چرخه تخریب و زیان در جنگل های بلوط زاگرس
مهم‌ترین و فراوان‌ترین گونه درختی موجود در غرب کشور، به ویژه در منطقه زاگرس، بلوط است که سلسه جبال زاگرس، اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف آن به‌حساب می‌آید.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال‌غربی کشور در استان آذربایجان‌غربی آغاز می‌شود و سپس استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری، خوزستان و لرستان را دربر می‌گیرد و استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد و فارس را نیز شامل می‌شود، اما درمیان این استان‌ها فارس، لرستان و خوزستان بیشترین وسعت رویشگاه‌های جنگلی بلوط را به‌خود اختصاص داده‌اند.
با این وجود در سال‌های اخیر آسیب‌های بسیاری به جنگل‌های بلوط حوزه زاگرس وارد شده که این موضوع علاوه بر چالش‌های زیست‌محیطی، مشکلات فراوانی برای جوامع محلی ایجاد کرده‌است؛ مشکلاتی که بعضا ازسوی خود روستاییان دامن زده می‌شود و به ایجاد چرخه‌ای از تخریب طبیعت و زیان انسان سرعت می‌دهد. براین اساس در پرونده پیش رو تأثیر از بین رفتن جنگل‌های بلوط حوزه زاگرس بر زندگی جوامع محلی و روستاییان این مناطق، آلودگی‌های زیست‌محیطی به‌وجود آمده و همچنین نقش روستاییان و جوامع محلی در تخریب این جنگل‌ها باهدف کسب درآمد و ایجاد اشتغال را بررسی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
بلوط‌های لرستان، قربانی فقر انباشته در جوامع روستایی
جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی کشور هستند و بیش‌از ۸۰درصد عشایر کشور و بیش‌از ۵۰درصد دام کشور دراین مسنطقه حضور دارند. معیشت حدود یک‌ونیم میلیون نفر از مردم ساکن دراین مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است. همچنین ۴۰درصد از آب کشور از این منطقه تأمین می‌شود. منطقه زاگرس حدود ۳۰میلیون هکتار وسعت دارد که از این میزان، ۶میلیون هکتار جنگل و تیپ جنگل‌ها نیز بلوط است؛ گونه مقاوم و خشکی‌پسندی که براساس بررسی‌های انجام شده، قدمتی بیش‌از 5هزارو ۵۰۰ سال دارد. همچنین ۱۸۰گونه درختی و درختچه دراین جنگل‌ها وجود دارد. مطالعات انجام شده در زاگرس نشان می‌دهد ۶۰درصد از جنگل‌های زاگرس دارای تاج پوشش درختی و درختچه‌ای کم‌تر از ۲۵درصد هستند که این موضوع علاوه بر تأثیر عوامل طبیعی مانند خشکسالی، سیل و اثرات تغییراقلیم و مانند آن، متأثر از عوامل انسانی مانند فشارمضاعف ناشی از چرای دام‌ها، زراعت زیراشکوب، قطع درختان برای مصارف سوختی و تغییر کاربری و آتش‌سوزی بوده‌است. دراین میان توسعه فعالیت‌های کشاورزی معیشتی به بهای نابودی بخش وسیعی از جنگل‌های بلوط زاگرس رقم خورده‌است؛ وضعیتی که طی سال‌های گذشته بخش وسیعی از زیست‌بوم زاگرس را در ناپایدارترین حالت خود قرار داده‌است. با توجه به این موضوع می‌توان چنین پنداشت که تاوان فقر انباشته شده در جوامع روستایی زاگرس را محیط زیست این منطقه پرداخته است. درچنین شرایطی زمانی که جنگل‌های بلوط از حالت رویشگاهی خود خارج شود، احیای دوباره آن بسیار دشوار است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جنگل‌های بلوط دراستان‌لرستان، از بین رفتن زیراشکوب است که دلایل متعددی دارد ازجمله چرای غیرمجاز و بیش‌از ظرفیت اکولوژیکی منطقه. برداشت بیش‌ازحد از موجودی زیراشکوب، باهدف تأمین سوخت یا تولید و فروش ذغال و مواردی از این دست انجام می‌شود. درچنین شرایطی باید برای حفظ زیراشکوب ارائه آموزش‌های موردنیاز دراین زمینه به جوامع محلی، روستایی و عشایری بیش‌از پیش در دستورکار قرار گیرد. حفظ جنگل‌های بلوط، لرستان را از سیل‌های با دوره بازگشت بلندمدت و تخریب شدید، تاحد قابل‌توجهی محافظت خواهد کرد.
جایگزین‌هایی برای درختان بلوط آذربایجان‌غربی
آذربایجان‌غربی 100هزارهکتار پوشش جنگلی دارد که نزدیک به نیمی از این جنگل‌ها در حوزه زاگرس است. کارشناسان جنگلداری معتقدند جنگل‌های بلوط کشور از شهرستان مهاباد دراین استان آغاز می‌شود و جنگل‌های بلوط دامنه زاگرس آذربایجان‌غربی به لحاظ حفاظت از منابع آب و خاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی و ظرفیت‌های اکوتوریستی دارای اهمیت منحصربه فردی است. اما این جنگل‌ها آسیب‌های زیادی را در سال‌های اخیر تحمل کرده‌اند. شرایط اقلیمی منطقه، خطرات زیست محیطی ازجمله ریزگردها، جنگل‌تراشی و عدم چاره‌جویی برای درمان آفت «جوانه‌خوار بلوط» ازجمله عواملی هستند که به‌صورت تدریجی جنگل‌های استان را درمعرض تهدید قرار داده‌اند و از 10سال گذشته این روند تشدید شدهاست. کوهستانی و سردسیر بودن منطقه سبب شده روستاییان و جنگل‌نشینان برای گرما از چوب‌های جنگلی استفاده کنند. هرچند کارگاه‌های ذغال در استان محدود شدهاست، اما بنا براساس آمارهای رسمی منتشر شده ازسوی اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی، نقش عامل انسانی از سایر عوامل تخریب جنگل بیشتر بوده و از 5سال قبل در برخی مناطق جنگلی با واگذاری رایگان آبگرمکن‌های خورشیدی تلاش شده استفاده از انرژی خورشیدی جایگزین استفاده بی‌رویه از جنگل و چوب برای تولید انرژی روستاییان شود. درچنین شرایطی کاهش پوشش گیاهی و نابودی جنگل‌های بلوط بر افزایش خسارت‌های حوادث طبیعی مانند سیل و فرسایش خاک تأثیر مستقیمی داشته‌است و در بیش‌از 5شهری که درحوزه این جنگل‌ها قرار دارند، فرسایش خاک شدت بیشتری پیدا کرده‌است. دراین میان یکی از طرح‌های اجرا شده دراین زمینه، کاشت درخت‌های جایگزینی است که همراهی روستاییان را نیز داشته باشد. ازجمله این طرح‌ها کاشت درختان گردو، زرشک و سماق در جنگل‌های بلوط منطقه است که از چند سال قبل اجرایی شده اما نیازمند حمایت بیشتر ازسوی مسئولان استانی و کشوری است تا در همه روستاهای جنگل‌نشین این درختکاری انجام شود. یکی دیگر از اقدام‌هایی که از 2سال قبل با جدیت دنبال می‌شود، توسعه ذخیره‌گاه‌های جنگلی استان در 3شهر ارومیه، چالدران و چایپاره است که با هدف جلوگیری از سیلاب‌ها، جذب و ذخیره چندبرابری آب توسط گونه‌های جنگلی، ارزآوری و جذب گردشگر صورت می‌گیرد.
مهم‌ترین دلایل تخریب جنگل‌های بلوط کرمانشاه
منطقه «عثمانوند» و «جلالوند» در بخش «سرفیروزآباد» ازجمله مناطق جنگلی شهرستان کرمانشاه هستند که از سال‌های گذشته مشکلات معیشتی مردم این منطقه باعث روی‌آوردن آنان به تخریب درختان بلوط، زغال‌گیری و فروش آن برای گذران زندگی شدهاست. در واقع فقر و بیکاری مهم‌ترین عامل روی آوردن اهالی این مناطق به تخریب جنگل‌های بلوط برای تهیه زغال شدهاست. «وینه‌بهاران» روستایی است در ۷۵کیلومتری شهر کرمانشاه واقع در منطقه عثمانوند که کوره‌های زغال‌گیری فروانی درآن قابل مشاهده‌است. وینه بهاران به‌معنی «جایی مانند بهشت» است، اما مردم این روستای جنگلی در فقر به‌‌سر می‌برند. اقتصاد ضعیف، نداشتن کشاورزی و دامداری و...از عامل روی آوردن اهالی این روستا و مناطق اطراف آن به تخریب جنگل‌های بلوط برای به‌دست آوردن زغال است. ازطرفی عده‌ای نیز با ازبین بردن این جنگل‌ها، زمین‌های کشاورزی خود را وسعت می‌دهند. به‌دلیل از بین رفتن جنگل‌های بلوط این منطقه، در سال1373 سیل سنگینی به‌وقوع پیوست که ۲۰۰هکتار از زمین‌های زراعی حاصلخیز منطقه را از بین برد و کانال‌های آب‌رسانی را به کلی ویران کرد. سیل‌های فصلی، طوفان‌ها، خشکسالی، پدیده فروچاله‌ها، ریزگردها، بیابانی شدن، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، کمبود علوفه و نابودی دامداری، ازمیان رفتن میزان قابل‌توجهی از سطح جنگل‌ها را به‌دنبال داشته‌است. از دیگر پدیده‌های حاصل از زغال‌گیری در منطقه آلودگی‌های ناشی از آن است که سبب بروز بیماری‌های ریوی و آسم درمیان افرادی شده که برای معیشت خود دست به این فعالیت می‌زنند. در منطقه جلالوند و عثمانوند بیشترین آسیب‌های عمدی ازسوی عوامل انسانی برای به‌دست آوردن زمین کشاورزی و تهیه زغال به جنگل‌های بلوط زاگرس وارد آمده‌است. براین اساس سال‌گذشته ۱۱۴پرونده دراین زمینه باهدف برخورد با متخلفان در منطقه تشکیل شدهاست. در۶ماه نخست سال‌جاری نیز ۱۰۴پرونده برای متخلفان دراین زمینه تشکیل شدهاست.
حال نزار جنگل‌های مرزی کردستان
شهرستان مریوان با داشتن ۱۹۳هزارهکتار اراضی ملی، یکی از شهرستان‌های جنگلی استان کردستان به‌حساب می‌آید که در سال‌های اخیر برخی عوامل انسانی، سبب تخریب حجم وسیعی از جنگل‌های آن شدهاست. بیکاری و وضعیت اقتصادی نامناسب برخی روستانشینان مرزی، قطع شبانه درختان و تصرف برخی اراضی ملی را به‌دنبال داشته است. بیش‌از ۹۰درصد تخریب جنگل‌های شهرستان مریوان به‌دلیل استقبال مردم از کشت انگور دیم است. «آق»، «نی»، «انجیران»، «سیف علیا» و «سیف سفلی» ازجمله روستاهای مرزی استان کردستان در منطقه مریوان به‌شمار می‌روند که بیشترین تخریب جنگل‌ها درآنجا رقم خورده‌است. دراین میان روستای نی در منطقه مرزی مریوان، نمونه بارزی از تخریب جنگل‌ها ازسوی برخی مردم منطقه به‌لایل مختلف است. دراین منطقه حجم زیادی از تخریب جنگل‌ها برای کاشت انگور سیاه دیم و تهیه زغال صورت گرفته‌است. در سال‌های اخیر با توجه به خاک حاصلخیز مریوان و بارندگی مناسب، طرح کاشت انگور سیاه دیم با قلمه‌های ریشه‌دار موفقیت‌آمیز بوده‌است و مردم درآمد خوبی از این راه به‌دست آورده‌اند. این موضوع سبب شد استقبال مردم به کاشت انگور بیشتر شود. بیکاری، وضعیت اقتصادی نامناسب و ... دست به دست هم داده تا مردم دست به کشت انگور دیم در زمین جنگل‌های بلوط بزنند؛ موضوعی که خسارات سنگینی برای منابع‌طبیعی منطقه به‌همراه دارد.
وضعیت بلوط‌های ایرانی چهارمحال‌وبختیاری
جنگل‌های بلوط چهارمحال‌وبختیاری با مساحت ۳۱۱هزارهکتار، بیش‌از 5هزارسال عمر دارند و گونه غالب آنها «بلوط ایرانی» یا «بلوط غرب» است. جنگل‌های بلوط زاگرس که بخشی از آن در استان چهارمحال‌وبختیاری واقع شده، با تهدیدها و چالش‌های متعددی مواجه است که حدود ۳۰درصد آن عوامل انسانی ازجمله آتش‌سوزی، چرای بیش‌ازحد دام، تخریب جنگل‌ها برای تصرف، تخریب‌گردشگران و رهگذران و حدود ۷۰درصد از آن ناشی از عوامل طبیعی ازجمله کاهش رطوبت و بارندگی، تغییر رژیم بارش از برف به باران، ریزگردها، خشکیدگی، نشستن سطح آب، افزایش دما، شیوع آفات و بیماری‌هاست. سطح جنگل‌های استان در گذشته 340هزارهکتار بوده، اما طی 3دهه اخیر با تخریب 30هزارهکتار از آن، هم‌اکنون عرصه‌های جنگلی استان به حدود 315هزارهکتار کاهش یافته‌است. از دیگر سو، حدود ۲۰هزارخانوار در مناطق جنگلی چهارمحال‌وبختیاری ساکن هستند و به‌نوعی معیشت این خانواده‌ها به این جنگل‌ها وابسته است. نزدیک به ۴۰درصد از روستاهای این استان در داخل یا مجاور عرصه‌های جنگلی واقع شدهاست که مردم این مناطق برای تأمین معیشت و همچنین رفع نیازهای سوختی و غیرسوختی خود تا حد زیادی به جنگل وابسته هستند. به‌گفته کارشناسان، تخریب جنگل‌های استان، به‌ویژه کاهش تراکم آن در سال‌های اخیر، منجر به فرسایش خاک و وقوع سیلاب شدهاست که این موضوع خانه‌های روستایی مجاور جنگل‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند. اگرچه آثاری نظیر مهاجرت روستاییان به شهر نیز می‌تواند در درازمدت از نتایج تخریب این جنگل‌ها به‌شمار آید، اما تاکنون آماری دراین زمینه ازسوی مسئولان استانی ارائه نشده‌است. از همین رو توانمندسازی جوامع محلی به‌عنوان راهکاری برای رفع این چالش و کاهش وابستگی مردم زاگرس‌نشین به منابع طبیعی به اجرا گذاشته شدهاست.
فعالیت 4هزار کوره زغال‌گیری در جهرم
فارس درمیان ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس مقام نخست را ازنظر وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی به خود اختصاص داده‌است. جنگل‌های زاگرس حدود ۴۰درصد از جنگل‌های ایران را تشکیل می دهد و سهم استان فارس از جنگل‌های زاگرس حدود ۱۳درصد است. در استان فارس ۱۰میلیون عرصه مرتعی و جنگلی وجود دارد که ۲میلیون‌و ۲۰۰هزارهکتار آن عرصه جنگلی است. اما مناطق جنگلی این استان در سال‌های اخیر با عوامل تخریب و تهدید کننده‌ای روبه‌رو شدهاست. تهیه و تولید زغال در ۴هزارکوره شهرستان جهرم یکی از این عوامل تهدید به‌شمار می‌رود.
همچنین آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها مشکلی است که دودش به چشم روستاییان حاشیه این عرصه‌های جنگلی هم می‌رود. همچنین طی سال‌های متمادی اسکان عشایر و روستاییان دامدار در جنگل‌های بلوط سبب شده آنان برای تغذیه دام‌های خود، شاخه‌های درختان بلوط را قطع کنند که همین موضوع موجب خشکیدن این درختان و در نتیجه، از دست رفتن منبع غذایی اصلی حیوانات این منطقه شده که خود تهدیدی جدی برای حیات حیوانات و به‌ویژه سنجاب‌ها به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر روند تخریب درختان بلوط استان به‌دلایل مختلف مانند وقوع آتش‌سوزی، قطع درختان، اجرای پروژه‌های راه‌سازی، گسترش خشکسالی، خشکیدگی درخت‌ها و بروز آفت‌های مختلف، گردوغبار و مهم‌تر از همه، ذغال‌گیری که جنبه درآمدزایی دارد، شتاب گرفته و زمینه‌ساز نگرانی دوستداران محیط زیست شدهاست.
روستاییان منطقه جهرم معتقدند به‌دلیل تخریب جنگل‌ها، بیشتر روستاها بعد از هر بارندگی سیلاب را تجربه می‌کنند و خسارت‌های زیادی می‌بینند. علاوه براین سرعت و شدت فرسایش خاک در مناطق جنگلی استان که دچار تخریب و کاهش تراکم هستند، بیش‌از ۴برابر سایر اراضی است و این فرسایش شدید خاک، موجب لغزش و رانش زمین و آسیب به خانه‌ها و راه‌های روستایی می‌شود.
ایلام؛ موزه درختان بلوط دنیا
ایلام را به‌دلیل اینکه کهن‌سال‌ترین جنگل‌های بلوط جهان را در خود جا داده با نام «موزه درختان بلوط دنیا» می‌شناسند، اما متأسفانه بیش‌از ۶۰درصد خشکیدگی بلوط‌های منطقه زاگرس در ایلام است. در دل جنگل‌های زاگرس در استان ایلام، روستاهای کوچک بسیاری وجود دارد که مردمش خیری از جنگل‌نشینی ندیده‌اند. تخریب جنگل‌ها و ازبین رفتن درختان کهنسال و زغال‌گیری؛ سیل، آتش‌سوزی، رانش زمین و بسته شدن راه‌ها را برای این روستانشینان به‌همراه داشته و زندگی و معیشت آنها را با خطرات بسیاری رو به‌رو کرده‌است.
درمیان استان‌های قرارگرفته در مجاورت زاگرس، روستاهای استان ایلام، آسیب‌های بیشتری دیده‌اند و روستاییان گاهی از روی ناچاری به شهرها کوچ کرده‌اند تا دیگر بوی چوب سوخته و صدای آبراهه‌ها ترسی به دل‌شان نیندازد. روستاییان شهرستان ملکشاهی که در جوار زاگرس ساکن‌اند و مشکلات زیادی دارند، می‌گویند عده‌ای از افرادی که کارشان زغال‌گیری است و از شهرها و گاهی از استان‌های مجاور می‌آیند، چوب‌ها را در اطراف روستاها آتش می‌زنند و اگر جنگل را به آتش نکشند، دود حاصل از زغال کردن چوب‌ها اهالی را آزار می‌دهد و حتی چند مورد خفگی داشتیم که توانستیم نجات‌شان دهیم.
تعدادی از روستاییان نیز زغال‌ها را در خانه‌ها انبار می‌کنند که اگر زغال کامل خاموش نشده باشد، زمینه‌ساز آتش‌سوزی می‌شود. اما فقط آتش نیست که به‌جان درختان بلوط و جنگل‌های زاگرس افتاده‌است؛ گاهی آب است که بلای جان درخت‌ها و روستاییان می‌شود. جنگل نیمه‌عریان، توان ایستادن دربرابر سیل خروشان را ندارد و درنهایت آب به خانه‌ها می‌زند و در یک لحظه مانند زلزله ویرانگر می‌شود. درختان و پوشش گیاهی این قابلیت را دارند که تا حد قابل‌توجهی سرعت آب را کنترل کنند و باعث نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی شوند.
اما متاسفانه زمانی که درختان از بین می‌روند و پوشش گیاهی غنای خود را از دست می‌دهد، آب باران بدون اینکه جذب خاک شود، روی زمین راه افتاده و این آبراهه‌ها در کنار هم سیل به وجود می‌آورند. روستاهای این منطقه هم در دامنه کوه و پایین‌تر از جنگل واقع شده‌اند و به‌دلیل قطع درختان و کم‌شدن تراکم جنگل‌ها در فصل‌های پرباران، گرفتار سیلاب می‌شوند.
3دلیل تخریب جنگل‌های بلوط خوزستان
حجم زیادی از جنگل‌های زاگرس با وسعت زیادی از گونه‌های مختلف بلوط در فارس، لرستان و خوزستان قرار دارد و خوزستان رتبه بالایی از این نظر داراست. محدوده زاگرس خوزستان با 35هزارکیلومترمربع، بخشی از منطقه زاگرس‌مرکزی ایران است که در شمال و شرق خوزستان در محدوده شهرستان‌های دزفول، اندیمشک، گتوند، شوشتر، ایذه، مسجد سلیمان، باغملک، هفتگل، رامهرمز و بهبهان قرار گرفته‌است. کم‌تر از 10درصد منطقه زاگرس به‌عنوان مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و بقیه تحت نظارت اداره‌کل منابع طبیعی است که هیچ‌یک اعتبار لازم و کافی برای حفاظت از این گونه ارزشمند را در اختیار ندارند.
برداشت بی‌رویه از منابع و جنگل، چرای بی‌رویه، طرح‌های عمرانی و جاده‌سازی، شخم زدن و فرسایش خاک در خوزستان هم مانند استان‌های دیگر زاگرسی، زمینه‌ساز کاهش زادآوری جنگل‌های بلوط شدهاست. مسئولان اداره منابع‌طبیعی خوزستان عوامل تخریب جنگل را 3دلیل عمده شامل فقر، ناآگاهی و سودجویی می‌دانند که فقر با اشتغال‌زایی و توانمندسازی اهالی، ناآگاهی با آموزش مردم و سودجویی با برخورد قانونی قابل حل است.
پدیده گرد و خاک و ریزگرد نیز اثر نامطلوبی بر جنگل‌های بلوط خوزستان گذاشته است و درکنار آن، آفت قارچ موسوم به «زغال بلوط» درختان بلوط در استان‌های حوضه زاگرس را درگیر کرده‌است. این آفت در بخش کوچکی از جنگل‌های خوزستان در خارج از مناطق حفاظت شده استان که تحت پوشش اداره کل منابع طبیعی هستند، دیده شده است که به اعتقاد کارشناسان ریزگردها عامل به‌وجود آمدن آن است.
بیکاری؛ بلای جان بلوط‌های کهگیلویه‌وبویراحمد
کهگیلویه‌وبویراحمد 873هزارو 600هکتار جنگل دارد و سهم این استان از جنگل‌های زاگرسی درمیان استان‌های زاگرسی کشور 20درصد است که بالاترین سهم و سرانه (6/1هکتار به ازای هرنفر) را شامل می‌شود. وسعت زیادی از کهگیلویه‌وبویراحمد را جنگل تشکیل می‌دهد، به‌طوری‌که بیشتر شهرها و روستاهای استان در فاصله نزدیک با جنگل قرار دارند و از این منابع‌طبیعی بهره‌برداری می‌کنند.
علاوه بر مراتع، برداشت میوه بلوط از جنگل‌های زاگرسی و همچنین برداشت گیاهان دارویی از مراتع مهم‌ترین بهره‌برداری قانونی در استان است، اما در سال‌های گذشته با آغاز طرح «تنفس جنگل‌های شمال» قاچاقچیان چوب به این منطقه هجوم می‌آورند و موجب تخریب آن می‌شوند. استفاده از چوب برای زغال هم مانند دیگر استان‌های زاگرسی دراین منطقه رواج دارد که بیشتر ناشی از موج بیکاری در شهرستان‌های محروم کهگیلویه‌وبویراحمد است. کهگیلویه‌وبویراحمد حدود یک میلیون و ۵۰۰هزارهکتار مساحت دارد که یک میلیون‌و ۴۲۶هزارو ۳۰۰هکتار، یعنی معادل۹۰درصد آن، پوشش جنگلی و مرتعی است.
با وجود این، به‌ازای هر ۲۰هزارکیلومترمربع از اراضی ملی، یک قرق‌بان دارد درحالی‌که میانگین کشوری برای حفاظت جنگل‌ها و مراتع یک قرق‌بان به ازای ۷هزارهکتار است، یعنی هر قرق‌بان این استان ۱۳هزارهکتار اضافه بر توان خود حفاظت می‌کند. کمبود نیرو، اعتبار و امکانات موجب شده است عواملی مانند قاچاق چوب، برداشت بی‌رویه، زمین‌خواری، آتش‌سوزی و همچنین بیماری‌هایی ازجمله آفت «پروانه سفید بلوط» موجب از دست رفتن بخش زیادی از جنگل‌ها و مراتع استان شود.
