با ذکر مصیبت، کشور اصلاح نمی شود / وقتی درد مردم به ابزار قدرت طلبی کاندیداها بدل می شود (۱۳خرداد)
در چند روزی که از اعلام اسامی کاندیداهای ریاست جمهوری می‌گذرد، اکثر صحبتها از سمت کاندیداها تنها ذکر وضعیت موجود بوده؛ ذکر وضعیتی که همه از آن خبر دارند و تقریبا هیچ راهکار عملیاتی برای برون‌رفت از این وضعیت و شرایط مطرح نشده است. کاندیداها وضعیت سخت معاش مردم را هدف قرار داده و سعی دارند تا با استفاده از این فضا، پیروز بازی باشند.
اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ بیش از یک هفته است که از اعلام لیست کاندیداهای ریاست جمهوری انتخابات سال۱۴۰۰ می‌گذرد؛ در این مدت زمان کوتاه، وعده‌هایی بزرگ مطرح شده؛ وعده‌هایی که نه برنامه مشخصی برایش عنوان شده و نه منابع مشخصی داراست؛ کاندیداهای ریاست جمهوری در این دوره، با اطلاع از وضعیت سخت معیشتی مردم در این روزها، اقتصاد را به میدان شعارهای پوپولیستی خود بدل کرده‌اند و بدون آنکه عاقبت وعده‌هایشان را در نظر بگیرند، تنها سعی دارند از این فضا به نفع خودشان استفاده کنند.
اقتصاد آنلاین تلاش دارد تا برای جلوگیری از این موضوع و اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی افراد، هر شب راس ساعت۸ به نقد و بررسی این وعده‌ها بپردازد و میزان نزدیک آن به واقعیت و عملی بودن یا نبودن آن‌ها در شرایط فعلی اقتصاد ایران را مورد بررسی قرار دهد. سیزدهم خرداد ماه ۱۴۰۰، ششمین قسمت از این نقد و بررسی، برگزار شد و وعده‌های نامزدها مورد ارزیابی کارشناسان قرار گرفت. در ادامه مشروح نظرات کارشناسان در رابطه با این وعده‌ها را خواهید خواند.
امیر مهدیزاده، دبیر سرویس بورس اقتصاد آنلاین برنامه ۱۳خرداد را با تشریح وعده‌های رییسی آغاز کرد. رییسی دیروز گفت: یارانه‌ها موضوع مهمی است و باید به صورت عادلانه پرداخت شود. ما خانواده‌هایی در روستا داریم که خودرو ندارند و از یارانه بنزین هیچ نفعی نمی‌برند. بنابراین یارانه‌ها باید عادلانه باشد. مردم باید عدالت را حس کنند و ۳۵درصد از خزانه دولت باید به بهره‌وری تولید اختصاص یابد. برنامه‌ریزی ما برای سامانه هوشمند مالیاتی است تا از فرار مالیاتی جلوگیری شود. سامانه‌‌های متعددی برای مالیات وجود دارد و به میزان مالیات دریافتی، فرار مالیاتی هم داریم. ارز ۴٢٠٠تومانی را باید به جای واردکننده به مصرف‌کننده بدهیم. مدیریت زنجیره تامین و کالا به ویژه کالاهای اساسی از دیگر بحث‌هایی بود که رییسی بدان پرداخت. وی در آخرین گزاره خود نیز به گفت دولت باید برای خسارتهای سرمایه گذاران بورس وارد عمل شود. رضایی هم در واکنش گفته بود: خوشحالم که نامزدهای دیگر هم به این ایده روی می‌آورند.
یارانه‌های پنهان اجحاف در حق قشر ضعیف جامعه است
مهدیزاده در خصوص این وعده‌ها توضیح داد: در رابطه با یارانه‌ها و عادلانه شدن، بحث ایشان درست است و یارانه‌های پنهان نابرابر است. مثال ایشان هم در این رابطه درست بود و این اجحاف در حق یک روستایی و کسی است که خودرو ندارد و....
سعید عباسیان، سردبیر اقتصاد آنلاین در این رابطه اظهار داشت: ایشان امروز گزاره‌های زیادی به عنوان برنامه دولت خود اعلام کردند. ایشان در خصوص یارانه‌ها درست نظر داده‌اند و این سازوکار که قیمت حامل‌های انرژی را پایین نگه داریم که دسترسی افراد به این کالاها راحت شود، درست نیست و این شکل از یارانه وابسته به میزان مصرف است؛ اما آقای رییسی در خصوص چگونگی عادلانه‌شدن این یارانه توضیحی ندادند و منبع آن باید برای شفافیت روشن شود. اینکه قیمت بنزین سه هزار تومانی به هر عددی برسد، باید حتما مشخص شود و مردم بدانند که قرار است چه اتفاقی بیفتد. در رابطه با بخش تولید هم ایشان به هدفمندسازی یارانه‌ها اشاره کردند و گفتند بخشی از منابع باید صرفه بهره‌وری تولید شود. این بحث‌ها هم نگران‌کننده است. هر وقت بحث تولید و رونق می‌شود، نام افزایش بهره‌وری می‌آید که مشخص نیست این منابع چه طور قرار است به افزایش بهره‌وری بیانجامد. تخصیص منابع برای افزایش بهره‌وری راه مناسبی نیست.
اول اشتغال را سامان دهیم
سعید درخشانی در خصوص یارانه‌ها تصریح کرد: من با ناعادلانه بودن یارانه‌ها موافقم اما در خصوص چگونگی عادلانه‌شدن آن بحثی نشده است. در مورد افزایش بهره‌وری نیز زمانی که این همه بیکاری داریم، ابتدا باید به اشتغال کامل برسیم تا افزایش بهره‌وری مفهوم یابد و باید در انتخاب اولویت‌ها به رفع بیکاری بپردازیم و کار دولت در این زمینه بدون توجه به رفع بیکاری، در حال حاضر اتلاف منابع است.
امیر مهدیزاده درباره وعده‌های مالیاتی رییسی خاطر نشان کرد: به نظر من بحث ایشان این نبوده که از کارمندان مالیات بگیرند و آقای رییسی به طور ضمنی گفتند افرادی که بیشترین درآمد را دارند و کمترین مالیات را می‌دهند مد نظرشان هست. باید دید منظور آقای رییسی مالیات بر درآمد بوده یا خیر و اگر قرار باشد این گونه نباشد، چنین وعده‌هایی کمی دور از واقع است. خصوصا اینکه ما چندین بار چنین راه‌هایی را رفتیم و آخرین مورد CTG بود که سعی شد از تورم مالیات گرفته شود. اما این تلاش‌ها به جایی نخواهد رسید.
ذکر مصیبت راهکار عملیاتی نمی‌شود/ کنترل باید قدم اول باشد
علی کریمی در همین خصوص نظرات خود را اینگونه تشریح کرد: مشکلات اقتصادی ایران آنقدر عیان است که این حرف‌ها تنها ذکر مصیبت خواندن است. اکنون مشکلات آنقدر واضح است که گفتن راه بیهوده است و آنچه حلقه مفقودی سیاستگذاری در ایران است راه حل عملیاتی است. در کشور تورمی مانند ایران، سیستم‌های مالیاتی به شدت ناکارآمد هستند. قدم اول باید کنترل تورم باشد و نمی‌توان گفت اول مالیات و بعد تورم. ما در این برهه نیازمند راهکار عملیاتی هستیم و در خصوص سیستم مالیاتی تا کمی تورم را کاهش ندهیم، هر سیستم مالیاتی عدالت را برقرار نکرده و ناکارآمد نیز خواهد بود.
وقتی سود هست، چرا فرد به سمت کسب سود نرود؟
مهدیزاده در ادامه به ارز ۴٢٠٠ تومانی پرداخت و در این باره توضیح داد: به نظرم نکته خطرناک این قضیه این است ایشان در مساله ارز ۴٢٠٠ تومانی به مساله نظارت اشاره می کنند. سال‌هاست که قرار است تک‌تک مسائل با نظارت حل شود اما همه نظارت‌ها با شکست روبه‌رو شده و انگار ما هیچ انگیزه‌ای برای فعالان نمی‌بینم و تنها نیازمند نظارت هستیم. ما باید انگیزه بازیگران را ببینیم. ما در علم اقتصاد انسان‌ها را صرفا مادی و با هدف کسب سود می‌بینم و در این مدت هم این موضوع ثابت شده که هدف افراد تنها کسی سود است و اگر سود کسب نشود، کسی وارد کارهای خیرخواهانه نخواهد شد. داستان ارز ۴٢٠٠توماتی هم همین است. دلار وقتی در بازار ٢٠تومان است و وقتی کسی کالایی را به صورت آزاد وارد کند، ۴برابر سود می‌کند، چرا این کار را نکند؟ طبیعی است که هدف کسب سود است. مساله واقعا نظرات نیست، چنین رانتی به هرکسی داده شود، فرد وسوسه خواهد شد و به سمت کسب منفعت خواهد رفت. به هر جهت پذیرش این که ارز ۴٢٠٠تومانی به مصرف‌کننده نمی‌رسد و نیازمند اصلاح است، مثبت ارزیابی میکنیم. در مورد زنجیره تامین و تولید کالاهای اساسی نیز باید به سرشت انسان که دنبال کسب سود است، مراجعه کنیم.
نامزدها کابینه خود را معرفی کنند/ وقتی بورس بازیچه دست نامزدها می‌شود
سعید عباسیان در ادامه گفته‌های مهدیزاده اظهار داشت: ایشان در صحبت‌های خود گفتند این مبالغ به جای واردکننده به مصرف کننده برسد و در ادامه گفتند یا دولت باید به کالا و پول اشراف داشته باشد و یا یه مردم بدهیم که به نظرم کلمه «یا» در اینجا خطرناک است. الان هم درآمد پایه همگانی مطرح می‌شود و گفته می‌شود اگر قرار است یارانه‌ای داده شود، به صورت نقدی باشد و همه سعی دارند تاکید کنند به اقتصاد دستوری معتقد نیستند و خود مردم باید تصمیم بگیرند تا چه کالایی را مصرف کنند. ایشان همچنین در مورد تیم اقتصادی گفتند در ذهنم افرادی وجود دارد و تیمم باید هماهنگ باشد. از آنجا که ناهماهنگی زیادی در تیم اقتصادی آقای روحانی شاهد بودیم، این قضیه به یکی از نکات مورد توجه نامزدها بدل شده؛ ولی باید مطالبه‌ای شکل بگیرد تا نامزدها چند نفر از افراد اصلی کابینه خود را معرفی کنند و از این طریق رویکرد هر کاندید مشخص شود. ایشان همچنین در مورد تحریم گفتند که مرغ و تخم مرغ مساله‌ای نیست که به تحریم ربط دهیم؛ این هم نکته درستی است که شاید خیلی از تصمیمات و مشکلات لزوما ارتباطی به تحریم نداشته باشد.
بازار سرمایه به محل منفعت سیاسی کاندیداها بدل شده است
سعید درخشانی نیز در رابطه با مساله بورس یادآور شد: به نظرم ورود حجم زیادی از مردم به بازار سرمایه به یک منفعت سیاسی برای نامزدها نیز بدل شده است. برآوردها حاکی از کاهش افراد درگیر در بازار است. بهترین راه برای نجات افرادی که وارد بازار سرمایه شده‌اند، همین بحث بیمه است. البته نه بیمه‌ای که بگوییم ما همیشه پشت شما هستیم. تنها به افرادی که در برهه خاص سهمی کم داشتند، اختیار فروش برای دو سال بعد دهیم. منابع آن نیز از خود اختیار فروش (که خود قیمتی دارد) و دارایی در صندوق توسعه و صندوق تثبیت خواهد بود. البته باید روی آن کار شود که چند نفر به آن میزان سهم دارند و چه قدر هزینه خواهد داشت. موضوع دوم در مورد اینکه مباحثی مطرح می‌شود که من سه روزه حل می‌کنم و... مشخص نیست که حل شدن یعنی چه. ما در مورد سرمایه‌گذاری فرهنگ بدی داریم که می‌خواهیم در کوتاه‌مدت سود دهیم. بنگاه‌های زودبازده مثالی برای این موضوع است. اما مطرح شدن این امر از سوی نهادهای دولتی پسندیده نیست. بازار سرمایه مثل این است که در کسب و کاری شریک شوی و هر چه از آنجا بیاید، بخشی از آن برای شماست. به نظر من کاری که اینجا می‌توان کرد این است که سازوکاری ایجاد کنیم تا هر سه ماه یا شش ماه یکبار تقسیم سود داشته باشیم بدین شکل از بخش حقیقی اقتصاد در بازار سرمایه جدا شدیم و به بازار ثانویه به تعبیر بد آن روی آورده‌ایم.
برخورد غیر علمی با بازار سرمایه یک زنگ خطر است
درخشانی ادامه داد: همه جا بازار سرمایه به این شکل است که شرکت‌ها سهم را می‌فروشند و پول را وارد تولید می‌کنند. اما در ایران برای اینکه جلوی افت قیمت را بگیرند، از تولید زده شده است. برخورد غیر علمی با بازار سرمایه بسیار خطرناک است. هم سرمایه در گردش شرکت‌ها از بین می‌رود که در نتیجه این امر شاهد وام یا کاهش تولید هستیم در این صورت هزینه مالی رد می‌کند و کاهش سود را داریم و کاهش سود نیز کاهش قیمت سهام را به دنبال دارد. ما تنها به خاطر اینکه فضای بازار سرمایه پوپولیستی شده، شرایط را روز به روز بدتر میکنیم. خواهش من است است که افراد به تمام نتایج نظرات خود فکر کنند.
عباسیان در همین رابطه این پرسش را مطرح کرد: بحث‌های بورسی در این روزها سوالی برای من پیش آورده است و آقای رضایی نیز اظهار خوشحالی کردند که ایده شان گسترش یافته اما مفهوم ضرر برای من مشخص نشده است. به هرحال بازار سرمایه همواره نوساناتی دارد و افراد یا سود یا ضرر می‌کنند. ما کی قرار است بگوییم که فرد ضرر کرده و ضررش باید جبران شود؟
هر بحث غیرشناسی در مورد بازار سرمایه جفا در حق مردم است
علی کریمی با تایید گفته‌های عباسیان تصریح کرد: بحث بازارهای مالی بحث ریسک است و چه کسی ضرر می‌کند یا نمی‌کند، بحثی جدا است. مساله این است که بازارهای مالی اصولا سود و ضرر به دنبال دارد و جبران زیان مفهومی ندارد. اینکه همه وارد بازار سرمایه شدند، بسیاری به دلیل دعوت‌های مسئولین و... بوده است. اما اینکه بخواهیم اشتباه را با اشتباهی بدتر جبران کنیم، بسیار بدتر است. این امر نه تنها به نفع مردم نیست بلکه به ضرر آن‌هاست و کشور را به فروپاشی اقتصادی خواهد رساند. این شعارها به ضرر مردم است؛ به ضرر مردمی که دارایی ندارند و این کار نه تنها عدالت نیست بلکه ضد عدالت است و به نظرم هر حرفی در خصوص بازار سرمایه جفا در حق مردم است.
دولت نباید بیمه‌گری کلان کند
درخشانی با اشاره به اینکه ما در یک سال اخیر شاهد رمانتیزه شدن اقتصاد و بازار سرمایه بودیم، گفت: ما بازار سرمایه و هرجای دیگری که سرمایه‌گذاری می‌کنید، مفهوم ریسک و بازده داریم. تنها یک دارایی بدون ریسک داریم که آن اوراق دولت است. حتی بانک هم کاملا بدون ریسک نیست. وقتی این تصور را القا میکنیم که در بازار سرمایه که ریسکی‌ترین جایی است که سرمایه‌گذار می‌رود، حتما سود می‌کنید، این بیمه‌گری کلان دولت، نتایج بدی خواهد داشت. اینکه بگوییم ضرر شما را جبران میکنیم محل بحث دارد که ضرر چه کسی جبران می‌شود. مطرح کردن اینکه ضرر همه را جبران میکنیم، قابل جبران نیست. به نظر من بین همه شعارها برای حمایت از سهامداران خرد، بهترین بحث این است که به کسی که سهم را نفروخته برای دو سال دیگه یک اختیار فروش دهند. متاسفانه آنقدر فضا پوپولیستی شد که برخی شعارها به مرحله اجرا رسیدند و سریع اجرا شدند. این پیشنهاد صندوق جبران نیز برای آقای رضایی نبوده و اولین بار در مقابل برخی پیشنهادهای خطرناک مطرح شد. متاسفانه کارهای غیر اقتصادی ضربه زیادی زد.
عباسیان در ادامه افزود: برخی نامزدها به این اشاره دارند که به اقتصاد دستوری اعتقاد ندارند ولی چنین ایده‌هایی راجع به بورس می‌دهند. اینکه خود منابع بانکی بخواهد از بازار سرمایه حمایت کند، مشکل فلسفی دارد.
ذات بورس ضرر و زیان است
میثم فدایی در ادامه این اتاق اظهار داشت: مارکت کپ بازار در اوج بازار ۱۲هزار همت بوده و اکنون به ۵ تا ۶هزار همت رسیده و بخشی از این عدد هم اوراق بدهی است. این عددها یعنی مارکت بازار ۵هزار میلیارد تومان کاهش داشته است و این پنج هزار همت تقریبا ١٢٠٠همت ضرر و زیان سهامداران خرد است. در طرح حامی که اسفند در سازمان بورس برنامه‌ریزی شد، اپشنی صادر شد که پرتفوی افراد زیر ده میلیون بررسی شود و این بررسی دو نکته به دنبال داشت: یک تنوع بسیار بالای سهام و دوم اینکه عددی که باید برای تضمین انجام می‌شد، باتوجه به شرایط کشور عدد بزرگی بود. تعداد سهامداران که زیر ده میلیون سهام دارند، بسیار بالاست. دوستان کاندیدا احتمالا ضرر و زیان بورس در این دوره با ضرر و زیان موسسه‌های غیر مجاز مقایسه می‌کنند. اما بورس ذاتش ضرر و زیان است.
وی ادامه داد: طرف حساب آن زمان مردم، نهادهای مالی بود. اما بازار سرمایه مارکتی است که مردم باهم معامله می‌کنند و هیچ نهاد مالی این وسط نیست. بنابراین لازم است این اعداد و ارقام وعده‌ها بررسی شود و بازار سرمایه را نمی‌توان بدین شکل اداره کرد. این بحث نیاز به تدبیر و بررسی موشکافانه دارد.
قطع ارتباط با ارز یعنی قطع ارتباط با دنیا
علی شریعتی با اشاره به اینکه من کلیپی از آقای رییسی در خصوص بحث کالاهای اساسی دیدم، عنوان کرد: ایشان مسایلی را دردمندانه مطرح کردند و گفتند ارتباط کالای اساسی با ارز قطع شود و باید به خود کفایی برسیم. رضایی نیز گفت ایران را به هاب کشاورزی منطقه بدل کنیم. ما در بحث کالاهای اساسی، همیشه مبحث فساد آلود هم در مبحث خرید و هم نرخ‌گذاری داشته‌ایم. قطع ارتباط با ارز یعنی قطع ارتباط با دنیا. فارغ از بحث قاچاق نکته این است که ما دوست داریم شعار پوپولیستی دهیم. یک بار هم یک نامزد بیاید بگوید چه طرحی برای محیط زیست و آب دارد. آیا قرار است بحث خودکفایی این باشد که تنها شعار دهیم؟ همه جای دنیا وقتی بحث رفاه می‌شود، آیا یعنی همه خودکفا هستند؟ الان در دنیا مبحث تجارت آب مجازی است و کشورها سعی دارند کالاهای آب بر را وارد کنند. ما دردمندان زیادی در مورد بورس داریم. اما این حرف‌های کم پشتوانه توقع و مشکلات را به دنبال دارد. همچنین من متوجه هدایت نقدینگی به تولید نشده‌ام.
خود کفایی و استقلال متفاوت است
عباسیان در مورد خودکفایی گفت ما مفهوم خودکفایی و استقلال غذایی را باهم خلط میکنیم. استقلال در مقابل وابستگی است. اما می‌توان وابستگی متقابل داشت و براساس مزیت نسبی عمل کرد. درباره هدایت نقدینگی هم، نکته مهم این است که هدایت نقدینگی کار بانک است. منتهی اظهارات کاندیداها ناظر به این نیست و این یعنی در پس این وعده‌ها خلق نقدینگی را خواهیم داشت. به نظر من منشا اصلی قضیه در همین مساله بورس، خلق زیاد نقدینگی بود.
تصویب در مقام نماینده مجلس و رد در مقام کاندیدای ریاست جمهوری
عباسیان در ادامه به وعده‌های زاکانی در مورد مهار کسری بودجه پرداخت و اظهار داشت: ایشان گفته‌اند دولت حقوق کارمندان خود را افزایش می‌دهد و به عموم مردم بی‌توجه است. در مورد بحث ارز ۴٢٠٠ تومانی هم گفتند نباید این ارز ادامه یابد. سوالی که مطرح است این است ایشان به عنوان نماینده مجلسی این صحبتها را می کند که در بودجه امسال رای به این سیاستها داد. مثلا همین افزایش حقوق کارمندان و یا ارز ۴٢٠٠ تومانی، مسایلی است که در مجلس تصویب شد. ایشان همچنین اشاره داشتند که لازمه تنظیم بازار پیش‌بینی دولت برای تولید و مصرف است. ظاهرا توجه ندارند که بازار خودش بهترین تنظیم کننده میزان مصرف و تولید است و عبارتهایی نظیر تنظیم بازار و مداخلات دولتی خود مسبب این شرایط بوده اند. ایشان به طرح‌هایی مانند وان، سفر، حداقل یک میلیون مسکن و... اشاره داشتند. ما در مورد طرح وان پیشتر صبحت کردیم و به نظر طرح درستی است. اما در مورد طرح مواد غذایی و مسکن باید جزئیات مشخص شود. در مورد طرح سفر هم لزوم آن را متوجه نمی‌شوم.
وی اضافه کرد: آقای همتی هم بحث‌هایی در مورد مسکن مبنی بر ساخت ٣میلیون واحد مسکونی داشتند که منابع مشخص نشده است و باید منابع دقیق آن مشخص شود.
صندوق املاک و مستغلات؛ اقدامات زودبازده در ساماندهی واحدهای خالی
فدایی در نکات پایانی خود تصریح کرد: در خصوص بحث ساماندهی واحدهای خالی کشور، یکی از اقدامات زودبازده کاندیداها بحث صندوق املاک و مستغلات است و باتوجه به اینکه بحث سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن بالا بوده، اگر مشوق‌های مالیاتی خوبی در این صندوقها داشته باشیم، بسیاری از واحدها وارد صندوقها خواهند شد و این موضوع بازدهی به دارندگان صندوق خواهد داد. آقای رضایی هم تامین مالی سازندگان را مطرح کردند. این بحث سال‌هاست وجود دارد که در ساخت و سازهای عادی بسیاری از هزینه‌ها نادیده گرفته می‌شود اما این صندوقها شفاف است.
عباسیان در پایان گفت: ما هر شب تلاش داریم وعده‌های مختلف را مورد بررسی قرار دهیم. برنامه مشخصی در هیچ حوزه‌ای دیده نمی‌شود و صرفا تنها به گزارش وضعیت موجود پرداخته می‌شود. امیدوارم این نقدها موثر واقع شود و برنامه‌هایی با قابلیت تحقق بیشتر مشخص شود.
