ریشه‌یابی رفتار اوپک در نقطه عطف
غیرمنتظره بودن حرکت اوپک و متحدانش در جلسه پنج‌شنبه برای تثبیت عرضه منجر به روایت‌ها و تحلیل‌های متفاوتی از چرایی این تصمیم شده است.
در این میان، دو ستون‌نویس خبرگزاری رویترز یعنی «جان کِمپ» و «کلاید راسل» در گزارش‌هایی نظر متفاوت خود را تشریح کرده‌اند. کمپ بر این باور است اگرچه ثابت ماندن عرضه اوپک پلاس برای یک ماه دیگر موجب شوک به بازار شده، اما نگاهی به پیشینه اوپک و همین‌طور پس از متحد شدن آن با ۱۰ کشور دیگر از سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد این گروه قبل از این هم رفتاری مشابه داشته است. به گفته این تحلیلگر بازارهای کالایی، اوپک به‌طور معمول از واکنش مناسب به تحولات بازار عقب می‌افتد که این موضوع در زمان افزایش قیمت‌ها صادق‌تر است. ریشه چنین رفتاری هم از نظر او نه آن‌طور که اوپکی‌ها همیشه اعلام می‌کنند موازنه کردن بازار، بلکه انتفاع کوتاه‌مدت از قیمت‌های بالا بوده است. از سوی دیگر، راسل معتقد است بازار کاغذی نفت (بازار آتی) سیگنال بهبود تقاضا و کمبود عرضه می‌دهد اما بازار فیزیکی چنین نیست و این ائتلاف بر اساس واقعیات بازار تصمیم به افزایش ناچیز ۱۵۰ هزار بشکه‌ای برای ماه آوریل گرفته است.
پشت پرده تصمیم اوپک پلاس
جان کمپ در تحلیل خود همان‌طور که بسیاری از کارشناسان دیگر هشدار داده‌اند می‌گوید بی‌تغییر ماندن عرضه اوپک پلاس (به استثنای افزایش تولید ۱۵۰ هزار بشکه‌ای روسیه و قزاقستان) این ائتلاف را در خطر بیش از حد داغ کردن بازار نفت قرار می‌دهد که می‌تواند شرایط بی‌ثباتی بیشتر را در آینده به وجود آورد.
گروه بزرگ تولیدکننده‌های نفت بر خلاف انتظار بخش عمده‌ای از تحلیلگران و تجار مبنی بر رشد عرضه عمل کرد و افزایش قیمت‌ها و عمیق‌تر شدن ساختار وارونگی (Backwardation) را که نشان از کمبود عرضه دارد نادیده گرفت.
از نظر کمپ اما این تصمیم نباید خیلی هم موجب شگفتی آنان می‌شد چراکه در راستای رفتار این گروه در دو دهه گذشته بوده است. اوپک و پس از آن اوپک پلاس معمولا با تاخیر به شرایط بازار وقتی قیمت‌ها در حال کاهش هستند واکنش نشان می‌دهد و این موضوع در مواقع افزایش قیمت‌ها حتی بیشتر بوده است. با وجود تعهد این گروه در گفتار برای حفظ ثبات در بازار، تصمیم‌های گذشته این موضوع را آشکار می‌کند که هدف آن رسیدن به بالاترین قیمت ممکن در کوتاه‌مدت بوده است. در مواقع افزایش قیمت، این گروه معمولا با محدود کردن تولید آن را پایین‌تر از پتانسیل خود نگه داشته تا از ثروت بادآورده موقت در دوره‌هایی با قیمت بالاتر استفاده کند. اوپک پلاس، به گفته این تحلیلگر، سابقه این را ندارد که در این مواقع فعالانه بشکه‌های بیشتری به بازار تزریق کند تا افزایش سریع قیمت‌ها را آهسته کند. بشکه‌های اضافی اما اغلب به این خاطر تولید شده‌اند که برخی اعضا پایبندی کمتری به توافقات داشته‌اند یا اینکه توسعه سریع شیل آمریکا موجب این شده است.
به‌عنوان یک گروه هم اوپک پلاس معمولا اجازه داده بازار بیش از حد داغ (overheat) شود به این معنا که کمبود عرضه شدید نسبت به تقاضا ایجاد شود که قیمت‌ها را بالا می‌برد. کمپ پس از تبیین این موضوع، سراغ سیگنال‌های افزایشی بازار به خصوص آتی می‌رود و می‌گوید همه اینها نشان می‌دهند به بشکه‌های بیشتری نیاز است. به گفته او، پیش از این تصمیم، قیمت‌های آتی برای ماه بعد به سطوح قبل از شیوع موج اول کرونا رسیده بود و در محدوده‌ای بود که موجب افزایش تولید شیل در یک دهه گذشته شده بود. بیشتر موجودی‌های اضافی که در فصل دوم سال ۲۰۲۰ ایجاد شده بودند در بازار هضم شده است. موجودی‌های تجاری کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نیز در مسیر متوسط پنج ساله پیش از دوره کرونا قرار گرفته است. در نتیجه، قراردادهای نفت برنت برای سررسیدهای ۶ ماه اول همگی وارد ساختار وارونگی به میزان ۴ دلار در هر بشکه شده‌اند. در این ساختار قیمت سررسید نزدیک بیشتر از سررسیدهای دورتر بوده و نشانه رونق بازار است. این حجم از وارونگی به معنای یک بازار با کمبود عرضه است که میزان موجودی انبارها نیز به اندازه یا کمتر از سطحی است که خوشایند تجار و پالایشگران باشد.
یک شاخص دیگر از نفت برنت نیز نشانگر این بوده که عرضه کاملا کمتر از تقاضا است و انتظار می‌رود موجودی‌ها در سطوح بسیار پایینی قرار گیرند. از نظر کمپ، بازار فیزیکی هم رونق متعادلی دارد. این تحلیلگر معتقد است اوپک پلاس همه این نشانه‌ها را نادیده گرفته زیرا هدف این گروه افزایش قیمت‌ها و درآمد بیشتر (در کوتاه‌مدت) است؛ امری که به‌طور کاملا ضمنی در سخنان مسوولان آن نیز بیان شد.
تکرار سیکل گذشته؟
قیمت نفت به نظر در حال تکرار چرخه خود است. اینکه اوپک پلاس همچنان زمان کاهش موجودی‌ها، افزایش قیمت و رشد وارونگی به محدودسازی عرضه بپردازد، در گذشته چند مرتبه اتفاق افتاده است. آخرین باری که قیمت در محدوده ۷۰ دلار بود و روندی صعودی داشت و بازار در وارونگی مشابهی قرار داشت، ماه مه ۲۰۱۹ بود و پیش از آن هم آوریل ۲۰۱۸. در آن زمان اعضای کلیدی اوپک پلاس تصمیمات مشابهی اتخاذ کردند. کمپ با مرور اظهارات مسوولان در آن برهه‌ها این را القا می‌کند که توجیهات آنها برای محدود نگه داشتن عرضه مشابهت زیادی با سخنان مقامات فعلی دارد.
این مرتبه فرق دارد؟
آنگونه که به نظر می‌رسد اوپک پلاس معتقد است این بار فرق دارد چراکه تولیدکنندگان شیل تنبیه شده‌اند و دیگر منابع مالی برای توسعه عمده تولید در اختیار ندارد. آنها دو دوره رکود بازار نفت را در عرض نیمی از یک دهه از سر گذرانده‌اند. وزیر انرژی عربستان سعودی، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان پنج‌شنبه اظهارات تندی در مورد نفت شیل داشت: «حفاری کن، عزیزم، حفاری کن برای همیشه از بین رفته است... شرکت‌های شیل حالا بیشتر روی پرداخت سود سهام متمرکز هستند.» این شعاری است که جمهوری‌خواهان طرفدار توسعه میادین شیل به کار می‌بردند. به نظر می‌رسد اوپک پلاس روی این حساب کرده که تولیدکنندگان شیل دست کم برای چند ماه در حاشیه باشند. در این مدت اوپکی‌ها می‌توانند بدون خطر ورود به یک رکود دیگر از یک دوره طولانی‌تر قیمت‌های بالا لذت ببرند. رهبران صنعت شیل آمریکا اخیرا به استراتژی محدودیت عرضه روی آورده‌اند. هم شرکت‌های شیل و هم اوپک پلاس حرف‌های مشابهی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ یعنی پس از آخرین رکورد قیمتی می‌زدند و قول محدودیت تولید می‌دادند که پایدار نماند.
به گفته کمپ، این بار می‌تواند برای شیل از این جهت متفاوت باشد که با افزایش قیمت‌ها تولیدشان را محدود کنند و برای اوپک پلاس از این نظر که پیش از داغ شدن بیش از حد بازار، بشکه‌های اضافی تزریق کنند. با این حال، رفتار هر دو عمیقا ریشه کرده و خردمندانه نیست که روی تغییر رفتار و عدم‌تکرار این سیکل سرمایه‌گذاری کرد.
بازار فیزیکی رمز تصمیم اوپک پلاس
کلاید راسل در این موضوع با کمپ هم‌نظر است که تصمیم اوپک پلاس نباید موجب شگفتی می‌شد اما دلیل او سبقه رفتاری این گروه نیست بلکه وضعیت بازار فیزیکی نفت است. به گفته راسل مشکل روایت‌های موجود این است که بر بازار کاغذی نفت (آتی) متمرکز هستند و معاملات آتی برنت و وست تگزاس اینترمدییت را در نظر می‌گیرند. این دو شاخص نفت همراه با ریکاوری جهانی از قرنطینه شدید برای مقابله با کرونا و همچنین محدودیت عرضه اوپک پلاس سیگنال افزایش رونق بازار داده‌اند.
نکته‌ای که درباره بازار فیزیکی وجود دارد اینکه تقاضای نفت واقعا به نظر می‌آید که به سمت بالا حرکت کند اما مشکل زمان آن است. بازار آتی بر اساس یک افزایش شارپ تقاضا در حال حاضر یا نهایتا چند ماه آینده قیمت‌گذاری شده است. اما بازار فیزیکی نفت داستان دیگری دارد چراکه تجار می‌گویند به اندازه کافی محموله نفت برای ارسال به مخصوصا منطقه آسیا در بازار وجود دارد.
بازار فیزیکی تا حدود زیادی مشخص کرده برای ماه آوریل چقدر محموله نیاز دارد و حالا در حال برنامه‌ریزی برای محموله‌های مه و ژوئن است. راسل می‌گوید این کاملا محتمل است که اوپک پلاس به میزان تقاضای پالایشگاه‌ها در ماه آوریل نگاه کرده و به این نتیجه رسیده باشد که هنوز به اندازه کافی تقاضا برای تضمین پمپاژ نفت بیشتر به بازار در آن ماه وجود ندارد.
پیش‌بینی افزایشی بازار آتی با گزارش‌های اخیر از بازار فیزیکی در تضاد است که در چند روز گذشته محموله‌های زیادی از غرب آفریقا پیشنهاد فروش مجدد داشته‌اند و برخی پالایشگران در چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، خرید خود را کاهش داده‌اند. راسل بر این باور است که مسوولان نفتی عربستان به‌عنوان رهبر غیررسمی اوپک معتقدند عرضه به اندازه کافی پایین نیست که بتوان به آن افزود. در غیر این صورت، اضافه کردن بشکه‌های بیشتر اولین قدم برای کاهش ریسک افزایش سریع قیمت‌ها بود که می‌تواند تقاضا و ریکاوری نوپای جهانی را خفه کند.
