سایه شبکه اختلاس بر بودجه آب خوزستان / کارنامه بودجه ۱۱۵۰ میلیارد تومانی منتشر شود

پولی که سرنوشتی غیرشفاف دارد و مشخص نیست طبق گفته مدیرعامل آبفا خوزستان صرف آبرسانی به 900 روستا شده یا سرنوشتی مشابه بودجه های قبل پیدا کرده است؟ برای روشن شدن وضعیت تخصیص این اعتبارات مجلس هم طرح تحقیق و تفحص را کلید زده است.

اقتصادآنلاین - مهفام سلیمان بیگی؛ اواخر تیرماه امسال قرار شد برای حل تنش آبی در خوزستان مبلغ هزار و 150 میلیارد تومان بودجه تخصیص پیدا کند. مبلغی که به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت دوازهم فردای همان روز، بلافاصله پرداخت شد.

اما درست چند روز پس از این اتفاق، مدیر عامل سابق آب و فاضلاب خوزستان به همراه چند پیمانکار و مجری پروژه به اتهام تشکیل شبکه اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری بازداشت شدند.

آنطور که سخنگوی قوه قضاییه در باره این ماجرا گفته بود سال 94 حدود 46 میلیون دلار برای احداث تصفیه‌خانه شهرهای آبادان، خرمشهر، ماهشهر، شادگان و بندر امام خمینی (ره) اختصاص داده شد و قرار بوده ظرف سه سال پیمانکار این تصفیه خانه‌ها را به اتمام برساند.

ولی با وجود اینکه تمام اعتبار تخصیصی با تهیه صورت حساب‌هایی که واقعی نبوده در اختیار پیمانکار گذاشته شدند و حتی از محل‌های دیگر اعتباراتی به این امر اختصاص داده شد، بعد از شش سال پروژه به اتمام نرسید و پول‌ها و ارزهایی که اختصاص داده شده بود، مورد سوءاستفاده و اختلاس قرار گرفت.

البته تخلف بودجه‌ای در آب‌وفاضلاب استان خوزستان اتفاق جدیدی نیست و سابقه‌ای چندین ساله دارد. برای مثال همین چند ماه پیش رئیس کمیته اقتصاد انرژی مجلس شورای اسلامی در توئیتی خبر داد که در بررسی‌های مجلس، سه هزار و 500 میلیارد تومان تخلف در اجرای طرح‌ها ‎ آب و فاضلاب خوزستان کشف شده است.

ظاهرا پرداخت‌های غیرقانونی، تنظیم صورت وضعیت های صوری به شکلی که مبالغ در جای دیگری مصرف شده، خرید لوله‌های گران غیرمتعارف، عدم رعایت حدنصاب در معاملات و صرف صلاح دولت، عدم رعایت قانون منع مداخله کارکنان و .. از جمله این تخلفات مالی بودند.

کمی پیش از این توییت هم دیوان محاسبات گزارش عریض و طویلی درباره تخلفات مالی در طرح‌های آب و فاضلاب خوزستان داده بود با ارقامی شوکه کننده.

برای مثال در این گزارش آمده بود که از سال 1390 تاکنون 78 میلیارد تومان در وجه شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز برای طرح بازسازی تصفیه‌خانه غرب اهواز پرداخت شده است ولی نه تنها طرح اجرا نشده بلکه پول آن هم در حساب‌های جاری بانک کشاورزی بلوکه شده است.

ضمنا براساس این گزارش شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز از سال ۹۶ تا ۹۸ از ۹۸۳ میلیارد تومان تخصیصی، ۷۰۰ میلیارد تومان را دریافت کرده و صرف مواردی مثل افزایش غیر قانونی حقوق و مزایای کارکنان و مدیران کرده بود.

سرنوشت نامعلوم اعتبارات ملی

در کنار این موارد، از محل بند(ه) تبصره (4) قانون بودجه سال 1399 کل کشور مبلغ 50 میلیون یورو از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با اجازه رهبری برای حل مشکلات آب و فاضلاب شهر اهواز و کارون(کوت عبداله) اختصاص یافت. 13 میلیون یورو معادل 270 میلیارد تومان از این مبلغ در قالب وجوه نقدی به حساب شرکت واریز شد ولی مثل باقی موارد در جهت توسعه و ترمیم شبکه آب و فاضلاب اهواز و کارون هزینه نشد.

ضمنا 143 میلیارد از این 270 میلیارد تومان فوق، بابت جبران خسارت های ناشی از سیل سال 1398 بدون مبادله موافقت نامه و انعقاد قرارداد پرداخت شد که اقدامی غیرقانونی بود.

نه تنها در سال 99 بلکه در سال‌های 94 تا 98 هم 42 میلیارد تومان از اعتبارات صندوق توسعه ملی در کنار اعتبارات نفت و کمک های شرکت ملی مناطق نفت خیز، برای حل مشکل آب این بخش تخصیص یافت. نتیجه ولی همان همیشگی بود؛ عملکرد پول های تخصیصی مشخص نشد.

وام بانک‌جهانی هم گم شد؟

در کنار تمام این‌ها برای احداث تصفیه خانه شرق اهواز وزارت امور اقتصادی و دارایی در سال 1383 از بانک جهانی مبلغ 149 میلیون دلار وام دریافت کرد  و به شرکت آب و فاضلاب اهواز داد تا جهت اجرای طرح جامع فاضلاب شهر استفاده شود. معادل ریالی همین مبلغ نیز توسط وزارت نیرو تامین و پرداخت شد. انتظار می‌رفت با این حجم منابع تحول عظیمی در حل مشکلات فاضلاب شهر اهواز اتفاق بیفتد ولی در نهایت این تصفیه خانه به هیچ فعالیتی ختم نشد.

نماینده مردم دشت آزادگان و هویزه در مجلس شورای اسلامی درباره سرنوشت این پول گفته بود: «عدم نظارت بر بودجه و اعتبارات باعث این اتفاقات شده است. اگر همه این اعتبارات مصوب و تامین شده حالا باید دنبال اعتبارات باشد که ببیند چه بلایی سر این اعتبارات آمده است. از بانک جهانی گرفته تا صندوق توسعه ملی و اعتباراتی خود وزارت نیرو به طور سالانه به عنوان ردیف بودجه تخصیص می دهد، کجاست؟ چرا کسی درباره سرنوشت این اعتبارات پاسخ نمی دهد».

او همچنین معترضانه بیان کرده بود که در سال 98 به دنبال سیل خوزستان ۱۰۲ میلیون یورو به استان خوزستان مشخصا برای موضوع فاضلاب اختصاص داده شد، اما در سال ۹۸ شاهد این هستیم که فاضلاب وارد خانه‌ها شده است!

تخلف 1531 میلیارد تومانی

دست آخر هم انتهای تیرماه سال 1400 سعید بیت‌عفری، معاون فنی و حسابرسی اقتصادی دیوان محاسبات ایران از وجود تخلف مالی هزار و 531میلیارد تومانی در اجرای پروژه‌های آب و فاضلاب استان خوزستان پرده برداشت.

به گفته او رعایت نشدن ضوابط توافقنامه‌ها، پرداخت‌های صوری و صورت وضعیت‌های صوری و انجام نشدن مناقصات از جمله محرزترین تخلفات آب‌وفاضلاب استان خوزستان بوده است. تخلفاتی که در خوزستان قدمتی دست کم ده ساله دارد. چرا که سال 91 هم دیوان محاسبات خوزستان اعلام کرده بود 12 فقره گزارش از بودجه شرکت‌های دولتی این استان تهیه شده که در آنها 138 مورد تخلف از ضوابط قانونی صورت گرفته است و 46 مورد آن تخلفات حوزه اعتبارات است.

بودجه جدید صرف چه شد؟

حالا در شرایط بحرانی خوزستان و با چنین سابقه مدیران طرح‌های آب این استان تکلیف هزار و 150 میلیارد تومانی که در آخرین مرحله و همین سه ماه پیش به آنان پرداخت شده چیست؟

محمدرضا کرمی‌نژاد، مدیر آب‌وفاضلاب فعلی خوزستان در پاسخ به این سوال اقتصاد آنلاین می‌گوید: کل آن اعتبار نقد و مصرف شده است. البته این مبلغ کل مشکل استان را شامل می‌شد از جمله بخش کشاورزی، دامداری، آب‌وفاضلاب و.... سهم ما از این بودجه کلا 200 میلیارد تومان بوده است. مابقی صرف خسارات کشاورزان و دامداران شده است..

او توضیح می‌دهد: این پول صرف آبرسانی به روستاهایی شده که در اثر تنش آبی رودخانه کرخه دچار مشکل شده بودند. در این مدت 231 روستا از تنش آبی خارج شدند، 471 روستا از تنش خارج شدند و در تلاش هستیم کار پایداری را در آن انجام دهیم. حدود 200 روستا هم که در برنامه ما نبودند ولی آب نداشتند، حالا آبرسانی شده‌اند. برخی از این روستاها در دشت آزادگان، برخی در شوش و کرخه بودند.

« به بودجه جدید نیاز داریم»

اخیرا برخی رسانه‌ها از شورشدن کارون و تشکیل مجدد صف تهیه آب شیرین در بعضی مناطق نوشتند. اخباری که به نگرانی درباره سرنوشت بودجه اختصاص داده شده دامن می‌زد.

کرمی‌نژاد اما عنوان می‌کند که این اولین باری است که کارون دچار تنش شده است تا پیش از این تنش‌های آبی تحت تاثیر کرخه بوده و بودجه گرفته شده صرف مشکل ناشی از کرخه شده است.

او ادامه می‌دهد: شهرهای و روستاهای مسیر کارون با مشکل آب مواجه شدند و دلیل آن هم این است که رهاسازی آب صورت نمی‌گیرد. هر روز میزان آب خروجی از گتوند کم می‌شود و تا به 15 آبان ماه 150 متر مکعب در ثانیه می‌رسد. اتفاقی که آب را شور می‌کند. برای حل مشکل کارون تلاش داریم که مصرف از آن را به حداقل برسانیم و از طرح غدیر به جای آن استفاده کنیم. برخی آبگیرها باید تغییر کنند و بعضی‌ جاها هم باید آب‌‎شیرین‌کن مصرف کنیم. تا 10،15 روز آینده مشکلی نداریم و در حال برنامه‌ریزی برای 15 آبان به بعد هستیم. اگر تا آن زمان سدها با باران آبگیری کنند، از تنش عبور می‌کنیم در غیر این صورت باید برای بحران آن برنامه‌ریخت.

این مسئول تاکید می‌کند که برای حل مشکل جدید در کارون به بودجه جدید نیاز دارند و بیان می‌کند: حتما نیاز به بودجه جدید داریم. بودجه‌ای که داده شد مربوط به کرخه بود و حالا مشکلات ناشی از کارون است. هنوز برآوردی نداریم از این که چقدر بودجه لازم داریم اما در حال محاسبه هستیم تا برای دریافت اعتبارات خاص درخواست.

او درنهایت نیز اظهار می‌کند که پرونده اخیر ایجاد شده برای مدیران آب و فاضلاب خوزستان هیچ ربطی به آخرین بودجه اختصاص یافته ندارد واین پرونده مربوط به مبالغع گذشته بوده است.

کارنامه غیرشفاف بودجه‌های میلیاردی

هدایت فهمی، مدیر سابق دفتر منابع آب وزارت نیرو، در واکنش به ادعاهای کرمی‌نژاد به اقتصاد آنلاین می‌گوید: چیزی که مشخص است این است که با این مبلغ و در این زمان کوتاه کاری که می‌شود کرد ضربتی و بحرانی است نه یک مدیریت پایدار برای نجات این مناطق. هرکاری که در این زمان کوتاه انجام شود را نمی‌توان کاری اساسی جلوه داد.

او می‌افزاید: مشکل کرخه و کارون باید به صورت یکپارچه و اساسی حل شود نه به شکل بحرانی و با آبرسانی. در کشور ما مدیریت خطرپذیری انجام نمی‌شود. ما به قسمت آخر که مدیریت بحران است می‌پردازیم و به فکر پیش‌گیری از تکرار آن هم نیستیم. درحالی که درباره آب این منطقه باید به دنبال راه حل جدی بود تا برای آینده هم مدیریت ریسک خشکسالی صورت بگیرد.

این کارشناس درباره ادعای مدیر آب و فاضلاب استان خوزستان درباره تعداد روستاهای آبرسانی شده که جمعا بیش از 900 روستا عنوان شد، اظهار می‌کند: این تعداد روستا را در کوتاه مدت می‌توان با تانکر آبرسانی کرد ولی این راه حل نیست و مسکنی است برای حل معضل موقتی مردم منطقه.

او می‌گوید: اگر بودجه‌ای داده شده باید کارنامه آن به طور شفاف ارائه شود. می‌گویند این تعداد روستا آبرسانی شده است. خب به چه شکلی؟ کیفیت آب را چطور بهبود بخشیدید؟ چقدر از این پول را صرف خسارات کشاورزان کردید؟ چه مقدار را صرف تاسیسات زیرساختی و زیربنایی آب و فاضلاب کردید؟ چه مقدار را صرف بهبود وضعیت کشاورزی کردید و...این موارد باشد روشن اعلام شود وگرنه این که صرفا تعداد روستاهایی که ادعا می‌شود به آن آب رسیده، اعلام شود، فریب افکارعمومی و آدرس غلط داده به مردم است.

فهمی درباره برنامه کرمی‌نژاد برای برنامه‌ریزی در پی بارش یا عدم بارش تا آبان ماه نیز معتقد است «چشم به آسمان دوختن، مدیریت نیست». او می‌گوید: این که منتظر بحران باشیم و بعد انفعالی عمل کنیم راهکار نیست.

تحقیق و تفحص مجلس آغاز شد

برای پیگیری چگونگی هزینه‌کرد آخرین بود تخصیصی به تنش آبی خوزستان بد نیست سری هم به نمایندگان مردم در این استان بزنیم. نمایندگانی که عموما منتقد عملکرد بخش‌های دولتی در استان بوده‌اند.

علیرضا ورناصری، نماینده مردم خوزستان در مجلس یازدهم به اقتصاد آنلاین خبر می‌دهد که طرح تحقیق و تفحص از شرکت آب و فاضلاب استان در مجلس تصویب شده و هیئت تحقیق و تفحص هم مشخص شده‌اند. او تاکید می‌کند: حتما بررسی دقیق در دستورکار قرار خواهد گرفت.

 به گفته او تا اینجای کار با این پول برخی طرح‌ها آغاز شده‌اند ازجمله فاز چهارم طرح انتقال آب شمال به شرق استان که آغاز شده است یا برخی طرح‌های تعطیل شده که با این بودجه ادامه یافتند.