بنزین پتروشیمی چه بلایی سرمان آورد؟

آمارهای دیگری در خود محیط زیست وجود دارد که من نمی توانم آنها را علنی بکنم اما حقیقتا به نحوی خطرناک است که از فکر کردن به آن هم هراس دارم. این گزارش ها، پاسخ ۱۶ صفحه ای سازمان محیط زیست به مقام قضایی در خصوص این ماده آلوده است. در سال ۲۰۱۰ سازمان جهانی سرطان، این ماده را در دسته و لیست مواد شماره ۱ سرطان زا اعلام کرده است. بند دیگر این گزارش این بود که علت بسیاری از بیماری ها در کشور را وجود این ماده ذکر کرده است.

گفتگو با یکی از سه وکیل شاکی وزیر نفت دولت احمدی نژاد

ماده 688 قانون مجازات اسلامی دلالت بر این امر دارد که وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست متولی رسیدگی به این امور هستند و شکایت در این امور را این نهادها انجام می دهند. حال پرسش اینجاست که اگر جرمی در این حیطه صورت بگیرد و این دو نهاد وظیفه قانونی خودشان را انجام ندهند، تکلیف چیست؟

پیام نو: «خودکفایی ملی آقای میرکاظمی کار دستمان داد و بنا به آمار نظام ثبت سرطان، آمار سرطان به صورت تصاعدی بالا رفته است و بیماری های زیاد دیگری به خاطر همین خودکفایی آقای وزیر دامان مردم را گرفته است.» این جمله ای است که شاکی پرونده آلودگی های نفتی وزیر نفت سابق، با حرارت آن را می گوید و اصرار دارد ماجرا اصلا برایش سیاسی نیست. هرچند به گفته او، حامیان وزیر نفت سابق آنها را وکیل آقای زنگنه وزیر فعلی نفت معرفی کرده اند و تلاش زیادی کردند تا آنها را از از طریق صنف تحت فشار بگذارند.

ماجرا از شکایت سه وکیل از وزیر نفت سابق به اتهام در خطر اندختن سلامت مردم آغاز شد، اما به زودی پرونده در رسانه ها به ویژه رسانه های مخالف دولت روندهای دیگری به خود گرفت. مصطفی ترک همدانی در گفت و گو با پیام نو از ناگفته های این پرونده می گوید؛ از شروع تصمیم به شکایت از مسعود میرکاظمی تا وضعیت کنونی پرونده:

شاکی پرونده شکایت شما از وزیر سابق نفت؛ آقای وزیرنفت سابق کیست؟

بنده و دو نفر دیگر از همکاران (آقایان علیرضا دقیقی و پیمان حاج محمود عطار) شاکی این پرونده هستیم که شکایتمان را به دادسرای کارکنان دولت، شعبه ۱۵ بازپرسی برای رسیدگی تحویل داده ایم.

در این مورد شما صدمه شخصی دیده اید یا بیمار شده اید که شکایت خصوصی تنظیم کرده اید؟

الزاما اینگونه نیست که حتما بیمار بشویم یا آسیب ببینیم بعد شکایت کنیم. هرچند ممکن است صدمه خاصی هم دیده باشیم، اما الزاما اینگونه نیست که حتما کسی بیمار بشود. مطابق ماده ۶۸۸ کسی که ایجاد صدمات در تغییرات آب و هوایی می کند، مقصر است و بایستی مجازات بشود. در این پرونده بنده و همکاران، حداقل به عنوان گزارش دهنده شناخته می شویم، بعد از آن به عنوان شاکی شناخته می شویم.

جرم جنبه عمومی دارد. معمولا در جرایمی که جنبه عمومی دارند، به این شکل است که دادستان به عنوان مدعی العموم وارد می شود یا در این پرونده خاص، سازمان محیط زیست به عنوان متولی این موضوع وارد می شوند. کما اینکه در دوره ای در قضیه خودروهای آلوده سازمان محیط زیست به عنوان متولی ورود کرده بود.

ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی دلالت بر این امر دارد که وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست متولی رسیدگی به این امور هستند و شکایت در این امور را این نهادها انجام می دهند. حال پرسش اینجاست که اگر جرمی در این حیطه صورت بگیرد و این دو نهاد وظیفه قانونی خودشان را انجام ندهند، تکلیف چیست؟ هوا آلوده است یا اینکه عمل مجرمانه ای در پرونده شیر پالم دار صورت گرفته است اما این نهادها ورود نمی کنند و کسی شکایت نمی کند و آسیب مردم همچنان بیشتر می شود. دادستان یا اطلاع ندارد یا اطلاع دارد و هنوز اقدامی انجام نداده است. سوال اینجاست آیا شهروندان خودشان راسا نمی توانند شکایت کنند؟ پاسخ این است که می توانند. اگر آن سازمان ها به وظایف قانونی خودشان عمل می کردند، نیاز به ورود ما نبود. وقتی آنها ورود نمی کنند، شهروندان راسا می توانند ورود کنند که ما هم همین کار را کردیم.

این تصمیم از کجا شروع شد که ناگهان به این فکر افتادید که از وزیر سابق نفت شکایت کنید؟

اگر منظورتان این است که این کار ما جنبه سیاسی داشته باشد، اصلا اینطور نیست. از این حرف ها زیاد به ما زده اند.

در مورد این وجه ماجرا هم اتفاقا سوال دارم که می پرسم. الان می خواهم بدانم چه شد که این تصمیم را گرفتید.

خرداد یا اردیبهشت ماه سال جاری بود، مطالعاتی در مورد بنزین پتروشیمی، مواد اولیه و اطلاعات عمومی داشتم. اطلاعات این نوع بنزین همین الان در سایت ها به ویژه سایت شرکت ملی پتروشیمی ایران موجود است که این نوع بنزین تولید همین شرکت است. توضیح اینکه یک نفر در سال ۱۳۸۴ آمده و فرمولی اختراع کرده که محصول آن را وقتی در باک بنزین بریزید، همان کاری انجام می دهد که بنزین معمولی انجام می داد. آن شخص این فرمول را به شرکت صنایع پتروشیمی ارائه کرده و طریقه ساخت آن را به نیز به آنها داده است و در انتها و در ادامه توضیحات، آن فرد نیز توضیح داده است که این ماده دارای عناصر سرطان زاست و خطرناک است و مواد آن باعث لوسمی و بیماری های کلیه و بیماری های چشمی می شود. آنها هم این مطالب را می نویسند و قبول می کنند اما در بایگانی می گذارند تا به سال ۱۳۸۸ می رسیم که ایران در تحریم قرار می گیرد. مدیران نفتی کشور بررسی می کنند و آن فرمول را از بایگانی بیرون می کشند و به دنبال ماده ای می روند که آن فرد اختراع کرده بود تا ماده ای شبیه بنزین را به تولید انبوه برسانند. زمانی که به تولید انبوه می رسد، آقای میرکاظمی در جایگاه وزیر نفت اعلام می کنند نه تنها به خودکفایی رسیده ایم بلکه حال می توانیم بنزین را هم صادر کنیم.

این خودباری ملی آقای وزیر به آنجا رسید که تا آن حد تولید این ماده خطرناک و سرطان زا بالا رفت و استفاده آن زیاد شد که به موجب گزارش سازمان محیط زیست در اثنای سال ۱۳۸۸ تا ۹۲ میزان آمار بچه های سرطانی به شیوه تصاعدی بالا رفته بود. آمارهای دیگری در خود محیط زیست وجود دارد که من نمی توانم آنها را علنی بکنم اما حقیقتا به نحوی خطرناک است که از فکر کردن به آن هم هراس دارم. این گزارش ها، پاسخ ۱۶ صفحه ای سازمان محیط زیست به مقام قضایی در خصوص این ماده آلوده است. در سال ۲۰۱۰ سازمان جهانی سرطان، این ماده را در دسته و لیست مواد شماره ۱ سرطان زا اعلام کرده است. بند دیگر این گزارش این بود که علت بسیاری از بیماری ها در کشور را وجود این ماده ذکر کرده است.

مسئله اینجاست که این ماده خودبخود به وجود نمی آید و از زیر زمین یا از آسمان ناگاه بیرون آورده نمی شود. این ماده باید تولید شود. آلودگی ناشی از ماده حاصل احتراق این سوخت یعنی همان بنزین پتروشیمی در شهرهای مختلف بوده است. آماری هم به دست آمده بود که میزان بنزن موجود در سوخت بنزینی حدود ۴۰ درصد بالاتر از میزان استاندارد سازمان محیط زیست بوده است. در حالیکه میزان مدنظر سازمان محیط زیست، رقم ۱درصد بوده است.

این آمار قبل از شکایت به دست شما رسیده است یا بعد از شکایت آن را به دست آورده اید؟

سازمان محیط زیست زیاد مصاحبه کرده، وزارت بهداشت کم نگفته هوا آلوده است. این حرف ها را می شنیدیم، هوای آلوده را هم احساس می کردیم اما می دیدیم کسی هم پیگیری نمی کند. با همان مستندات برگه ایمنی مواد که در آن به خطرات این آلاینده ها اشاره شده بود کار را شروع کردیم و شکایت کردیم. تمام مستندات در اختیار خود سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت بود اما جالب اینجا بود که کسی ورود نمی کرد و شکایتی انجام نمی داد. سازمان محیط زیست که بنا به تعریف و نامگذاری، وظیفه حفاظت از محیط زیست را دارد هم وارد نمی شد. بازپرس پرونده واقعا به ما کمک کرد، انسان شریفی بود، می گفت محیط زیست را هم احضار می کنیم تا مستندات آنها را نیز بگیریم. در نهایت چندین بار سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت اخطار گرفتند که نماینده آنها به دادگاه بیایند. سازمان محیط زیست اداره ای دارد به نام مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، دادگاه از نماینده آن اداره خواست تا آنها نیز برای آلودگی هوا از عاملان آلودگی شکایت کنند.

مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم شکایت کرد؟

کار به اینجا هم رسید اما آنها باز هم حاضر به شکایت نشدند. در عین حال آنها پاسخ مستند و مکتوبی به دادگاه ارائه کردند مبتنی بر اینکه این بنزین مشکل دارد. اینکه قبلا چنین اطلاعاتی داشتند و به دادسرا ارائه نمی کردند هم از موضوعات عجیب است. این مسئله مربوط به ۱۰ روز پیش است.

شکایت شما نسبت به چه کسی طرح شد؟

شکایت ما از وزیر نفت سابق بود به اتهام اقدام علیه سلامت و بهداشت عمومی جامعه

پیش از اینکه طرح شکایت کنید، به نهاد خاصی مراجعه کرده بودید؟ مثلا به محیط زیست بروید و از آنها بخواهید ورود کنند یا از دادستانی بخواهید به عنوان مدعی العموم وارد شود؟

خیر، چنین کاری نکردیم. می دانستیم آنها چنین کاری نمی کنند. مسئله اینجاست که دولت ها و ارگان ها نسبت به هم رودربایستی خاصی دارند و روابط آنها بسیار در هم تنیده و پیچیده است. به همین دلیل بعید است از همدیگر شکایت کنند. شما ببینید همین یک هفته پیش دادسرا وارد قضیه شده و از محیط زیست می خواهد با این حجم مستنداتی که در اختیار دارد، به خاطر آلودگی محیط زیست و به خطر انداختن جان و سلامت شهروندان شکایت کند اما آنها باز هم حاضر به شکایت نمی شدند. با اینکه وظیفه آنها این است اما اینکار را نمی کنند. اگر ما پیگیری نمی کردیم، این مسئله همچنان به همین صورت بود. به همین دلیل از سازمان محیط زیست و از خانم ابتکار به دلیل عدم حمایت در حیطه ای که در حوزه مسئولیت ایشان تعریف شده، گلایه داریم.

کارشناس نفتی یا کارشناس پتروشیمی در این قضیه با شما همکاری دارد یا اطلاعاتتان را خودتان به دست می آورید؟

زمانی که داسرای کارکنان دولت دستور به پیگیری موضوعی را می دهد، دو نهاد وزارت بهداشت و محیط زیست در راستای وظایف قانونی شان اقداماتی انجام می دهند. مستندات این گزارش بر اساس اظهارات و مستندات سازمان های رسمی انجام شده است. یعنی آنقدر این مستندات در بولتن ها و گزارش های نهادهای ذیربط وجود دارد که نیازی به استخدام یا کمک گرفتن از کارشناس محیط زیست نیست.

تاریخ اولین شکایت کی بود؟

خرداد ۹۳

چرا در دوران آقای احمدی نژاد طرح شکایت نکردید. اینکه بعد از پایان دولت دهم اقدام به شکایت کردید، به هر حال شائبه سیاسی بودن را به همراه می آورد.

تا زمانی که دولت عوض نشده بود و برخی مسئولین در مورد مضرات این بنزین ها صحبت نکرده بودند، اصلا نمی دانستیم چنین اتفاقی در جریان است. فکر می کردیم ذرات معلق در هواست که طبیعی همه جا هم وجود دارد اما بعدا فهمیدیم قضیه فراتر از اینهاست. همین الان هم آلودگی این مواد وجود دارد اما حداقل الان مواد بنزن از این آلودگی ها خارج شده اند. در دولت قبل کسی از این اتفاقات خبری نداشت که بخواهیم ورود کنیم. آنها یکسره از خودکفایی ملی در تولید بنزین صحبت می کردند و اینکه ما به خودباوری ملی رسده ایم. ما هم خوشحال می شدیم که تولیدکننده شده ایم در حالیکه پشت این خودباوری و خودکفایی، ماجرایی خطرناک خوابیده بود و کسی از آن اطلاع نداشت.

چه بحث های سیاسی حول این موضوع شکل گرفت؟

مورد شماتت و سرزنش و پرسش خیلی افراد قرار گرفته ایم. بنده کارمند دولت نیستم که مجبور باشم بخاطر عملکردم به دولت توضیح بدهم. شهروندی عادی و آگاه به قوانین هستم و کسی نمی تواند فشار سیاسی بر من وارد کند اما فضاسازی ها بر هر انسانی تاثیر می گذارد. خبرگزاری فارس مصاحبه هایی از شخص وزیر نفت سابق یا اعضای کمیسیون انرژی منتشر می کردند که اینها وکلایی با سابقه خاص و منتسب به فتنه و اغتشاش هستند.

نوشته بودند کاش وزیر نفت فعلی؛ آقای زنگنه از از افراد خوشنام دیگری برای پیگیری این پرونده استفاده می کردند. این حرف ها خیلی برای ما ناراحت کننده بود. دلایل آنها تنها این بود که ما در زمان آقای احمدی نژاد شکایت نکردیم. مستندات خودمان را نشان دادیم و فایل شرکت ملی پتروشیمی ارائه کردیم که همین الان حتی روی شبکه اینترنتی شرکت پتروشیمی موجود است. آنها می گفتند خانم ابتکار با وارد کنندگان بنزین مراوداتی دارد و خود ایشان یک سر قضیه هستند، گفتم اشکالی ندارد، مدارک خودتان را بدهید تا در پرونده بگذاریم. مدارکی دادند و در پرونده ثبت کردیم. حرف آنها این بود در زمان زنگنه در دولت آقای خاتمی بنزین آلوده وجود داشته است.

بحث های سیاسی چگونه انجام می شد؟

وقتی مشکلی پیش می آید، منطقی این است که به دادسرا شکایت کنیم. اینکه مثلا به صنف شما بروند تا شمار را تحت فشار بگذارند خیلی غیر منطقی است. وزیر سابق نفت جناب آقای دکتر میرکاظمی به جای آنکه پاسخگوی عملکرد دوره خود باشند و از آن دفاع کنند، آمده اند نامه ای به رئیس صنف ما نگاشته اند تا مثلا بنده تحت فشار بگیرم. خوشبختانه آنها به اینگونه درخواست ها توجهی ندارند و طی این ۱۳ سالی که بنده وکیل دادگستری هستم، یکبار هم پیش نیامده که کسی بخواهد از این طریق وکلا را تحت فشار بگذارد و استقلال ما را از بگیرد.

با آقای زنگنه دیداری داشته اید؟

اصلا، هیچ دیداری نداشته ایم.

یعنی در این قضیه ورود کرده اید و اصلا به وزیر نفت فعلی یا نماینده ایشان دیدار نداشته اید؟

حتی کوچکترین دیدار هم نداشته ایم. از آنها هم توقعی نداشته ایم که از ما حمایت کنند. بحث مالی هم در میان نبود. کما اینکه در اینگونه مسائل آنها به خاطر روابطی که با هم دارند، اساسا ورود نمی کنند. نکته طنزآمیز ماجرا اینجا بود که همان خبرگزاری ما را به عنوان وکلای آقای زنگنه معرفی کرده است.

آقای میرکاظمی گفته بودند اگر اینگونه ادعاها ادامه پیدا کند، مجلس خیلی جدی وارد عمل می شود. تا کنون مجلس ورود کرده است؟

مجلس ورود کرد و گزارش آن هم در دادسرای کارکنان دولت وجود دارد. مجلس گزارشی نوشته و تعدادی از پژوهش های دانشگاه شهید بهشتی در مورد آلودگی بنزین پتروشیمی را نشان داده است. در حد همین اظهار نظر کلی بود. آقای وزیر نفت سابق، نماینده کنونی مجلس هستند و دست بر قضا رئیس کمیسیون انرژی مجلس هم بودند که البته الان نیستند. گزارشی برای خودشان تهیه کرده اند که رونوشت آن را برای دادسرا فرستاده اند.

پرونده در حال حاضر در چه مرحله ای است؟

آقای وزیر سابق نفت برای ارائه توضیحات به دادگاه دعوت شده اند. البته زمان دادگاه هنوز مشخص نیست. خودشان زمان معین می کنند و به ما ابلاغ می کنند.