیمی‌ها در زمستان کمتر مصرف کنند اما اگر این سیاست به همین روال ادامه پیدا کند، این مشکل را مانند آب زاینده رود هیچکس نمی تواند حل کند.
ذخایر گازی در حال افت هستند
عراقی با بیان اینکه این مساله که تصور می شود ذخایر زیادی در حوزه گاز داریم، باور غلطی است، اظهار کرد: ذخایر در حال افت هستند، ذخایر عسلویه در مرحله اوج بودند اما اکنون تنها یک فاز باقی مانده و بقیه فازها در حال افت هستند، مخازن ما دو برابر اروپاست اما مصارف ما نیز چند برابر اروپا می‌شد، مخازن عسلویه با توجه بر برداشت‌هایی که انجام شده در حال افت است و باید سرمایه‌گذاری زیادی صورت بگیرد تا بتوان این مخازن را حفظ کرد.
وی ادامه داد: تنها راه اصلی برای گذر از شرایط فعلی بهینه‌سازی مصرف سوخت در کشور است، با ایجاد متولی برای این مساله و استفاده از ابزار قیمت، تکنولوژی، قانون و فرهنگ می‌توان راه‌حل‌های متعددی ایجاد کرد، در آینده دورتر نیز سیاستگذار باید روی پنل های خورشیدی هدف گذاری کند و از پتانسیل‌های موجود در این حوزه استفاده شود تا مصرف گاز کاهش و سهم بیشتری به صنایع اختصاص یابد. واقعا درست نیست که گاز را به جای اینکه به پتروشیمی بدهیم و ارزش افزوده ایجاد کنیم در زمستان ۶۰۰ میلیون متر مکعب به خانواده ها اختصاص دهیم و چاره دیگری نیز وجود نداشته باشد.
