آینده کیفیت خودروهای تولیدی افزایش می یابد؟
موضوع کیفیت یکی از دغدغه‌های اصلی مصرف‌کنندگان خودروهای داخلی بوده، این در حالی است که خودروسازان همواره به بهانه‌های مختلف از جمله فراگیری تحریم‌ها از بهبود کیفیت محصولات تولیدی خود شانه خالی می‌کنند.
طبق گزارش‌های رسمی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران به ازای هر خودرو ۱۵/ ۳ ایراد از سوی مصرف‌کننده خودروهای داخلی مطرح می‌شود، این در شرایطی است که در شاخص بین‌المللی به ازای هر خودرو ۱ تا ۵/ ۱ ایراد عنوان می‌شود. بنابراین کیفیت خودروها نه امسال و نه طی سال‌های گذشته نتوانسته رضایت مشتریان را جلب کند. اما امسال چند متغیر بر کیفیت خودروها اثرگذار بود حال آنکه راهکارهای شرکت‌های خودروساز برای بهبود کیفیت محصولات تولیدی، آن طور که باید و شاید نتوانست راه به جایی ببرد.با این شرایط نکته قابل توجه این است که ناکارآیی راهکارهای خودروسازان چندان در آمارهای کیفی ارائه شده توسط وزارت صمت دیده نشده و آمارهای کیفی خودروها بر مداری ثابت در سال ۹۹ در حرکت بود با این شرایط به نظر می‌رسد در سال آینده نیز نباید منتظر بهبود در وضعیت کیفی محصولات تولیدی خودروسازان باشیم زیرا در شرایطی که سیاست‌گذار کلان خودرو برای بخش تولید برنامه‌هایی مانند جهش تولید را به مدیران شرکت‌های خودروساز دیکته کرده است با این حال خبری از ارائه برنامه برای بهبود کیفی محصولات حاضر در خطوط تولید خودروسازان دیده نمی‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۰ نیز مصرف‌کنندگان نباید توقع بهبود در کیفیت محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز را داشته باشند.
در همین حین اما آمارهای رسمی شرکت بازرسی کیفیت نمایانگر آن است که شاخص ارزیابی کیفی خطوط تولید خودروسازان در سال‌جاری رشد ۱۱ درصدی به نسبت سال گذشته را نشان می‌دهد. و این به این معناست که خودروسازان نمره منفی کمتری گرفته‌اند. حال این سوال مطرح است که چرا باوجود بهبود شاخص ارزیابی کیفی خودروها مصرف‌کنندگان همچنان از کیفیت اظهار نارضایتی می‌کنند؟ در پاسخ به این سوال قائم‌مقام مدیر عامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران دلیل فاصله میان شاخص ارزیابی کیفی خطوط تولید خودروسازان و مصرف‌کنندگان را دوام کیفیت قطعات عنوان می‌کند. در هر حال کیفیت محصولات تولیدی در سال ۹۹ فراز و فرود چندانی نداشت اما بهبود کیفیت خودرو با توجه به شرایط حاکم بر شرکت‌های خودروساز تبدیل به سوالی برای مصرف‌کنندگان شده است. صنعت خودرو همچنان با تحریم‌ها دست به گریبان است و همین مساله بی‌تردید تاثیر خود را روی وضعیت کیفی محصولات تولیدی می‌گذارد.
تحریم‌های صنعت خودرو اولین دست‌انداز پیش پای شرکت‌های خودروساز برای حرکت در جاده کیفیت است. از آنجا که بخش قابل توجهی از محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز از مسیر همکاری با برندهای خودروساز بین‌المللی تولید می‌گذشت بنابراین آن بخش از قطعات که امکان تولید داخلی نداشت (مانند قطعات های‌تک) به کمک تماس با منابع تامین شرکای بین‌المللی خودروسازان تامین می‌شد و همین مساله روی کیفیت خودروهای تولیدی تاثیر مثبتی داشت. اما بازگشت تحریم‌ها سبب شد این تماس‌ها به دلیل عدم همکاری شرکای بین‌المللی قطع شود.از دسترس خارج شدن منابع تامین شرکای بین‌المللی خودروسازان و نیاز آنها به تامین قطعات سبب شد تا آنها به‌دنبال سایر شرکت‌های تولید‌کننده قطعات مورد نیاز خود در سطح بین‌المللی بگردند.
با توجه به تحریم‌ها آن بخش از شرکت‌هایی که حاضر به همکاری با خودروسازان داخلی بودند را شرکت‌هایی تشکیل می‌دانند که به لحاظ سطح کیفیت قطعات تولیدی در درجه دوم و سوم طبقه‌بندی می‌شدند. استفاده از قطعات تولیدی این منابع تامین‌کننده درجه دو و سه که بیشترشان را شرکت‌های قطعه‌ساز چینی تشکیل می‌دهند به نسبت قطعاتی که از منابع اصلی و درجه یک تامین می‌شد بی‌تردید روی کیفیت محصولات شرکت‌های خودروساز تاثیر خاص خود را می‌گذارد. هر چند این اتفاق در گزارش‌های ارائه شده کیفی چندان مورد توجه قرار نگرفته و خودروهای بررسی شده در گزارش‌های کیفی در مقایسه با پیش از تحریم‌ها تغییری نداشته است.
در کنار تامین قطعات از منابع درجه دو و سه از آنجا که بخشی از قطعات مورد نیاز خودروسازان داخلی توسط معدودی از تولید‌کنندگان بزرگ در سطح بین‌المللی تولید می‌شد و این شرکت‌ها نیز به دلیل تحریم‌ها امکان تامین قطعات مورد نیاز خودروسازان داخلی را نداشتند؛ بنابراین خودروسازان داخلی به‌دنبال این بودند که با همکاری همان قطعه‌سازان درجه دو و سه اقدام به تولید این قطعات از مسیر مهندسی معکوس کنند. بی‌تردید مهندسی معکوس این بخش از قطعات نمی‌تواند در سطحی باشد که کیفیت آنها با کیفیت نمونه اصلی منطبق باشد، همین اتفاق نیز باید خود را در کیفیت محصولات تولیدی در سال‌جاری نشان دهد که البته در گزارش‌های ارائه‌شده این مساله نیز مغفول مانده است. در کنار همکاری با قطعه‌سازان چینی برای مهندسی معکوس برخی قطعات مورد نیاز شرکت‌های خودروساز، وزارت صمت نیز به‌عنوان سیاست‌گذار خودرویی در سال‌جاری همچنان بحث نهضت داخلی‌سازی را هر چند به‌صورت کج دار و مریز دنبال کرد.
نهضت داخلی‌سازی که در زمان سکانداری رضا رحمانی در دستور کار وزارت صمت قرار گرفت تلاش می‌کرد از مسیر شرکت‌های قطعه‌ساز داخلی نیز خلأ تامین‌کنندگان اصلی را برای خودروسازان پر کند. از آنجا که پیش‌تر این قطعات در خطوط تولید قطعه‌سازان حضور نداشت و مدیران قطعه‌ساز برای اولین بار به سمت تولید آنها حرکت کردند بی‌تردید در گام نخست تولید این قطعات به لحاظ کیفی نمی‌تواند با قطعاتی که تامین‌کنندگان بین‌المللی سال‌هاست آنها را تولید می‌کنند، برابر باشد. از آنجا که برخی از قطعات داخلی‌سازی شده در سال‌جاری به خطوط تولید خودروسازان تزریق شده و در محصولات تولیدی خودروسازان مورد استفاده قرار گرفته است باید شاهد تاثیر کیفی آنها روی گزارش‌های کیفی منتشر شده باشیم اما این متغیر نیز موردتوجه قرار نگرفته است.
کیفیت در سال ۱۴۰۰
به‌رغم موانع یاد شده اما امیدواری‌هایی نیز در ارتباط با بهبود کیفیت محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز درسال ۱۴۰۰ دیده می‌شود.در این ارتباط سعید تاجیک قائم‌مقام مدیر عامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران می‌گوید: در سال‌جاری در بخش ارزیابی شاخص کیفی خطوط تولید شرکت‌های خودروساز شاهد رشد ۱۱ درصدی به نسبت سال گذشته هستیم. تاجیک می‌گوید اما این رشد ۱۱ درصدی در خطوط تولیدی در بخش ایرادات مصرف‌کننده بهبودی به ۴ درصد را نشان می‌دهد. به‌‌نظر قائم‌مقام مدیرعامل شرکت بازرسی کیفیت فاصله ۴ تا ۱۱ درصدی را باید در کیفیت قطعات خودرو جست و جو کرد.آنطور که تاجیک می‌گوید در حال حاضر به ازای هر خودرو ۱۵/ ۳ ایراد از سوی مصرف‌کننده اعلام می‌شود؛ این آمار در سطح بین‌المللی به ازای هر خودرو حول و حوش یک تا ۵/ ۱ ایراد است.
این مقام مسوول می‌گوید در میان کیفیت خودرو از نگاه مصرف‌کننده، خدمات فروش و خدمات پس از فروش شاخص خدمات فروش بدترین وضعیت را دارد با این حال این شاخص به نسبت سال ۹۸ از رشد ۲۰ درصدی برخوردار بوده است.تاجیک به شاخص مصرف سوخت هم اشاره می‌کند و می‌گوید وضعیت شاخص مصرف سوخت در سال‌جاری افت داشته که یکی از دلایل آن می‌تواند حذف خودروی کم‌مصرفی مانند پراید از چرخه تولید باشد. قائم‌مقام مدیرعامل شرکت بازرسی معتقد است سال آینده وضعیت کیفی محصولات بهتر خواهد شد. تاجیک تاکید می‌کند اضافه شدن محصولات جدید مانند تارا و شاهین می‌تواند روی بهبود شاخص کیفی محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز تاثیر مثبت بگذارد. حسن کریمی‌سنجری کارشناس خودرو به خبرنگار ما می‌گوید چهار آیتم روی مباحث کیفی مرتبط با خودرو اثرگذار است.
این کارشناس ادامه می‌دهد مباحثی مانند ارتقای اتوماسیون، پلت‌فرم، ارتباطات با فضای بین‌المللی و قیمت روی کیفیت اثرگذار است. کریمی‌سنجری معتقد است تغییر خاصی در ارتباط با هیچ‌یک از آیتم‌های یاد شده ایجاد نشده است بنابراین به نظر می‌رسد سال آینده نیز کیفیت محصولات تولیدی همین روند را دنبال کنند.این کارشناس خودرو با اشاره به تولید محصولات جدید دو خودروساز بزرگ کشور از جمله تارا و شاهین روی پلت‌فرم‌های اختصاصی می‌گوید اگر بهبودی در کیفیت محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز ایجاد شود از ناحیه تولید انبوه این محصولات جدید خواهد بود.
غیبت خودروهای جدید در آمار کیفی بهمن
طبق گزارشی که شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران منتشر کرده، ارزیابی خودروها در بهمن ۹۹، به همان سبک و سیاق ماه‌های قبل بوده و تفاوتی نکرده است. طبق گزارش منتشره ۳۴ خودروی داخلی در دومین ماه زمستان مورد ارزیابی کیفی قرار گرفته‌اند که به‌جز کوییک تولیدی خودروسازی سایپا هیچ‌کدام در مقایسه با آمار دی، تغییری از حیث تعداد ستاره‌ها به خود ندیده‌اند. اما نکته قابل‌توجه اینکه خودروهای جدید خودروسازان در آمار کیفی بهمن ماه نیز غایب هستند.شرکت بازرسی طبق روال گذشته، خودروهای تحت ارزیابی را در چند دسته قیمتی مورد ارزیابی قرار داده، هرچند مشخص نیست محدوده قیمتی خودروها برای هر دسته چقدر در نظر گرفته شده است.
از جمع ۳۴ خودروی ارزیابی‌شده دناپلاس اتوماتیک توربوشارژی محصول ایران‌خودرو توانسته پنج ستاره کیفی را به‌دست بیاورد. اما از تعداد محصول یاد شده ۲۶ محصول که بیش از ۷۵ درصد کل را تشکیل می‌دهند، حائز سه ستاره کیفی شده‌اند. جدول کیفی خودروها در بهمن اما ۶ محصول چهار ستاره را نیز در خود جای داده که شامل هایما S۷ اتوماتیک محصول ایران‌خودروی خراسان، پژو ۲۰۷، دناپلاس، دنا پلاس توربو شارژ هر دو محصول ایران‌خودرو، کوییک محصول خودروسازی سایپا و یکی از خودروهای بخش‌خصوصی به نام SWM G ۰۱ F محصول سیف خودرو می‌شوند. همچنین تنها یک خودروی دو ستاره در جمع محصولات تحت ارزیابی در دومین ماه زمستان، به چشم می‌آید که ام‌وی‌ام ایکس ۳۳ مونتاژی شرکت مدیران خودرو است.
۳۴ خودروی تحت ارزیابی کیفی در بهمن اما در حالی در چهار دسته قیمتی جای گرفته‌اند که مشخص نیست ملاک، قیمت بازار آنها است یا نرخ کارخانه‌ای‌شان. در این بین، خلوت‌ترین دسته را دسته یک تشکیل می‌دهد و شلوغ‌ترین گروه نیز دسته قیمتی چهار است. در دسته قیمتی یک، تنها خودرویی که به چشم می‌آید تیگو۷ نام دارد. این محصول که قیمتی حول و حوش یک میلیارد تومان در کارخانه دارد، جزو تولیدی‌های بخش خصوصی به‌شمار می‌رود و در مدیران‌خودرو مونتاژ می‌شود. از دسته قیمتی یک که بگذریم، گروه قیمتی دو هشت محصول را در خود جای داده. همگی اعضای این دسته قیمتی را مونتاژی‌های چینی تشکیل می‌دهند.هایما S۷ اتومات در ایران‌خودرو توانسته در ارزیابی کیفی دومین ماه زمستان چهار ستاره خود را حفظ کند. پس از‌هایما S۷ رده‌های سوم تا هشتم دسته قیمتی دو را به ترتیب جک S۵، جک S۳ دو محصول کرمان موتور، SWM G ۰۱ F و SWM G ۰۱ هر دو محصول سیف خودرو، تیگو ۵، آریزو ۵ توربو محصولات مدیران خودرو و همچنین دیگر محصول این خودروساز خصوصی یعنی ام‌وی‌ام ایکس ۳۳ به خود اختصاص داده‌اند.
خودرویی در دسته سه قیمتی در گزارش کیفی بهمن ماه حضور ندارد بنابراین به سراغ دسته قیمتی چهار می‌رویم، دسته‌ای که در قرق محصولات ایران‌خودرو است. در این دسته شاهد حضور دنا اتومات توربو شارژ با پنج ستاره کیفی هستیم. همچنین سه محصول پژو ۲۰۷، دنا پلاس و دنا پلاس توربو با چهار ستاره در این گروه حضور دارند. باقی محصولات حاضر در این دسته قیمتی عبارتند از پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۶ صندوقدار، دنا، رانا، پژو پارس اتوماتیک محصول ایران‌خودروی کرمانشاه، سمند سورن و سمند معمولی محصول ایران‌خودروی تبریز، پژو ۴۰۵ خراسان، پژوپارس محصول تولیدی در سایت‌های فارس، کرمانشاه، خراسان، مازندران، صنایع اتومبیل‌سازی فردا و سایت مرکزی ایران‌خودرو. هیچ‌کدام از این خودروها در مقایسه با گزارش کیفی دی ماه، تغییر خاصی در ستاره‌بندی نکرده‌اند.
در نهایت اما گروه قیمتی پنج نیز هفت محصول را در خود جای داده است که همه به سایپا و پارس‌خودرو تعلق دارند. این دسته قیمتی شامل کوییک معمولی، کوییک R، تیبا ۲ پلاس، تیبا۲، تیبای معمولی و ساینا تولیدی در سایت کاشان سایپا و ساینا تولیدی پارس‌خودرو می‌شوند. به‌جز کوییک تولیدی سایپا که چهار ستاره‌ای شده بقیه خودروهای یاد شده سه ستاره کیفی را به‌دست آورده‌اند، بنابراین هیچ تغییری در مقایسه با ارزیابی قبلی از حیث ستاره‌بندی نکرده‌اند.
