هورالعظیم گورستانی برای جانداران

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، تالاب هورالعظیم بزرگ‌ترین تالاب مرزی کشور است که البته دو سوم مساحت آن در کشور عراق واقع شده است. هورالعظیم دارای پوشش گیاهی نیلوفر آبی، جگن و نی و همچنین گونه‌های مختلف جانوری مختلف است.

شغل اصلی روستاییان ساکن در اطراف تالاب ماهیگیری، حوضچه‌های پرورش ماهی، کشاورزی و از همه مهم‌تر پرورش گاومیش است ولی این روزها که تالاب حال و روز خوبی ندارد، حیات تالاب و جانداران به مخاطره افتاده و تن بی‌جان ماهیان، مار، لاک‌پشت و حتی گاومیش‌ها که در خشکی تالاب به شکل تاکسیدرمی دیده می‌شوند؛ دل هر انسانی را به درد می‌آورد.

ماجرای وقوع فاجعه در تالاب هورالعظیم با انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از تلفات گسترده ماهیان در تالاب آغاز و تا آب‌تنی گاومیش‌ها در لجنزارها ادامه داشت؛ عمق فاجعه اما در بازدیدهای میدانی بیشتر به چشم آمد، مرگ جانوران مختلف، خشک شدن نهرها و انشعابات مختلف چند رودخانه که قبلاً به تالاب منتهی می‌شد که از آن فقط چند لوله خشک باقی‌مانده است.

به گفته اهالی، بسیاری از گاومیش‌ها در راه پیدا کردن آب برای آب‌تنی در تالاب راهی شده و با گذشت چند روز هنوز به خانه برنگشته‌اند؛ گاومیش داران تاکنون تلفات زیادی را شاهد بوده‌اند و مرگ‌ومیری که ناشی از نبود آب در تالاب است، اهالی را خیلی غمگین کرده و خواستار تأمین حق آبه تالاب هستند.

قایق‌های اهالی روستا این روزها به سان الک آویخته، زانوی غم بغل کرده و با تکیه بر دیوارهای خشت و گلی خانه‌ها خاطرات روزهای پرآبی هور را نظاره‌گر شده یا به محل آبخوری گاومیش‌ها تبدیل شده‌اند.

تالاب هورالعظیم این روزها با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند، عوامل متعددی دست به دست هم داده تا هورالعظیمی که یکی از تالاب‌های منحصر به فرد در دنیا به دلیل تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی است، کم آب و رو به خشکی پیش برود.

تنوعی که کمتر نظیر آن را می‌توان در جهان یافت؛ هور به واسطه وجود ماهیان، منبع غذایی و زندگی هورنشینان است و وجود آب باعث همزیستی بسیاری شده که از سویی گاومیش‌ها در دل هور تنی خنک می‌کنند و از سوی دیگر در فصل زمستان بسیاری از پرندگان از سایر نقاط دنیا به دلیل هوای مناسب زمستانی هزاران کیلومتر را می‌پیمایند تا چند وقتی را مهمان هور باشند.

مطالبه تأمین آب ِ هور

اما امروزه به دلیل ندادن حق آبه قانونی هیچ خبری از این همه جذابیت نیست و تنها شاهد مرگ ماهیان، گاومیش‌ها و سایر جانداران ارزشمند این اکوسیستم طبیعی خدادادی هستیم؛ رونق و آبادانی و روزهای پرآب امروز جای خود را به صحنه‌های جان‌گداز، تلخ و دردآور مرگ جانوران داده است.

خشکی هور نیز تبعات اجتماعی و زیست محیطی دارد؛ بیکاری هورنشینان یعنی مهاجرت و حاشیه‌نشینی به شهرهای بزرگ‌تر و خشکی هور یعنی ریزگرد که در صورت تداوم این وضعیت آینده خوبی برای تالاب پیش‌بینی نمی‌شود.

اهالی با تقدیر از همکاری سپاه پاسداران از ارسال تانکرهای آب‌رسان ولی از مسئولانی که حق آبه تالاب را تأمین نمی‌کنند، گلایه دارند و می‌گویند: نیاز به کمک مسئولان نداریم فقط حق قانونی تالاب را بدهند چون گاومیش‌ها در این قایق‌های آبخوری گویی چای داغ می‌نوشند.

یکی از اهالی که خانه خود را رها و با راه‌اندازی کپر موقت در خشکی تالاب بدون آب و برق روزگار می‌گذراند با گلایه از گرانی علف به عنوان خوراک گاومیش‌ها ادامه می‌دهد: از آن روزی که با مشکل کم‌آبی در تالاب هورالعظیم مواجه شدیم تا حالا بیش از ۱۵ گاومیش از من تلف شده و دیگر اهالی هم دست کمی از من ندارند.

یکی دیگر از اهالی نیز با گلایه از مسئولان می‌گوید: وقتی موقع سیلاب قول پرداخت خسارت اراضی کشاورزی را داده بودند، راضی شدیم تا سیل بندها شکسته و محصولات ما نابود شود تا خسارت انسانی نداشته باشیم ولی این وعده محقق نشد و اراضی کشاورزی نیز تخریب شد؛ اکنون از مسئولان به غیر از تأمین آب برای هور هیچ انتظاری نداریم چون اقتصاد و معیشت همه اهالی به هور وابسته است.

نابودی کارون مقدمه نابودی کرخه است

فعال زیست محیطی خوزستان می‌گوید: کارون به عنوان رودخانه بسیار مهم جلگه خوزستان مهد اولین تمدن‌های بشری در جهان است که در گذشته تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران بود؛ سرشاخه‌های شیرین کارون به طور عمده برای مصارف غیرشرب به فلات مرکزی منتقل و فاضلاب بسیاری نیز به رودخانه کارون سرازیر می‌شود.

کرامت حافظی با انتقاد از چندین پروژه انتقال آب از سرچشمه‌های کارون و همچنین بلعیده شدن آب یخچال‌ها و برف‌چال‌های زردکوه توسط صنایع آب بر فلات مرکزی ادامه می‌دهد: کارون از نفس افتاده و دیگر حتی توان تأمین آب شرب کارون نشینان را ندارد و خود در مرحله اول باعث نابودی کرخه می‌شود چون وظیفه تأمین آب شرب اهواز، آبادان، خرمشهر و دیگر شهرهای ساحل کارون در قالب طرح غدیر بر عهده کرخه قرار گرفته است.

وی عنوان می‌کند: در نهایت با این تغییر مسئولیت برای کرخه به عنوان تأمین‌کننده آب شرب و یا برق خوزستان به صورت غیرمستقیم به زیست بوم کرخه و تالاب هورالعظیم فشار وارد می‌شود؛ مطالبه حق آبه هورالعظیم نیز نه فقط از سد کرخه بلکه باید از سدهای کرخه و حوضه آبریز کرخه باشد.

تبعات منفی سوءمدیریت‌های منابع آب

نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس بیان می‌کند: سه روز قبل نامه‌ای به رییس‌جمهور منتخب ارسال و در آن وضعیت این روزهای خوزستان را تشریح کردم؛ اینکه مردم خوزستان به ویژه ساکنان مناطق پایین‌دست رودخانه کرخه این روزها شرایط سختی را به دلیل سیاست‌های بخشی نگرانه و جزیره‌ای مدیران وزارت نیرو و سوءمدیریت‌های منابع آب در بالادست سپری می‌کنند و در سایه تخصیص نیافتن حق آبه رودخانه کرخه و تالاب هورالعظیم این تالاب خشک، احشام دامداران و کشاورزی کشاورزان مرزدار به عنوان مهم‌ترین اجزای پیشرفت و توسعه درون‌زا به مخاطره جدی افتاده است.

سید کریم حسینی اضافه می‌کند: از سالیان گذشته تاکنون خوزستان به دلیل ادامه طرح‌های غیرقانونی و ظالمانه انتقال آب از سرشاخه‌های رودخانه‌ها، سدسازی‌های بی‌رویه در مسیر رودخانه‌ها و رعایت نکردن پیوست‌های محیط زیستی در اجرای طرح‌های کلان صنعتی همچون نفت دچار عقب‌افتادگی فراوان، مهاجرت مردم روستا به حاشیه شهرها و در نهایت خسارت و به یغما رفتن ثروت ملی شده است.

وی یادآور می‌شود: قطعاً استمرار این شرایط و کاستی‌های فراوان باعث شده تا فشارهای سنگینی به طبقات محروم و مستضعف وارد شود که تداوم آن می‌تواند به تعمیق نارضایتی عمومی، کاهش سرمایه‌های اجتماعی و بسیاری از ناهنجاری‌های دیگر منتهی شود.

نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس با اشاره به اینکه از رییس‌جمهور منتخب درخواست شده تا کارگروهی را برای رسیدگی به وضعیت بحران به خوزستان اعزام کند، می‌گوید: بیشتر کار ما با رییس‌جمهور منتخب است نه دولتی که ۱۰ روز به پایان آن باقیمانده است؛ البته کشاورزان باید در نظر داشته باشند که محدودیت کشت برنج در سال جاری برای همه استان‌ها به غیر از دو استان شمالی اعمال شده و اجرای این مصوبه برای همه الزامی است.

تشکیل کارگروه رسیدگی به بحران آب خوزستان

حسینی ادامه می‌دهد: خوزستان با ظرفیت‌های بالای اراضی حاصلخیز آمادگی مصرف آب را دارد ولی وقتی چهار سال منابع آبی برای فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری تخصیص داده نمی‌شود یعنی زمینه را برای تأمین آب کشاورزی فراهم نکرده و فقط بحث انتقال آب را مطرح می‌کنند.

وی با انتقاد از اعلام نظر برخی نمایندگان مجلس خوزستان برای اجرایی شدن طرح بهشت‌آباد عنوان می‌کند: نامه سازمان محیط زیست موجود است که در آن قید شده طرح انتقال آب از طریق تونل منتفی شده و فقط پیشنهادی برای اجرا به شکل دیگری ارائه شده که آن هم الزاماً قابل اجرا نیست که در این بین قطعاً بحث اجرای طرح بهشت‌آباد به صورت تونل برای همیشه منتفی شده است.

نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس با اعلام این مطلب که باز هم بر مسئله اجرایی شدن فاز دوم طرح تسطیح اراضی ۵۵۰ هزار هکتاری اصرار داریم و تا زمانی که وزارت نیرو برای مصرف آب و اختصاص منابع آبی به آن تعریفی نداشته باشد بی‌شک مشکل داریم، می‌افزاید: این مسئله ثابت شده که در ۱۵ سال اخیر انتقال آب را با بروز سیلاب در خوزستان توجیه می‌کنند و این توجیه برای طرح‌های آینده نیز مطرح شده که قابل‌قبول نیست.

حسینی با اشاره به اینکه سد به اندازه کافی وجود دارد که جلوی سیلاب را بگیرد، می‌گوید: مدیریت آب پشت سدها و نحوه رهاسازی آب ذخایر سدها از جمله دلایلی است که در بروز سیلاب‌های گذشته دخیل بودند ولی باید این بهانه بروز سیلاب را برای توجیه اجرای طرح‌های انتقال آب از مسئولان تصمیم‌ساز و تصمیم گیر بگیریم.

وی خبر می‌دهد: تشکیل کارگروه رسیدگی به وضعیت بحران آب در خوزستان و اعزام آن به منطقه برای بررسی میدانی، برآورد میزان خسارت زیان دیدگان و استیفای حق آنها و دلجویی و تفقد از مردم به عنوان مهم‌ترین سرمایه‌های نظام توسط هیئت اعزامی، در نظر گرفتن حق نمایندگی خوزستان در شورای عالی آب کشور و همچنین بازنگری در ارائه پست‌های کلیدی و تعیین‌کننده در مسئله آب همچون وزارت نیرو و جهاد کشاورزی (چون نمی‌شود که فقط استان‌های کویرنشین و خاص حق عضویت داشته باشند) از جمله درخواست‌های ارائه شده به رییس‌جمهور منتخب در قالب نامه مذکور بود.

درخواست از رییس جمهور منتخب

نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه هر طرح در حال مطالعه یا اجرای انتقال آب باید منتفی و متوقف شود، می‌گوید: متوقف ساختن روند غیرقانونی انتقال بی‌رویه آب از سرچشمه‌های کارون، کرخه و دیگر رودخانه‌ها و همچنین تسریع در تخصیص آب برای فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری و تلاش برای اجرایی شدن ایده مقام معظم رهبری در زمینه احیای دو میلیون هکتار زمین زراعی در استان خوزستان نیز از دیگر درخواست‌های ارائه شده به رییس‌جمهور منتخب در قالب نامه بود.

تعدادی از فعالان محیط زیست اعتقاد دارند که اگر انتقال آب از سرشاخه‌های کارون متوقف شود، آن وقت فشار وارد شده به رودخانه کرخه برای تأمین آب شرب کاهش و حق آبه تالاب هورالعظیم راحت‌تر از طریق سد کرخه تأمین می‌شود.

با تمام این تفاسیر و پرداخت نشدن معوض کشت به شلتوک‌کاران از سوی جهاد کشاورزی، تأمین نشدن حق آبه تالاب هورالعظیم و بزرگنمایی نقش شلتوک‌کاری در خشک شدن تالاب از سوی سازمان آب و برق و فعالیت‌های نفتی در تالاب هر سه ضلع مثلث نابودی تالاب را با درصدهای مختلف تشکیل داده‌اند.

شاید این مثلث متساوی‌الاضلاع نباشد ولی نباید نسبت به میزان نقش‌آفرینی هر کدام بی‌تفاوت بود؛ کمترین حق مرزنشینان ساکن در رُفَیِع و هویزه احیای هورالعظیم برای بازگشت رونق به این تالاب بین المللی است اهمیت بالایی برای تمام کشور ایران دارد.